دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات61
تعداد شماره‌ها2,212
تعداد مقالات18,019
تعداد مشاهده مقاله55,506,030
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,958,290
سرخوش, جواد, نصرت خوارزمی, حنانه. (1401). تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمه در جامعه اسلامی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(41), 125-151. doi: 10.22054/jclr.2023.53378.2157
جواد سرخوش; حنانه نصرت خوارزمی. "تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمه در جامعه اسلامی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 11, 41, 1401, 125-151. doi: 10.22054/jclr.2023.53378.2157
سرخوش, جواد, نصرت خوارزمی, حنانه. (1401). 'تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمه در جامعه اسلامی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(41), pp. 125-151. doi: 10.22054/jclr.2023.53378.2157
سرخوش, جواد, نصرت خوارزمی, حنانه. تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمه در جامعه اسلامی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 11(41): 125-151. doi: 10.22054/jclr.2023.53378.2157

تحلیل فقهی حکم قصاص مسلمان در برابر قتل شهروندان اهل ذمه در جامعه اسلامی

فصلنامه پژوهش حقوق کیفری
مقاله 5، دوره 11، شماره 41، دی 1401، صفحه 125-151    اصل مقاله (493.3 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jclr.2023.53378.2157
نویسندگان
جواد سرخوش1؛ حنانه نصرت خوارزمی* 2
1دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران
2کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه الزهراءتهران، ایران
چکیده
در فقه اسلامی یکی از شروط اعمال مجازات قصاص، تساوی جانی و مجنی­علیه در دین است. در فقه امامیه دو دیدگاه کلی در این زمینه وجود دارد؛ اکثر فقهای امامیه معتقد به عدم قصاص مسلمان در برابر قتل اهل ذمه هستند. براین اساس مطابق رأی مشهور فقهای امامیه، مسلمان در صورت قتل اهل ذمه، قصاص نمی شود مگر آنکه به کشتن آنها عادت پیدا کرده باشد که در این صورت به مجازات مرگ محکوم خواهد شد. در مقابل این دیدگاه، نظریه قصاص مسلمان در برابر قتل اهل ذمه متعلق به شیخ صدوق است که مطلقا معتقد به جواز قصاص مسلمان در برابر کفار ذمی است. طرفداران هر دیدگاه برای اثبات نظریه خود به ادله ای همچون کتاب، سنت و اجماع استناد کرده اند اما دلیلی که بیشترین بحث و اختلاف را در این زمینه برانگیخته، وجود روایات متعارض در این موضوع است. دسته ای از روایات بر عدم قصاص مسلمان در برابر ذمی مگر در حالت عادت وی به قتل اهل ذمه دلالت داشته و دسته­ی دیگر بر قتل مسلمان در برابر ذمی بطور مطلق دلالت دارد. در این نوشتار ضمن پرداختن به دیگر ادله، بررسی سندی و محتوایی روایات متعارض صورت گرفته و نهایتا دسته دوم روایات که مورد تایید شیخ صدوق (ره) نیز بوده، مورد قبول قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها
قصاص؛ مسلمان؛ اهل ذمه؛ روایات متعارض؛ جامعه اسلامی؛ فقه امامیه
مراجع
الف) فارسی

ساریخانی، عادل- اکرمی سراب، روح الله (1387)، «مسئولیّت کیفری مسلمان نسبت به قتل اهل ذمّه»، مجلة فقه و حقوق، دورة پنجم، شمارة 18.

ب) عربی

اردبیلی، احمد بن محمد، (1404ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد، (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوّم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.

ابن حمزه، محمد بن على بن حمزه طوسى،‏ (1408ق)، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، محقق/ مصحح: شیخ محمد حسون‏، چاپ اوّل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.

اصفهانی، محمد بن الحسن (فاضل هندی)، (1416ق)، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، (1383)، رجال البرقی- الطبقات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

تبریزی، جواد، (1429ق)، تنقیح مبانی الاحکام القصاص، چاپ سوّم، بی‌‌جا، دارالصدیقة الشهیدة.

دیلمی، سلاّر بن عبد العزیز‏، (1404ق)، المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی‏، چاپ اوّل، قم، منشورات الحرمین.

رازی، محمد بن عبدالقادر، (1415ق)، مختار الصحاح، چاپ اوّل، بیروت، دار الکتب العلمیه.

حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اوّل، قم، مؤسّسة آل البیت(ع).

حلبی، ابوالصلاح تقی الدین، (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: بی‌‌نا.

حلّى، محمد بن الحسن، (فخر المحققین) (1378)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسّسة اسماعیلیان.

حسینی بغدادی، سیدمحمد جواد، (1374ش)، المعین علی معجم رجال الحدیث، چاپ اوّل، مشهد، مؤسّسة الامام الهادی(ع).

حسینی جرجانی، سید میر ابوالفتوح، (1404ق)، آیات الاحکام، تهران: نوید.

حسینی حلبى، حمزة بن زهره، (1417ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع‏، چاپ اوّل، قم، مؤسّسة امام صادق علیه السلام‏.

حسینی عاملى، جواد بن محمد، (1385)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم، جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم.

سبزوارى، السید عبد الأعلى، (1413 ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام‏، چاپ چهارم، قم، دفتر آیة الله سبزواری.

سیوری، فاضل مقداد، (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، چاپ اوّل، قم، کتابخانة آیت الله مرعشی نجفی(ره).

سیوری، فاضل مقداد، (1404ق)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، چاپ اوّل، قم، کتابخانة آیت الله مرعشی نجفی.

سیوطی، جلال‌‌الدین،‏ (1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر بالمأثور، چاپ اوّل، قم، کتابخانة آیت الله المرعشی النجفی (ره).

شریف مرتضى، على بن حسین موسوى، (1415ق)‏، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم‏.

شیخ مفید، شیخ محمد (1410ق)، المقنعة، قم، جامعه المدرسین.

شیخ صدوق، محمد بن علی، (1415ق)، المقنع‏، چاپ اوّل، قم: مؤسّسة امام هادی علیه السلام.

صیمری بحرانی، مفلح بن الحسن، (1420ق)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، محقق / مصحح: جعفر کوثرانی عاملی‏، چاپ اوّل، بیروت، دار الهادی‏.

طباطبایی، سیّدمحمّدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن‏، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم‏.

طباطبایی، سیدعلی (صاحب ریاض)، (بی‌‌تا)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسّسة آل البیت (ع).

طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوّم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.

طوسی، محمد بن حسن، (1407 ق)، الخلاف، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

طوسى، محمد بن حسن‏، (بی‌‌تا)، الفهرست، نجف، المکتبة الرضویة.

طوسى، محمد بن حسن‏، (1415 ق)، رجال الشیخ - الأبواب، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم‏.

طوسى، محمد بن حسن‏، (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة.

طوسى، محمد بن حسن‏، (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی.

طوسى، محمد بن حسن‏، (1387ق)، المبسوط فق الفقه الامامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریه.

عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،چاپ اوّل، قم، مؤسّسة المعارف الاسلامیة.

عاملی، زین الدین بن علی، (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چاپ اوّل، قم، کتاب فروشی داوری.

عاملی، محمد بن مکى (شهید اول)‏، (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، محقق/ مصحح: رضا مختارى‏، چاپ اوّل، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم‏.

عاملی، محمد بن مکى، (1400ق)، القواعد و الفوائد، چ اوّل، قم، کتابفروشی مفید.

عاملی، محمد بن مکى، (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، چ اوّل، بیروت، دار التراث-الدار الإسلامیة.

عروسی حویزی، علی بن جمعه، (1415ق)، ‏ تفسیر نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی‏، چاپ چهارم، قم، انتشارات اسماعیلیان‏.

علامه حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

علامه حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

علامه حلی، حسن بن یوسف، (1411ق)، رجال العلامة- خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، قم، ‏دار الذخائر.

علامه حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

فاضل لنکرانی، محمد، (1422ق)، القواعد الفقهیة، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).

فاضل لنکرانی، محمد، (1421ق)، القصاص، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).

قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، (1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، چاپ اوّل، تهران، سازمان و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

کشى، ابو عمرو محمد بن عمر، (1409ق)، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، محقق / مصحح: دکتر حسن مصطفوى، مشهد، مؤسّسة نشر در دانشگاه مشهد.

مازندرانی، محمد بن اسماعیل، (1419ق)، منتهی المقال فی احوال الرّجال، بی‌‌جا: مؤسّسة آل البیت علیهم ‌السّلام لإحیاء التّراث.

محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن‏، (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیة،چاپ ششم، قم، مؤسّسة المطبوعات الدینیة.

مرعشی نجفی، سید شهاب الدین، (1411ق)، القصاص علی ضوء القرآن و سنة، قم، کتابخانة آیت الله مرعشی نجفی.

مصطفی، ابراهیم و احمد حسن الزیات و حامد عبدالقادر و محمد علی نجار، (1989م)، المعجم الوسیط، استانبول: دارالدعوه.

المصطفوی، السید محمد کاظم، ‏(1421ق)، القواعد- مائة قاعدة فقهیة، چ4، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم‏.

موسوی بجنوردی، میرزا حسن، (1419ق)‏، القواعد الفقهیة، محقق/مصحح: مهدی مهریزی- محمد حسن درایتی‏، چاپ اوّل، نشر الهادی‏.

موسوی خویى، سید ابوالقاسم،‏ (1410ق)، مبانی تکملة المنهاج، قم، مدینة العلم.

موسوی خویى، سید ابوالقاسم،‏ (1413ق)، معجم رجال الحدیث، قم، منشورات مدینه العلم.

نجاشى، احمد بن على، (1407ق)، رجال النجاشی- فهرست أسماء مصنفی الشیعة، محقق / مصحح: سید موسى شبیرى زنجانى، ‏قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم.

نجفی، محمد حسن بن باقر (صاحب جواهر)، (بی‌‌تا)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام‏، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

نوری، حسین، (بی‌‌تا)، خاتمة المستدرک، چاپ اوّل، قم، مؤسّسة آل البیت(ع).

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,696
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 723


login