دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات60
تعداد شماره‌ها2,199
تعداد مقالات17,837
تعداد مشاهده مقاله54,845,036
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,711,935
صحت منش, رضا, اسفندیاری مهنی, زهرا. (1399). جستاری معناکاوانه در نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م). سامانه مدیریت نشریات علمی, 7(14), 153-188. doi: 10.22054/qjik.2021.59214.1254
رضا صحت منش; زهرا اسفندیاری مهنی. "جستاری معناکاوانه در نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م)". سامانه مدیریت نشریات علمی, 7, 14, 1399, 153-188. doi: 10.22054/qjik.2021.59214.1254
صحت منش, رضا, اسفندیاری مهنی, زهرا. (1399). 'جستاری معناکاوانه در نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م)', سامانه مدیریت نشریات علمی, 7(14), pp. 153-188. doi: 10.22054/qjik.2021.59214.1254
صحت منش, رضا, اسفندیاری مهنی, زهرا. جستاری معناکاوانه در نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م). سامانه مدیریت نشریات علمی, 1399; 7(14): 153-188. doi: 10.22054/qjik.2021.59214.1254

جستاری معناکاوانه در نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م)

دو فصلنامه دانش های بومی ایران
مقاله 4، دوره 7، شماره 14، مهر 1399، صفحه 153-188    اصل مقاله (1.55 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjik.2021.59214.1254
نویسندگان
رضا صحت منش* 1؛ زهرا اسفندیاری مهنی2
1دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران
2تاریخ، علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
ظروف کلوریتی و نقش‌مایه‌های آن‌ها مهمترین عنصر نانوشتاری تمدن حوزه فرهنگی هلیل‌رود هستند. خوانش نقوشِ ظروف راه ورود به دنیای اندیشه و باورهای مردم ساکن این حوزه فرهنگی است. بیشترین پژوهش‌های حوزه ظروف و نقوش تمدن جیرفت در زمینه نقوش جانوری است و در این میان سایر نقوش چندان توجه جامعه علمی را برنیانگیخته است. بنابراین مسئله اصلی، خوانش و بررسی نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود در هزاره سوم ق.م است. پژوهش پیش رو در چارچوب نظریه مقدس و نامقدس به نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود پرداخته و سؤال اصلی پژوهش این است که: نقوش گیاهی تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت دارای چه بار و معنایِ مقدس‌گونه‌ای بودند؟ پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و میدانی فراهم گردیده و به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی نقوش گیاهی حوزۀ هلیل‌رود به عنوان عاملی مهم در بازیابی فرهنگ و آئین‌های باستانی ایران پرداخته است. با مطالعه بر روی 170 ظرف کلوریتی مشخص گردید 58/20 درصد ظروف دارای نقش‌مایه گیاهی هستند و از این منظر در جایگاه دوم بعد از نقوش جانوری قرار دارند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نقوش گیاهی تنها جنبۀ تزئینی صرف ندارند بلکه بیان‌کننده مفاهیمی در مورد هستی و جهان‌بینی پدیدآورندگان آن‌ها می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
جیرفت؛ حوزه فرهنگی هلیل‌رود؛ نظریه مقدس؛ نقوش گیاهی؛ ظروف کلریتی
مراجع
  • آجورلو، بهرام و سعید، اسماء .(1392)، «بررسی منشأ نقش‌مایۀ عقرب در هنر عصر مفرغ فلات ایران»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، سال سوم، شماره 1: 1-21.
  • آزادگان، جمشید. (1372)، ادیان ابتدائی- تحقیق در توتمیسم، تهران: میراث ملل با همکاری موسسه فرهنگی حنفا.
  • آقا عباسی، زهرا. (1389)، نقش‌مایه‌های نویافته حوزه هلیل‌رود، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، چاپ اول.
  • ___________ . (1388)، «نسبت نقش‌مایه‌های نویافته جیرفت با نمونه‌هایی از اسطوره‌های ایرانی»، مطالعات ایرانی. شماره 16: 21-34.
  • اسمارت، نینیان. (1389)، تجربه دینی بشر، ترجمه: مرتضی گودرزی، جلد اول، تهران: سمت، چاپ ششم.
  • اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377)، اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.
  • الیاده، میرچا .(1372)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، تهران: سروش، چاپ چهارم.
  • ______- __ (1375)، مقدس و نامقدس، ترجمه: نصرالله زنگویی، تهران: سروش، چاپ اول.
  • ________ .(1386) ، چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمه: جلال ستاری، تهران: توس.
  • بلک، جرمی و گرین، آنتونی. (1383)، فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان، ترجمه: پیمان متین، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
  • بهار، مهرداد. (1376)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
  • پوپ، آرتور و فیلیس، اکرمن. (1387)، سیری در هنر ایران از دوران پیش ‌از تاریخ تا امروز، ترجمه: سیروس پرهام و گروه مترجمان، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اول.
  • پورداوود، ابراهیم. (1380)، اوستا، تهران: اساطیر، چاپ اول.
  • پیران، صدیقه و حصاری، مرتضی .(1384)، کاتالوگ نمایشگاه فرهنگ حاشیه هلیل‌رود و جیرفت. تهران: موزه ملی ایران.
  • پیران، صدیقه .(1392)، آثار گنجینه جیرفت، به کوشش صدیقه پیران. با گزارش یوسف مجید زاده زیر نظر داریوش اکبرزاده، تهران: پازینه.
  • جانبازی، فاطمه. (1394)، «بررسی نقوش حیوانی در آثار تمدن جیرفت»، جلوه هنر، دوره 7، شماره 1: 62-49.
  • حسنوند، محمدکاظم و شمیم، سعیده. (1393)، «بررسی نقش‌مایۀ گل لوتوس در هنر مصر»، جلوه هنر، شماره 11:22-40.
  • حسین‌آبادی، زهرا . (1395)، «بررسی نقوش جانوری و جانوران ترکیبی در آثار سنگی تمدن جیرفت»، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 65: 9-21.
  • دادور، ابوالقاسم، و بوبان، نگار. (1386)، «عناصر اسطوره‌ای در منظومه درخت آسوری، چرا پیروزی از آن درخت بز است و نه خرما؟»، هنرهای زیبا، شماره 32: 109-118.
  • دوستخواه، جلیل. (1385)، اوستا. پژوهش جلیل دوستخواه. ج 2. تهران: نشر مروارید. چاپ دهم.
  • رفیع فر، جلال‌الدین و ملک، مهران .(1392) ، «آیکونوگرافی نماد پلنگ و مار در آثار جیرفت (هزاره سوم قبل از میلاد»، نشریه پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 4، دوره سوم: 7-36.
    • شمس، امیر .(1379)، «نگاهی به نشانه‌ها و نمادها در ایران باستان»، فصلنامه هنرهای تجسمی. ، شماره 8، تهران: مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری.
    • شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1378)، فرهنگ نمادها، ترجمه: سودابه فضایلی، جلد اول، تهران: جیحون.
    • شیخ‌بیکلو اسلام، بابک. (1394)، «تفاوت کاربرد ظروف و اشیای سنگ صابونی در ایران و میان‌رودان در هزاره سوم ق.م»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران: 1-21.
    • صحت منش، رضا. (1398)، «خوانش توتمی نقوش جانوری خوانِش توتمی نقوش جانوری تمدن حوزه هلیل‌رود جیرفت (هزاره سوم ق.م)»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 20، دوره نهم: 55-74.
    • عباسی، علی. (1392)، «نشانه‌شناسی تصاویر ظروف هنری جیرفت و طبقه‌بندی آن‌ها»، در: مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی باستان‌شناسی حوزۀ هلیل‌رود: جنوب شرق ایران: جیرفت، به کوشش یوسف مجید زاده و محمدرضا میری، تهران: موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، چاپ اول.
    • فروید، زیگموند. (1390)، توتم و تابو، ترجمه: محمدعلی خنجی، تهران: کتابخانه طهوری.
    • فرهادی، مرتضی. (1392)، «گلخوشناسی گونه‌ای گل حسرت جوغاسم (جی‌غال اسمک، پیشوک، پغوک،...)». فصلنامه علوم اجتماعی. دوره 20، شماره 63: 1-33.
    • فریزر، جیمز جرج. (1383)، شاخۀ زرین، پژوهشی در جادو و دین، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
    • کریمی،سعید. (1381)، «نمادهای آیینی»، کتاب ماه هنر،شماره 47 و 48، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • کلانتری، محمدمهدی و سالمی قمصری، زهرا. (1395)، مطالعه تطبیقی نقش گل نیلوفر در کاخ تیل برسیپ و کاخ تخت جمشید دوران هخامنشی، بوم، شماره 6-5: 108-113.
    • گیرشمن، رومن. (1368)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه: محمد معین، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
    • مجیدزاده، یوسف. (1387)، «پروژۀ باستان‌شناختی حوزۀ هلیل‌رود: کشفی افسانه‌ای»، در: مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تمدن حوزۀ هلیل، به کوشش یوسف مجید زاده،کرمان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان، چاپ اول.
    • _________ . (1382)، جیرفت کهن‌ترین تمدن شرق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
    • _________ . (1380)، تاریخ و تمدن بین‌النهرین؛ هنر و معماری. جلد 3، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
    • مرادی، حسین. (1394)، «منشأ نقش مار در مواد فرهنگی هزاره سوم پیش از میلاد جنوب شرق ایران؛ نشانه‌ای از ارتباط با عیلام و میان‌رودان». مطالعات باستان‌شناسی ایران، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 12 : 131-145.
    • مقدم، محمد. (1351)، «نفوذ فرهنگ و تمدن ایران باستان در کشورهای شبه‌قاره»، فرهنگ ایران باستان، ش 3.
    • میتفورد، میراندا بوروس. (1394)، دائره‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها، ترجمه: معصومه انصاری و حبیب بشیرپور، تهران: سایان، چاپ اول.
    • ناس، جان بی .(1375)، تاریخ جامع ادیان، ترجمه: علی‌اصغر حکمت، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
    • هال، جیمز .(1393)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه: رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ دوم.
    • هینلز، جان راسل. (1383)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه: باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
    • یاحقی، محمدجعفر. (1375)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ انتشارات سروش.
    • یونگ، کارل گوستاو. (1393)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه: محمود سلطانیه، تهران: جامی، چاپ نهم.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,185
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,308


login