دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات61
تعداد شماره‌ها2,213
تعداد مقالات18,002
تعداد مشاهده مقاله55,457,407
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,951,758
پشوتنی زاده, آزاده. (1401). ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 9(17), 115-147. doi: 10.22054/qjik.2023.72224.1351
آزاده پشوتنی زاده. "ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 9, 17, 1401, 115-147. doi: 10.22054/qjik.2023.72224.1351
پشوتنی زاده, آزاده. (1401). 'ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 9(17), pp. 115-147. doi: 10.22054/qjik.2023.72224.1351
پشوتنی زاده, آزاده. ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 9(17): 115-147. doi: 10.22054/qjik.2023.72224.1351

ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی

دو فصلنامه دانش های بومی ایران
مقاله 4، دوره 9، شماره 17، فروردین 1401، صفحه 115-147    اصل مقاله (1.14 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjik.2023.72224.1351
نویسنده
آزاده پشوتنی زاده*
استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
چکیده
زرتشتیان ایران، کهنترین بومیان ایران محسوب می‌شوند. اینان پس از حمله اعراب به ایران مدتی را در خراسان زندگی می‌کردند و سپس به یزد و کرمان رفتند. اما عدّۀ دیگری از ایشان به هندوستان کوچیدند. دورۀ قاجار که همزمان با زایش هنر زرتشتی‌دوزی است، زرتشتیان هندوستان که اغلب تجار پارچه بودند، به ایران آمدند و به زرتشتیان ایران کمکهای بسیاری نمودند. ارتباط زرتشتیان ایران و هند، مسبب انتقال الگوهای فرهنگی و هنری بسیاری شد. چنانکه برخی از تجار هندی با بانوان زرتشتی ایران ازدواج کردند و برای همسرانشان از طاووس (پرنده-ای که بومی ایران نیست) و زیبایی آن توصیف کردند. تصویر ذهنی بانوان زرتشتی از این پرنده، باعث به وجود آمد اشکال مختلفی از طاووس در هنر زرتشتی دوزی شد. طاووس، در هنر عصر ساسانی دارای اهمیت بسیار بود و یادآور الهۀ آناهیتا در آیین زرتشتی است. تکرار این نقشمایه به صورت نمادین در البسۀ بانوان هنرمند زرتشتی به نوعی احیای تفکرات دینی ایشان است.
در این نوشتار، تلاش شده است تا هنر زرتشتی دوزی که هنر بومی ایران است، در زادگاه خود مورد مطالعه قرار گیرد و به دلایل به وجود آمدن نقشمایۀ طاووس در این هنر پرداخته شود.
کلیدواژه‌ها
هنر زرتشتی دوزی؛ طاووس؛ زرتشتیان؛ ایران؛ هندوستان
مراجع
کتب دینی:

قرآن.

اوستا.

کتب غیردینی:

  • اخوان اقدم، ندا. (1396)، بررسی ظروف فلزی ساسانی از دیدگاه نمادشناسانه، تهران: فرهنگستان هنر.
  • آذر فرنبغ. (1368)، بندهش هندی، تصحیح و ترجمه: مرضیه بهزادی، چاپ دوم، تهران: مدرسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • آذرگشسب، اردشیر. (1358)، مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان، تهران: انتشارات فروهر.
  • استقامت، ناهید. (1392)، «مَثَل‌های زرتشتی 2»، فروهر، سال 47، شماره 458.
  • اشرف، احمد. (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران دورۀ قاجار، تهران: زمینه.
  • افروغ، محمد. (1399)، «بررسی و تحلیل نقش طاووس در جُل‌های قشقایی»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، سال نهم، شماره 1: 2 - 23.
  • امینی، تورج. (1380)، اسنادی از زرتشتیان معاصر ایران (1258 تا 1338 شمسی)، تهران: سازمان مرکز اسناد ملی ایران.
  • اولیائی طبائی، سیده اکرم و سامانیان، صمد. (1397)، «سیر تاریخی نقش‌پردازی طاووس در بافته‌های ایران دوره اسلامی»، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 22: 67 - 74.
  • بهمنیاری، احمد. (1361)، داستان‌نامۀ بهمنیاری، به کوشش فریدون بهمنیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • پشوتنی‌زاده، آزاده. (1390)، «تحولات نماد الوهی فرشته با الهام از نقش فروهر و بُن‌مایۀ سیمرغ»، زن در فرهنگ و هنر، دوره سوم، شماره یک: 5 - 23.
  • پشوتنی‌زاده، آزاده. (1398)، «پژوهشی در احیای هنر گُل و نقش (زرتشتی‌دوزی) در خطه یزد»، طرح سالیانه اعضاء هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده هنرهای سنتی.
  • پشوتنی‌زاده، آزاده. (1399)، «هنر نساجی کار و چاله و روایتگری داستان‌های سلطان مار توسط بانوان زرتشتی»، دو فصلنامۀ علمی دانش‌های بومی ایران، سال ششم، شماره 13: 292-243.
  • پشوتنی‌زاده، آزاده. (1400)، «ضرب‌المثل‌های دَری‌بهدینی زرتشتیان ایران و تأثیر آن‌ها بر نقش‌مایه‌های هنر زرتشتی‌دوزی»، فصلنامۀ علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، دورۀ سوم، شمارۀ چهارم: 61-87.
  • پشوتنی‌زاده، آزاده. (1401)، شرح هنر نساجی زرتشتیان به زبان دری بهدینی، تهران: نشر هیرمبا.
  • پوپ، اپهام آرتور با همکاری فیلیپس آکرمن و اریک شرودر. (1380)، شاهکارهای هنر ایران، اقتباس و نگارش: پرویز ناتل‌خانلری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • پولاک، یاکوب ادوارد. (1361)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه: کیکاووس جهان‌داری، تهران: انتشارات خوارزمی.
  • تاریخچه سی‌ساله بانک ملی (1307- 1337)، (1338)، تهران: بینا.
  • ترابی فارسانی، سهیلا. (1384)، تجار، مشروطیت، دولت مدرن، تهران: تاریخ ایران.
  • تشکری بافقی، علی‌اکبر. (بهار و تابستان 1392)، «درآمدی بر صنعت بافندگی یزد در عصر صفویه»، پژوهش‌نامۀ اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اول: 51 - 65.
  • جعفری یزدی، جعفربن‌محمدبن‌حسن. (1338)، تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار، زیر نظر احسان یار شاطر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • جکسون، آبراهام والنتاین ویلیامز. (1352)، سفرنامه جکسون، مترجم: منوچهر امیری، فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات خوارزمی.
  • حبل‌المتین (کلکته). 1383: ج 11، س 14، ش 81: 21 ذوالقعده 1324/ 6 جنوری 1907: 8-5.
  • خاضع، اردشیر. (1363)، خاطرات اردشیر خاضع، به تصحیح: رشید شهمردان، تهران: کتاب‌فروشی خاضع.
  • خزائی، محمد. (1386)، «نقش نمادین طاووس در هنرهای تزیینی ایران»، کتاب ماه هنر، شماره 11 و 112.
  • خزائی، محمد. (1386)، «تأویل نقوش نمادین طاووس و سیمرغ در بناهای عصر صفوی»، هنرهای تجسمی، شماره 26: 24 - 27.
  • دادبخش، مسعود. (1397)، «انجمن‌های زرتشتی در دوران قاجار و پهلوی اول و تأثیرات آنها بر جامعه زرتشتیان ایران»، فصلنامۀ تاریخ‌پژوهی (مجله انجمن علمی تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد)، سال بیستم، شماره 75: 7 - 31.
  • سپهری اردکانی، علی. (1374)، تاریخ اردکان، دوجلدی، اردکان یزد: حنین اردکان.
  • سرلو، خوان ادواردو. (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ: مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان.
  • سوری، آزاده. (1397)، «پژوهشی در نقش‌پردازی گلیم قشقایی فارس»، نشریه هنرهای زیبا/هنرهای تجسمی، دورۀ بیست‌وسه، شماره دو: 55 - 68.
  • سیف، هادی. (1376)، نقاشی روی کاشی، تهران: سروش.
  • شاهرخ، کیخسرو. (1381)، خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ، به کوشش شاهرخ شاهرخ و راشنا رایتر، تهران: مازیار.
  • شایسته فر، مهناز، (1387)، «جایگاه امام علی (ع) در نسخۀ خطی حمله حیدری»، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره هشتم: 7-24.
  • شیخی نارانی، هانیه. (1389)، «نشانه‌شناسی پرنده، طاووس»، دو فصلنامه هنرهای تجسمی نقش‌مایه، سال سوم، شماره پنجم: 27 - 42.
  • صابری، نسترن و مافی تبار، آمنه. (1399)، «نمادینگی نقش ماکیان در منسوجات ساسانی از منظر آیکونولوژی آروین پانوفسکی (مورد مطالعاتی: خروس، مرغابی، طاووس)»، نشریه رهپویه هنر/هنرهای تجسمی، دوره جدید، شماره شش: 5 - 13.
  • صبوری فر، فرهاد. (1399)، دادوستدهای فرهنگی میان زرتشتیان و مسلمانان در سه سدۀ نخست هجری، تهران: هیرمبا.
  • صبوری فر، فرهاد. (1395)، تاریخ روابط پارسیان هند و زرتشتیان ایران، تهران: فروهر.
  • صبوری فر، فرهاد؛ طاووسی، محمود؛ مزدا پور، کتایون. (بهار 1391)، «بررسی رویکرد سفرنامه نویسان خارجی نسبت به زردشتیان در عصر ناصری و مظفری»، مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، شماره 12: 85 - 108.
  • فیگوئرا، دن‌گارسیادسیلوا. (1363)، سفرنامۀ دن گارسیادسیلوا فیگوئرا در دربار شاه‌عباس اول، ترجمه: غلامرضا سمیعی، چ 1، تهران: نشر نو.
  • صلواتی، مرجان. (1388)، «عظمت نماد طاووس در چنته‌بافی زنان ایلات قشقایی فارس»، نقش‌مایه، سال دوم، شماره سوم: 91 - 98.
  • طاهری، علیرضا. (1391)، «تأثیر نقوش ساسانی بر روی عکسسازی نسخ بتائوس»، باغ نظر، شماره 21، سال نهم: 59 - 68.
  • عزیزی، رؤیا و طباطبایی جبلی، زهره. (1399)، «مطالعۀ نقوش زرتشتی‌دوزی با رویکرد انسان‌شناسی هنر»، باغ نظر، سال 17، شماره 17:85-30.
  • عیسوی، چارلز. (1361)، تاریخ اقتصادی ایران (1215- 1332 ه.ق)، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: گستره.
  • فره‌وشی،بهرام.(1374)، ایرانویچ، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • کسروی، احمد. (1385)، تاریخ مشروطه ایران، تهران: نگاه.
  • کشاورزی، کیخسرو. (1370)، «بنیاد اجتماعی اقلیت کنونی زرتشتیان ایران»، چیستا، س 11، ش 8 و 9: 696 - 701.
  • کشمیرشکن، حمید. (1395)، درآمدی بر نظریه و اندیشه انتقادی در تاریخ هنر، تهران: چشمه.
  • کوپر، جی. سی. (1379)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه: ملیحه کرباسیان، تهران: نشر فرشاد.
  • کولیور رایس، کلارا. (1366)، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه: اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • لومل، ها وگویری، سوزان. (1370)، «آناهیتا ایزد بانوی ایرانی و سرسوتی ایزد بانوی هندی»، چیستا، شماره 10 (82 و 83): 175 - 181.
  • مزدا پور، کتایون و شیرین. (1396)، بازآرایی گل و نقش، تهران، پژوهشکده هنر.
  • مهرآفرین، رضا و حیدری، ملیکا. (1394)، «روابط فرهنگی و مذهبی پارسیان هند با زرتشتیان ایران»، فصلنامه مطالعات شبه‌قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هفتم، شماره بیست و پنجم: 109 - 120.
  • نائبیان، جلیل و علیپور سیلاب، جواد. (1389)، «تجارتخانه‌های زرتشتیان در دورۀ قاجار»، پژوهش‌های تاریخی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، دورۀ جدید، سال دوم، شماره چهارم/ پیاپی 8: 15 - 34.
  • نصری، امیر. (1391)، «خوانش عکس از دیدگاه آروین پانوفسکی»، کیمیای هنر، سال اول، شماره 1: 7- 20.
  • هیربد، شهریار. (1393)، خاطرات رستم شاپور مهر: آوای سرو چم، مشهد: پاپلی.
  • یاحقی، محمدجعفر. (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها، تهران: فرهنگ معاصر.
 

منبع غیررسمی:

  • تقویم زرتشتیان، انتشارات راستی.
 

مصاحبه‌ها:

  • روانشاد مهناز فلاحتی، متولد: 1338، ریاست اسبق کمیسیون بانوان زرتشتی شیراز.
  • شیرین فلفلی، متولد: 1320، جهان‌دیدۀ زرتشتی در یزد.
  • گلچهر فلفلی، متولد: 1340، بانوی هنرمند (زرتشتی‌دوزی)، یزد.
  • مروارید فلفلی، متولد: 1328، جهان‌دیدۀ زرتشتی در شیراز.
  • خدایار معاونت، ریاست اسبق انجمن زرتشتیان تهران.
  • آذر خسرویانی، متولد: 1308، جهان‌دیدۀ زرتشتی کرمانی‌الاصل، تهران.
  • جمعی از سالمندان و جهان‌دیدگان سرای سالمندان زرتشتی تهران.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 922
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 799


login