| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,185 |
| تعداد مقالات | 17,683 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,321,193 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,431,273 |
بررسی ابزار زبانی "تغلیب" در قرآن کریم با تاکید بر هم‌متن و مدل تحلیل مولفه‌ای | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 4، دوره 10، شماره 38، آذر 1398، صفحه 73-106 اصل مقاله (586.18 K) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2020.10554 | ||
| نویسنده | ||
| کبری راستگو* | ||
| استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد | ||
| چکیده | ||
| تغلیب در شکل‌های مختلف خود، به عنوان یکی از اشکال عدم تجانس دستوری در زبان عربی کلام مجید، موضوعی است که نشانه‌هایی مبنی بر وجود آن در مباحث سنتی علم بلاغت، به چشم می‌خورد. بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی از این صنعت به عنوان یکی از اشکال خروج از مقتضای ظاهر یاد کرده‌اند. بی‌گمان تغلیب استفاده‌ای خلاقانه از امکانات زبانی به شمار می‌آید که به‌کارگیری نظریه‌ای اساسا ساختاری در مطالعۀ این صنعت شگرف زبانی و رونمایی از معانی ژرف نهفته در ورای آن، اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. بدین تصور جستار حاضر بر آن است تا ضمن کاربست الگوی تحلیل مولفه‌ای و هم‌متن در مطالعات زبان‌شناسی نوین و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی(علّی)، عوامل موثر را در کاربرد ساختار تغلیب به‌عنوان یک ابزار مهم زبانی در بیان اعجازآمیز کلام مجید استخراج نماید و انگیزه‌های معنایی استعمال آن را تبیین کند. بررسی داده‌های قرآنی نشان می‌دهد که این پدیده تحت تاثیر بافت و هم‌متن و بعضا واحدهای کمینۀ معنایی واژگان با ایجاد ابهام هنری، به کارکرد تأویلی، انگیزشی(همذات‌پنداری)، فشرده‌سازی، پوشیده‌گویی، تزیینی و ارتباط موضوعی در متن مبادرت دارد. همچنان‌که با بررسی کاربست این شگرد به‌ویژه شکل غلبۀ مذکر بر مؤنث آن در گزاره‌های قرآنی، می‌توان آن را با نظریۀ خنثی‌شدگی جمع مذکر در صورت اطلاق بر دو جنس مذکر و مونث در دستور زبان عربی توجیه کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| هم‌متن؛ تحلیل مولفه‌ای؛ تغلیب؛ قرآن | ||
| مراجع | ||
|
منابع و مآخذ قرآن کریم. ترجمۀ حسین انصاریان. آزادی، پرویز. (1390). مؤلفه‌های معنایی حق در قرآن کریم. تهران: دانشگاه امام صادق(ع). آلوسى، سیدمحمود. (1415ق.). روح المعانى. تحقیق على عبدالبارى عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیة. ابن‌درید، محمدبن حسن. (1988م.). جمهرةاللغة. بیروت: دار العلم للملایین. ابن‌عاشور، محمدطاهر. (1420ق.). التحریر والتنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. ابن‌عقیل، بهاءالدین عبدالله. (1980م.). شرح ابن‌عقیل. تحقیق محمد محیی‌الدّین عبدالحمید. القاهره: دار مصر للطباعة. ابن‌فارس، احمد. (1404ق.). مقاییس‌اللغة. قم: مکتب الأعلام الإسلامی. ابن‌هشام‌انصاری، عبدالله‌بن یوسف. (1383). مغنی‌الأدیب. ترجمه و شرح غلام‌علی صفایی بوشهری. چ5. قم: قدس. ابن‌هشام، عبدالله‌بن یوسف. (1375). مغنی‌اللبیب عن کتب الأعاریب. چ4. قم: کتابخانۀ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی. ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف. (1420ق.). البحر المحیط فى التفسیر. تحقیق صدقی محمد جمیل. بیروت: دار الفکر. ازهری، محمدبن احمد. (1421ق.). تهذیب‌اللغة. بیروت: دارإحیاء التراث العربی. الهیان، لیلا. (1391). «بررسی اهمیت بافت در پژوهش‌های ادبی». پژوهش‌های ادبی. س9.ش36 و 37. صص35ـ 49. باطنی، محمدرضا. (1384). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر. بدوی، احمد احمد. (2005م.). من بلاغة القرآن. القاهره: نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع. پالمر، فرانک رابرت. (1366). نگاهی تازه به معناشناسی. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: مرکز. تفتازانی، سعدالدین‌بن مسعود، احمدبن محمد مغربی و بهاءالدّین سبکی. (بی‌تا). شروح التلخیص. تصحیح فرج‌الله زکی الکردی. مصر: مطبعة عیسى البابی الحلبی. جوهری، إسماعیل‌بن حماد. (1376ق.). الصحاح تاج‌اللغة وصحاح العربیة. تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین. حملاوی، احمد. (1905م.). زهر الربیع فی المعانی والبیان والبدیع. مصر: المطبعة الأمیریه‌ـ بولاق. داوری، نگار. (1375). «دلالت چندگانه، ابهام و ایهام در زبان و ادبیات فارسی». نامۀ فرهنگستان. ش 8. صص34ـ 54. رازی، ابوالفتوح حسین‌بن علی. (1408ق.). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن. تحقیق محمدجعفر یاحقى و محمدمهدى ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى. رازى، فخرالدّین محمد. (1420ق.). التفسیر الکبیر. چ3. بیروت: دارإحیاء التراث العربی. رضایی هفتادر، غلام‌عباس. (1384). «موارد خروج کلام از مقتضای ظاهر». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. د173. پیاپی 582. صص83ـ 102. زرکشی، بدرالدّین محمد. (1984م.). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. القاهره: دار التراث. زمخشری، جارالله محمود. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چ3. بیروت: دارالکتاب العربی. ساسانی، فرهاد. (1389). «تأثیر بافت متنی بر معنای متن». زبان‌پژوهی دانشگاه الزهراء(ع). س2. ش3. صص109ـ 124. سکاکی، یوسف‌بن أبی‌بکر. (1407ق.). مفتاح‌العلوم. چ2. تعلیق نعیم زرزور. بیروت: دار الکتب العلمیة. سیبویه، عمرو بن عثمان. (1408ق.). الکتاب. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. القاهره: مکتبه الخانجی. سیوطی، جلال‌الدّین. (1426ق.). الإتقان فی علوم القرآن. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. الریاض: وزارة الشؤون الإسلامیة والدعوة والإرشاد المملکة العربیة السعودیة. ــــــــــــــــــــــــ . (1404ق.). الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى. شاذلی، سیدقطب. (1412ق.). فى ظلال القرآن. چ17. القاهره: دار الشروق. صاحب، اسماعیل‌بن‌عباد. (1414ق.). المحیط فی اللغة. تحقیق محمدحسن آل‌یاسین. بیروت: عالم‌الکتب. صفوی، کورش. (1385). آشنایی با معنی‌شناسی. تهران: پژواک کیوان. ـــــــــــــــــــ . (1395). درآمدی بر معناشناسی. چ6. تهران: سورۀ مهر. طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی. چ5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1409ق.). العین. چ2. قم: هجرت. فیض‌کاشانی، ملامحسن. (1415ق.). تفسیرالصافی. تحقیق حسین اعلمی. چ2. تهران: الصدر. قرطبی، محمدبن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو. کرمانی، سعید. (1391). معنی‌شناسی عقل در قرآن کریم با تکیه بر نظریۀ حوزه‌های معنایی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع). گیررتس، دیرک. (1393). نظریه‌های معناشناسی واژگانی. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: علمی. مصطفی، ابراهیم، احمد الزیات، حامد عبدالقادر و محمد النجار. (2004م.). المعجم الوسیط. چ4. مصر: مکتبة الشروق الدولیة. مطلوب، احمد. (2006م.). المصطلحات البلاغیة وتطورها. بیروت: الدار العربیة للموسوعات. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1421ق.). تفسیر نمونه. چ19. تهران: دارالکتب الإسلامیة. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,112 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 594 |
||