| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,180 |
| تعداد مقالات | 17,660 |
| تعداد مشاهده مقاله | 53,938,822 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,359,385 |
علم دینی با رویکرد متافیزیک‌گرایانه: بررسی امکان و معناداری آن | ||
| حکمت و فلسفه | ||
| مقاله 3، دوره 15، شماره 60، دی 1398، صفحه 69-98 اصل مقاله (613.5 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/wph.2020.35918.1621 | ||
| نویسنده | ||
| سید هدایت سجادی* | ||
| استاد یار فلسفه علم و تکنولوژی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف از این نوشتار بررسی معناداری و امکان علم دینی از منظر سازگاری میان متافیزیک دو حوزۀ علم و دین است. سعی شده است از دو روش تاریخی و تحلیل فلسفی به بررسی این پرسش پرداخته شود که آیا علم دینی علی‌الاصول امکان‌پذیر و معنادار است؟ در پاسخ به این پرسش ضمن تمایز قائل شدن میان ساحت علوم طبیعی از ساحت تکنولوژی از یک طرف و نیز از علوم انسانی و اجتماعی، خود را صرفاً به حوزۀ علم موسوم به طبیعی یا تجربی محدود نموده‌ام. بدین منظور در ابتدا به بررسی دیدگاه دکتر گلشنی به عنوان نظریه‌پرداز و مدافع مدل متافیزیک‌گرایانۀ علم دینی پرداخته و در مقابل به ملاحظات انتقادی دکتر پایا به ویژه در حوزۀ رابطۀ میان علم و متافیزیک پرداخته شده است که به زعم وی علم دینی ناسازگار تلقی می‌شود. با استناد به شواهدی از تاریخ علم و آموزه‌هایی برآمده از فلسفۀ علم، نتیجه می‌شود که علی‌الاصول علم دینی از منظر سازگاری متافیزیک‌های دو حوزه امکان‌پذیر است، هر چند علم غیر دینی و یا سایر انواع دیگر علم‌ها نیز امکان‌پذیر هستند. با این وصف امکان و تحقق علم دینی به رویکرد انتخابی ما در باب علم و به تعبیر دیگر به فلسفۀ علم ما بستگی دارد. همچنین با توجه به آن‌چه که از علم دینی مراد نمی‌شود به نظر می‌رسد که بکاربردن اصطلاح علم خداباورانه مناسب‌تر از علم دینی باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| علم دینی؛ علم و دین؛ رویکرد متافیزیکی؛ گلشنی؛ پایا | ||
| مراجع | ||
|
آزادگان، ابراهیم. (1391). «مقایسه مبانی فلسفی علم دینی و علم طبیعت گرایانه». فصلنامۀ روش‌‌‌‌شناسی علوم انسانی، سال 18 شمارۀ 72، 54-31. العطاس، سید محمد نقیب. (a1374). اسلام و دنیویگری (سکولاریزم)، ترجمۀ احمد آرام، تهران: موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران. العطاس، سید محمد نقیب. (b1374). درآمدی بر جهان شناسی اسلامی، ترجمۀ هیأت مترجمان، تهران: موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران. باربور، ایان. (1374). علم و دین، ترجمۀ بهاء‌الدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: نشر دانشگاهی. بازرگان، مهدی. (1347). مطهرات در اسلام، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار. باقری، خسرو. (1379)، تبیین وجه تسمیۀ علم دینی، فصلنامۀ مصباح، سال نهم، شمارة 35، 76 -37. باقری نوع پرست، خسرو. (1396). «بررسی و نقد کتاب از علم سکولار تا علم دینی»، پژوهش‌‌‌‌نامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفدهم، شمارة دوم، 1-17. برت، ادوین، آرثر. (1374). مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین، ترجمۀ عبدالکریم سروش،چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. پاپکین، ریچارد؛ استرول، آوروم. (1377). کلیات فلسفه، ترجمة سیدجلال الدین مجتبوی، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات حکمت. پایا، علی. (1386). «ملاحظاتی نقادانه دربارۀ دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، فصلنامۀ حکمت و فلسفه، سال سوم، شمارۀ دوم و سوم، 76-39. تقوی، مصطفی. (1391). «نقدی بر ملاحظاتی نقادانه بر دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، روش شناسی علوم انسانی، سال 18، شمارۀ 71، 68-45. تقوی، مصطفی. (1397)، علم دینی: واکنشی در برابر علم طبیعت گرا، دوفصلنامۀ فلسفۀ علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دورۀ 8، شمارۀ 15، 48-27. حسنی، حمیدرضا؛ علی‌‌‌‌پور، مهدی؛ موحد ابطحی، سید‌‌‌‌محمد تقی. (1392). علم دینی؛ دیدگاه‌ها و ملاحظات، چاپ ششم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. دمپی‌‌‌‌یر، جورجی. (1379). تاریخ علم، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات سمت. رنان، کالین. (1366). تاریخ علم کمبریج، ترجمۀ حسن افشار، چاپ اول، تهران: نشر مرکز. سحابی، یدالله. (1351). خلقت انسان، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار. سجادی، سید هدایت. (1385). «تحلیلی بر مسئله تعین ناقص در عرصۀ انتخاب میان نظریه‌‌‌‌های علم تجربی»، فصلنامۀ حکمت و فلسفه، سال دوم، شمارۀ سوم، 42-23. گلشنی، مهدی. (1385). از علم سکولار تا علم دینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی. گلشنی، مهدی. (1389). «چرا علم دینی؟»، فصلنامۀ اسراء، سال سوم، شمارۀ دوم، پیاپی ششم، 25-15. موحد ابطحی، محمدتقی. (1391). «بررسی دلایل مخالفت با علم دینی»، راهبرد فرهنگ، سال پنجم، شمارۀ بیستم، 66-41. یغمایی، ابوتراب. (1394). «نقش ارزش‌‌‌‌های غیرمعرفتی در ارزیابی معرفتی نظریه‌‌‌‌های علمی»، راهبرد فرهنگ، شمارۀ سی و دوم، 48-31. Burtt, Arthur. (1932). The Metaphysical Foundations of Modern Science. 2nd ed., Mineola, New York: Dover Publications.
Cushing, James. (1994). Quantum Mechanics: Historical Contingency and the Copenhagen Hegemony, Chicago & London: The University of Chicago Press.
Galileo, G..(1960). The Assayer, in Stillman Drake and C.D. O’Malley, The Controversy on the Comets of 1618, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Golshani, Mehdi. (2000a). Theistic Science, in: Stannard,Russell(ed.), God for the Twenty First Century, Conshohocken: Templeton Press.
Golshani, Mehdi. (2000b). “How to Make Sense of Islamic Science?” American Journal of Islamic Social Sciences, 17(3), 1-21.
Golshani, Mehdi. (2005). Comment on “A Religiously Partisan Science? Islamic and Christian Perspectives”, Theology and Science, 3(1), 88-91.
Jammer, Max. (1989). The Conceptual Development of Quantum Mechanics, Los Angeles & Calif: Tomash Poblisher & American Institue of Physics.
Lindberg, David. (2008). The Beginnings of Western Science: the European Scientific Tradition in Philosophical, Religious, and Institutional Context, 600 B.C. to A.D. 1450, 2nd ed., Chicago: university of Chicago press.
Maxwell, Nicholas. (2002). The Need for a Revolution in the Philosophy of Science, Journal for General Philosophy of Science, 33 (2), 381- 408.
Smith, Newton. (2000). Underdetermination of Theory by Data, in Newton-Smith (ed.), A Companion to the Philosophy of Science, Malden: Blackwell Publishers.
Stenmark, Mikael. (2005a). A Religiously Partisan Science? Islamic and Christian Perspectives, Theology and Science, 3(1), 23-38.
Stenmark, Mikael. (2005b). A Counter-response on “A Religiously Partisan Science”, Theology and Science, 3(1), 92-95.
Westfall. R. S. (1977). The construction of modern science: the mechanisms and mechanics, Cambridge: Cambridge University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,024 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 493 |
||