| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,180 |
| تعداد مقالات | 17,675 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,125,602 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,388,953 |
تحلیل شناختی سنّت ابتلاء از منظر قرآن | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 4، دوره 14، شماره 53، تیر 1402، صفحه 101-128 اصل مقاله (957.67 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2023.72470.2772 | ||
| نویسندگان | ||
| قاسم ترخان1؛ علی‌اصغر هادوی‌نیا* 2 | ||
| 1دانشیار گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران ، ایران | ||
| 2دانشیار گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| از مهم‌ترین سنّت‌های تأثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه می‌توان با تکیه بر آموزه‌های قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش می‌پردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی مفهوم‌شناسی می‌شود و در گام بعدی سه مصداق سنّت ابتلا (الف. سنّت مداوله با دو زیرشاخه سنّت تمییز و تمحیص؛ ب. سنّت بأساء و ضراء؛ ج. سنّت جعل امامت) با رویکرد شناختی تحلیل می‌شوند. نتایج حاصله عبارت‌اند از: الف. جریان سنّت ابتلاء و در کنار آن سنّت مداوله برای شناساندن انسان‌هاى خبیث از افراد پاک و همچنین خالص‌کردن مؤمنان از شوائب و ناخالصى‌های کفر و نفاق و فسق است که هر دو جنبه شناختی دارند. ب. سنّت بأساء و ضراء نیز که از مصادیق سنّت ابتلاء شمرده می‌شود، کارکرد شناختی دارد؛ زیرا برای هشداردهی و بیدارسازی امت از خواب غفلت و ارتکاب معصیت و همچنین شناساندن مجاهدین و صابرین به مردم است. ج. غایت قصوی سنّت ابتلاء، برخورداری از مقام امامت است. تحقق این هدف که با مشکلات اختیاری و آگاهانه همراه است، با صبر و شناخت میسر است. در این بین رکن بصیرت و شناخت از اهمیت بیشتری برخوردار است که بدون آن استقامت هم اثر معکوس دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سنّت ابتلاء؛ سنّت مداوله؛ سنّت تمییز؛ سنّت تمحیص؛ سنّت جعل امامت | ||
| مراجع | ||
|
قرآن.
ابن فارس، أحمد. (1404ق.). معجم مقاییس اللغه. چ1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. چ3. بیروت: دار صادر.
ابن‌اثیر جزری. مبارک بن محمد. (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. چ4. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ترخان، قاسم. (۱۴۰۰). عقل‌شناخت. چ۱. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
پاکزاد، عبدالعلی. (1387). ابتلاء و آزمایش در قرآن. پژوهشهای قرآنی. شماره 54 و 55. ص۳۴۲-۳۷۷.
جوادی آملی، عبدالله.( ۱۳۸۸). تسنیم. ج ۱۵. محقق: عبدالکریم عابدینی. چ2. قم: اسراء.
___________. (۱۳۸۸). ج۱۶. محقق: عبدالکریم عابدینی. چ2. قم: اسراء.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374). مفردات الفاظ قرآن. ترجمه و تحقیق: سیدغلامرضا خسروی حسینی. چ2. تهران: انتشارات مرتضوی.
دیالمه، نیکو. (۱۳۹۵). بررسی سنّت اجتماعی مداوله و اهداف آن در قرآن کریم. مطالعات تفسیری. شماره ۲۶. تابستان. ص۲۰۷-۲۲۴.
صدر، سیدمحمدباقر. (1398 ق.). المدرسه القرآنیه. چ3. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
طباطبائى، محمدحسین. (1390 ه. ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ۲. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طوسى، محمد بن الحسن. (1407 ق.). تهذیب الأحکام. محقق / مصحح: خرسان. حسن الموسوى. چ۴. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
فرندنبرگ. جی و گوردون سیلور من. (1388). علوم شناختی مقدمه‌ای بر مطالعه ذهن. مترجمان: محسسن افتاده‌حال (و دیگران). تهران: مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی. مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
فیسک تی، سوزان و تیلور، شلی. (1401). شناخت اجتماعی از مغزها تا فرهنگ. مترجمان سعید صباغی‌پور و حسن صبوری مقدم. تهران: انتشارات انسان.
فیومی، احمدبن محمد. (1414 ق.). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. چ2. قم: موسسه دارالهجره.
قرشى، على اکبر. (1371). قاموس قرآن. چ۶. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. چ۱۱. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
محمدی‌گیلانی، محمد و قربانی‌لاهیجی، زین‌العابدین. (1385). قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر. چ2. تهران: سایه.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1391). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن کریم. چ7. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
مصطفوی، حسن. (1371). التحقیق فی کلمات القران الکریم. چ1. مؤسسه الطباعه والنشر وزارت فرهنگ و ارشاد.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. چ1. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
کلینی، محمدبن یعقوب. (۱۴۰۷ق.). الکافی. چ۴. تهران: دار الکتب الإسلامی.
هادوی‌نیا، علی‌اصغر. (1387). فلسفه اقتصاد (در پرتو جهان‌بینی قرآن کریم). چ1. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 588 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 418 |
||