تحلیل شناختی استعاره‌های مفهومی عشق در زبان روزمره نابینایان و بینایان بزرگسال

1. 1. مقدمه

داروین^[1] زیست­شناس انگلیسی  در سال 1872 برای نخستین بار مطالعه در زمینه تکامل احساسات را آغاز کرد. به باور وی، عواطف، پاسخ­های سازگار^[2] به شرایط محیطی هستند. بنابراین، احساس لذت و رنجش هر ­­دو واکنش­های بارز عاطفی هستند که در رفتار تمامی پستانداران مصداق دارند Steiner et al., 2001)). از نظر شناختی نیز، رشد عاطفی فرایندی تدریجی است که در اثر آن، عواطف ساده مبنای شکل‌گیری عواطف پیچیده هستند. به عقیدۀ کووچش[3] (2000)، شادی، تعجب، غم، خشم، ترس و حسادت عواطف ساده و پایه‌ای هستند (زورورز و همکاران، 1392­: 53ـ54). بر اساس دیدگاه شناختی می‌‌توان گفت که عواطف ثانویه^[4] از ترکیب عواطف اولیه شکل گرفته­اند، مانند رنگ­های ترکیبی که از ترکیب سه رنگ اصلی ایجاد می­شوند (Plutchic, 1970). به نظر می­آید که در نوزادان عواطف اولیه تا 12 ماهگی و عواطف ثانویه تا قبل از دو سالگی بروز می‌کنند (­­Stipek, 1983; Borke, 1971). کووچش (2010: 1) با طرح پرسش­هایی از قبیل اینکه آیا استعاره و سایر سازوکارهای مجازی بر تفکر و شناخت افراد دربارۀ عواطف تأثیر می‌گذارند و آیا استعاره­ها می­توانند نوعی واقعیت عاطفی برای افراد ایجاد کنند، سعی دارد که توجه خواننده را به این موضوع جلب کند که مفهوم­سازی استعاری در حوزۀ عواطف، بر شناخت و دریافت افراد از مفاهیم عاطفی تأثیرگذار است.

یکی از موضوع‌های مهم در مطالعۀ استعارۀ احساس بررسی این مسأله است که گویشوران زبان در بیان احساسات خود از چه حوزه­های مبدأیی استفاده می­کنند. رویکرد جدید به استعاره در حوزۀ زبان­­­شناسی شناختی به کتاب استعاره‌هایی که با آنها ‌زندگی می‌کنیم^[5] اثر لیکاف و جانسون[6] (1980) برمی­گردد که در تقابل با دیدگاه سنتی به استعاره ـ تلقی استعاره به‌عنوان یک آرایۀ ادبی ـ بود. در مطالعات زبان‌شناسی شناختی، استعاره مجموعه­ای از فرایندهای ذهنی ـ زبانی است که ناشی از نگرش مفهومی و ذهنی در برخورد با اشیاء و محیط پیرامون است. به باور زبان‌شناسان شناختی، استعاره پدیده­ای شناختی است و آنچه در زبان بروز می‌یابد، تنها نمود این پدیدۀ شناختی است. لیکاف (1993: 1-4) در مقالۀ نظریه معاصر استعاره این فرایند را الگوبرداری میان‌حوزه­ای در نظام مفهومی می‌داند که ضمن آن حوزۀ مقصد که انتزاعی­تر است از حوزۀ مبدأ که عینی­تر است، الگوبرداری‌ می‌کند.

در بررسی مفهوم استعاری عشق، کووچش (1986: 62) یک استعارۀ مرکزی برای عشق تعریف می­کند و بیان می­دارد که برای مفهوم­سازیِ عشق انگاره‌ای است که بر اساس آن عشق «یکی‌شدن دو بخش مکمل هم» است. کووچش برای مفاهیم احساسات و عواطف و مخصوصاً «احساسات پایه­ای»، مانند خشم، ترس، شادی، غم و عشق حوزه­های عمومی مبدأ را با استناد به پژوهش­های خود و دیگر پژوهشگران معرفی می­کند؛ هرچند او بر این باور است که این فهرست باتوجه‌به پژوهش­های پیش‌رو می­تواند دستخوش تغییر شود. استعاره‌های مفهومی رایجی که کووچش برای عشق تعریف می­کند عبارت‌اند از: الف) عشق نوشیدنی است: تشنۀ عشقم؛ ب) عشق سفر است: راه پرپیچ‌و‌خمی بود؛ ج) عشق اتحاد است: دو روح­ایم در یک بدن، جدایی‌ناپذیریم؛ د) عشق صمیمیت است: آنها خیلی صمیمی­ هستند و ه) عشق بند است: یک حلقۀ بسته بین آنها وجود دارد (Kövecses, 2002: 26-27). باتوجه‌به اهمیت حواسِ افراد، به­ویژه حس بینایی در کسب تجربیات و تأثیر نقص آن بر بازنمایی متفاوت مهارت‌های کسب‌شده در این افراد، شناخت این تفاوت­ها اطلاعات ارزشمندی را در مورد چگونگی تعامل ساختارهای عصبی در مهارت­های زبانی به ما می‌دهد. از‌این­رو، هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و مقایسۀ مفاهیم استعاری عشق در گفتار روزمرۀ بزرگسالان بینا و نابینای دوزبانه کردی ـ فارسی است و در راستای دستیابی به این هدف، درصدد پاسخ به این پرسش هستیم که چه تفاوتی میان عملکرد بزرگسالان بینا و نابینای دوزبانۀ کردی ـ ­فارسی در درک استعاره­های مفهومی عشق وجود دارد.

باتوجه‌به محدودیت مطالعات زبان­شناختی در زمینۀ گفتار افراد نابینا در زبان‌های خارجی و نبود این قبیل مطالعات در گفتار دوزبانه­های نابینای کردی ـ فارسی، یافته­های حاصل از این پژوهش تفاوت­ها و شباهت­های ذهنی و زبانیِ بازنمایی مفهوم استعاری عشق را در این افراد نشان می­دهد. از این طریق می­توان به ساختارهای ذهنی این دو گروه پی برد و با شناخت نقاط ضعف افراد نابینا نسبت به بینایان، به برطرف‌کردن آنها پرداخت. ازاین­رو، با برطرف‌شدن مشکلات زبانیِ این افراد تعامل آنها با اجتماع بیشتر خواهد شد و بسیاری از مشکلات جسمی، مادی و ... آنها برطرف خواهد شد.

2. پیشینه پژوهش

بررسی پژوهش­های انجام­شده در زمینۀ استعاره­های مفهومی عشق نشان داد که این مفهوم بیشتر در آثار ادبی بررسی شده و بررسی اینگونه استعاره­ها در زبان روزمره، یکی از نوآوری‌های پژوهش حاضر است. در ادامه، به‌اختصار به برخی از پژوهش‌های صورت‌گرفته توسط پژوهشگران ایرانی اشاره می­شود. 

هاشمی و قوام (1392) مفهوم عشق را بر اساس بازیابی عناصر واژگانی در قلمروهای حسی این مفهوم در رسالة سوانح العشّاق خواجه احمد غزّالی بررسی کردند. هدف آنها مشخص‌کردن شبکه­های استعاری و دستیابی به استعاره­های کانونی و اصلی این مفهوم و رسیدن به دیدگاه نویسنده دربارة عشق بوده است. پژوهشگران با بررسی مفهوم عشق از دیدگاه استعارة شناختی در متون خواجه احمد غزالی نشان داده­اند که دیدگاه وی به عشق عاشقانه نیست، بلکه زاهدانه و عابدانه است. زرقانی و همکاران (1392) در مقاله­ای با عنوان تحلیل شناختی استعاره­های عشق در غزلیات سنائی به بررسی این­گونه استعارات پرداختند. تحلیل داده­ها نشان داد که بررسی شگردهای بلاغی سنائی در ساختن استعاره­ها، به­ویژه استعاره‌های شناختی، باعث می­شود که استعاره­های مفهومی عشق در این اشعار از جنبه‌ای دیگر به تصویر کشیده شوند. همچنین، با این تغییر زاویۀ دید می­توان به نتایجی گوناگون و حتی ناهمگون دست یافت. قوام و اسپرغم (1394) نیز، استعاره­های «عشق» را به‌عنوان یکی از مفاهیم بنیادی زندگی بشر در دوبیتی­های عامیانۀ منطقۀ خراسان بر اساس نظریۀ استعارۀ شناختی مورد بررسی قرار دادند. بررسی داده­ها نشان داد که این استعاره­ها و مصداق‌های آنها، تأثیر فرهنگ، اقلیم و ایدئولوژی شعرا بر نوع استعاره­ها را آشکار می­کنند. همچنین، نتایج تحلیل داده­ها سلسله­مراتب استعاری و نظام حاکم بر این استعاره­ها را مشخص می­کند. همچنین، ناصرو و کوهنورد (1395) در پژوهش خود با استفاده از روش توصیفی ـ ‌تحلیلی در پی دستیابی به الگویی شناختی از مفهوم‌سازی غم و عشق در این اشعار هستند تا از این طریق بتوانند به ویژگی‌های زبانی و فرهنگی شاعر دست یابند و ارتباط استعاره با نظام فکری و اندیشگانی شهریار را نشان دهند. پربسامدترین حوزه‌های مشترک در موضوعات غم و عشق عبارت بودند از «اشیاء»، «انسان»، «مکان» و «خوراک». پورابراهیم و همکاران (1396) استعار­ه­های مفهومی عشق در زبان شعر و زبان روزمره را به‌صورت تطبیقی مورد بررسی قرار دادند. یافته­های این پژوهش نشان داد که استفاده از این سازوکارها به‌همراه تصویرهای استعاری و جاندارپنداری، از جمله عوامل تأثیرگذار در ایجاد تفاوت میان مفهوم‌سازی‌های شعری و غیرشعری عشق در زبان فارسی به شمار می‌رود. ماندعلی و همکاران (1396) به‌منظور تحلیل و بررسی استعارۀ مفهومی عشق در شعر ابن فارض و سلطان با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و در چارچوب رویکرد تطبیقی مکتب امریکایی، حوزه­های مفهومی مشترک و متفاوت در شعر این دو شاعر را مورد بررسی تطبیقی قرار دادند. پس از تحلیل داده­ها مشخص شد که دین، شراب، آتش، سفر، پادشاه و دریا حوزه­های مشترک برای مفهوم­سازی عشق در شعر ابن فارض و سلطان ولد هستند.

ابراهیمی و همکاران (1397) به بررسی استعاره­های مفهومی حوزه عشق در آینه ضرب‌المثل­های سه زبان فارسی، انگلیسی و ترکی پرداختند. نتایج مطالعۀ آنها نشان داد که نگاشت­های عشق، بلا، درد، رنج و بیماری پربسامدترین نگاشت­­ها در زبان فارسی بودند و «عشق روشنایی است» پربسامدترین نگاشت­ در دو زبان انگلیسی و ترکی بود. در مجموع، به‌ترتیب «انسان/ بدن انسان» در زبان فارسی، «روشنایی و تاریکی» در زبان انگلیسی و «انسان/ بدن انسان» در زبان ترکی پربسامدترین حوزه­های مبدأ برای مفهوم­سازی عشق بودند. سبزعلی­پور و رستمی جوریابی (1397) به بازخوانی و انعکاس استعاره‌های عشق در قالب واژگان جنگ، در دو اثر ادبی (غزلیات) عطار و عراقی پرداختند. یافته­های پژوهش آنها بر به­کارگیری گسترۀ واژگانی حوزۀ جنگ و انطباق و وام‌دهی آن به حوزۀ عشق دلالت داشت. عباسی (1397) در پژوهشی به تفاوت استعاره در دیدگاه‌های ادبی و شناختی پرداخت و به بسامد بالای استعاره­های عواطف، به­ویژه استعارۀ عشق، در متون ادبی اشاره کرد. از جمله دستاوردهای پژوهشِ وی آن بود که عطار در تذکره­الاولیاء برای مفهوم­سازی عشق از مفاهیم عینی، حوزه­های ملموس مکان­ها، جانداران و برخی مفاهیم ذهنی برای حوزه مبدأ استفاده کرده است. همچنین، وی در بررسی­های خود مشاهده کرد که استعاره­های شیءبنیاد و استعاره­های ساختاربنیاد به­ترتیب بیشترین بسامد را از میان 166 استعارۀ استخراج‌شده داشتند و در مجموع، 43 درصد از کل استعاره­های به‌کاررفته را تشکیل می‌دادند.

 هدفِ عبیدی و رومیانی (1398) از بررسی استعارۀ مفهومی عشق در آثار نظامی شناسایی استعاره‌های کانونی و اصلی عشق در مثنوی و کشف دیدگاه نظامی در مورد عشق است. پژوهشگران با بررسی این استعاره­ها به این نتیجه رسیدند که از نظر نظامی سوزندگی، مست‌کنندگی و ذی‌شعور‌بودن عشق بیشتر از سایر جنبه‌های آن برجسته است. همچنین، از نظر وی، عاشق بیمار، دنباله­رو و نیازمند معشوق است، در­حالی­که اقتدار برای معشوق است. نتایج پژوهش صمیمی­فر و همکاران (1400) نشان داد که نگاشتِ «عشق، غم است» با  بسامد 123 و نگاشتِ «عشق، فریب است» با بسامد 16 به‌ترتیب بیشترین و کمترین بسامد را در خسرو و شیرین داشتند.

فونگ و آنه^[7] (2016) تغییرات فرهنگی در استعاره­های مفهومی عشق را در دو زبان انگلیسی و ویتنامی با استفاده از 872 استعاره مفهومی  به­کاربرده شده پیرامون عشق در مجلات، روزنامه­ها، رمان­ها و مصاحبه­های روزانه از رادیو و تلویزیون بررسی کردند. رندیک^[8] (2022) به بررسی مقابله­ای استعاره­های مفهومی عشق در دو زبان انگلیسی و کرواتی پرداخت. یافته­های مطالعۀ وی نشان داد که اگرچه گویشوران این دو زبان از منظر فرهنگ و محیط زندگی تفاوت داشتند، اما هر دو گروه، استعاره‌های مفهومی «عشق سفر است» و «عشق جنگ است» را در این دو زبان به­کار بردند. لازم به ذکر است که این تفاوت فرهنگی و محیطی باعث شده بود که آنها از ابزارهای متفاوتی برای استعاره­های مفهومی یکسان استفاده کنند. برای مثال، هر دو زبان رابطۀ عاشقانه را در قالب وسیلۀ نقلیه نشان می‌دادند؛ در زبان انگلیسی از کشتی استفاده می­شد و در زبان کرواتی، افزون­بر کشتی از واگن هم استفاده می­شد. الخزاله و الذوبی^[9] (2022) به بررسی مقابله­ای استعاره­های مفهومی عشق در شعرهای انگلیسی و عربی پرداختند. پژوهشگران به­صورت تصادفی 200 شعر را انتخاب کردند و آنها را به‌صورت کمی و کیفی تجزیه و تحلیل کردند. نتایج بررسی آنها نشان داد که هر دو زبان از استعاره­های مفهومی عشق در اشعارخود بهره می­برند. به­طور‌کلی، 19 مضمون عاشقانه در این اشعار مشاهده شد که از این میان مفاهیم سفر، جادو، جنون و یکی­شدن بیشترین کاربرد را داشتند. افزون­براین، ترانه­های عربی بیشتر از مضامین سیال، آتش و مکان برای بازنمایی عشق بهره می­بردند، درحالی­که ترانه­های انگلیسی بیشتر از مضامین جادو، جنون، جنگ و بازی استفاده می­کردند.

برخلاف پژوهش­های پیشین که به مقایسۀ استعارۀ مفهومی عشق در آثار ادبی یا در دو زبان متفاوت پرداخته­اند؛ پژوهش حاضر با روشی متفاوت به مقایسۀ استعارۀ مفهومی عشق در گفتار افراد نابینا و افراد بینا پرداخته است. از این رهگذر می‌توان تفاوت زبانی این دو گروه را نشان داد و تأثیر محرومیت از بینایی بر شکل­گیری استعاره­ها را نشان دهد.

3. مبانی نظری

چارچوب نظری استعارۀ مفهومی عشق در پژوهش پیش‌رو، چارچوب کووچش (2002) در کتاب استعاره: مقدمه­ای کاربردی^[10] است. کووچش در تعریف استعاره از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی می‌گوید که «استعاره عبارت است از درک یک حوزۀ مفهومی در قالب حوزۀ مفهومی دیگر»، مانند زندگی به­مثابه سفر، بحث‌وجدل به­مثابه جنگ، عشق به­مثابه سفر، نظریه به­­مثابه ساختمان، فکر به­مثابه غذا، سازمان اجتماعی به­مثابه گیاه و بسیاری دیگر که همگی نمونه­هایی جاری در فکر و زبان ما هستند. یک راه ساده و کوتاه برای توصیف و ارائۀ چنین دیدگاهی به استعاره می­تواند این باشد: حوزۀ مفهومی (الف) همان حوزۀ مفهومی (ب) است که به آن استعارۀ مفهومی گفته می­شود. آنچه جرجانی درباره استعاره به ­دست می­دهد، الگوی کارهای پس از او قرار می­گیرد و کم­و­بیش تا به امروز در مطالعات سنتی دیده می­شود. بر اساس آرای جرجانی، استعاره نوعی جانشینی معنایی برحسب تشابه است و این دقیق­ترین تعریفی است که درباره این فرایند می­توان به ­دست داد. وی برای تعیین چند‌و‌چون این تشابه به این نکته اشاره دارد که جانشینی مشبهٌ­به به­جای مشبه تنها به­‌دلیل وجود یک صفت مشترک صورت می­پذیرد (ابودیب، 1370؛ به‌نقل از صفوی، 1387: 266).

 استعارۀ مفهومی از دو حوزۀ مفهومی تشکیل می­شود که در آن یک حوزه بر اساس حوزۀ دیگر درک می­شود. هر حوزۀ مفهومی، مجموعۀ منسجمی از تجربیات است. ازاین­رو، مثلاً ما به پشتوانۀ مجموعه دانش منسجمی که دربارۀ سفر در اختیار داریم، برای درک مفهوم زندگی از آن بهره می­بریم (Kövecses, 2002: 4). ضروری است که استعارۀ مفهومی را از عبارات زبانی استعاری بازشناسیم. عبارات زبانی استعاری، واژه‌ها یا عبارت­هایی هستند که خاستگاهشان، زبان یا اصطلاحات حوزۀ مفهومی عینی­تر است (Kövecses, 2002: 4). این دو حوزه در استعاره­های مفهومی نام‌های خاصی دارند. آن حوزۀ مفهومی که ما از آن عبارات استعاری را استخراج می­کنیم تا حوزۀ مفهومی دیگری را درک­ کنیم، حوزۀ مبدأ و آن حوزۀ مفهومی را  که بر اساس حوزۀ مبدأ درک می­شود، حوزۀ مقصد می­نامیم (Kövecses, 2002: 4). بنابراین، زندگی، بحث­و­جدل، عشق، نظریه، فکر، سازمان اجتماعی و غیره حوزه­های مقصد هستند، در حالی‌که سفر، جنگ، ساختمان، غذا، گیاه و غیره حوزه‌های مبدأ تلقی می‌شوند. در­واقع، حوزۀ مقصد حوزه­ای است که ما سعی می‌کنیم آن را به‌واسطۀ کاربرد آن در حوزۀ مبدأ درک کنیم (Kövecses, 2002: 16­­). لیکاف و جانسون (1980) استعاره­های مفهومی را بر­حسب ویژگی‌های قلمرو مبدأ به استعاره­های ساختاری^[11]، جهتی^[12] و هستی‌شناختی^[13] تقسیم می­کنند.

زبان­شناسان شناختی بر این باورند که استعاره­ها علاوه­بر صورت زبانی، مانند استعاره­های موجود در نمادها، علائم، رنگ­ها، تصویرها و هنرهای گوناگون صورت غیرزبانی نیز دارند؛ به‌این­ترتیب، فرد با مفهوم­سازی یک قلمرو ذهنی برحسب قلمرو ذهنی دیگر، مفاهیم انتزاعی، مانند زمان، حالت­ها، علیّت و هدف را به‌صورت استعاری بیان می­کند. در­واقع، استعاره همان نگاشت بین قلمروهاست (Lakoff & Johnson, 1980:137). بر اساس انگارۀ کووچش (23­: 2002)، اساسی‌ترین استعاره­های مفهومیِ عواطف خشم، ترس، شادی و غم هستند. سیزده حوزۀ مبدأ معرفی­شده از سوی وی عبارت‌اند از: اعضای بدن، سلامتی و بیماری، حیوانات، گیاهان، ساختمان و بناها، ابزار و ماشین‌آلات، ورزش و بازی، پول و معاملات اقتصادی، آشپزی و غذا، گرما و سرما، تاریکی و روشنی، نیرو، حرکت و جهت. حوزه­های مقصد متعارفی که کووچش به آنها اشاره می­کند عبارتند از: احساس، امیال، اخلاق، تفکر، جامعه/ملت، سیاست، اقتصاد، روابط انسانی، ارتباط، زمان، زندگی و مرگ، مذهب، رخداد و فعالیت­ها. استعاره­ها از طریق نگاشت­های نظام­مند میان این حوزه­های مبدأ و مقصد شکل می‌گیرند. کووچش ( 91:2010) در تعریف نگاشت می­آورد که رابطه در استعاره مفهومی، میان دو واحد یا دو مجموعه به شکل تناظر یک‌به‌یک صورت می­گیرد که به آن «نگاشت» یا «انطباق» می­گویند. به عقیدۀ لیکاف (1993: 4)، نمونه­هایی مانند رابطۀ ما به آخر خط رسیده^[14] و ازدواج ما به بن­بست رسیده^[15] نشان می­دهند که تمام این ساختها از الگوی مفهومی «عشق سفر است» تبعیت می­کنند که در آن عاشق متناظر است با مسافر، موانع و خطرات موجود در راه منطبق­اند با موانعی که عاشق در راه رسیدن به معشوق با آنها مواجه می­شود و رابطۀ عاشقانه با وسیلۀ سفر متناظر است. لیکاف مجموعۀ تناظرهای موجود میان دو طرفِ استعاره عشق سفر است[16] را «­نگاشت» می­نامد.

4. روش­ پژوهش

به‌منظور سنجش چگونگی پردازش استعاره­های مفهومیِ عواطفِ عشق از روش کیفی استفاده شد. داده­های پژوهش از طریق مصاحبه و استخراج داده­ها از طریق ثبت گفتار گویشوران نابینا و گروه بینا (به‌عنوان گروه کنترل) گردآوری شد. در پژوهش حاضر، وضعیت بینایی به‌­عنوان متغیر مستقل و  نگاشت به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. جامعۀ آماری این پژوهش شامل50 نفر بزرگسالِ دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان نابینا و همتایان بینای آنها در ردۀ سنی 18ـ70 سال که ساکن شهر ایلام و شهرستانهای اطراف آن بودند، می‌شد. از این تعداد، 25 نفر نابینای مادرزاد به‌عنوان گروه آزمایش و 25 نفر همتای بینا به­عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. دلیل تمرکز پژوهش حاضر بر افراد نابینای مادرزاد این است که درک این افراد از محیط اطراف بدون تجربۀ دیداری شکل می­گیرد، در مقابل، اگر فرد در دوران کودکی و یا دورانی بعد از تولد نابینا شده باشد و تجربه دیدن را کسب کرده باشد، می­تواند بر اساس تجربه­های دیداری پیشین، سؤالات آزمون­ها را تحلیل کند و به آنها پاسخ دهد. ازاین­رو، افراد نابینای غیرمادرزاد از پژوهش کنار گذاشته شدند. نابینایان مادرزاد بزرگسال از مرکز توان­بخشی شمیم کوثر واقع در استان ایلام به آزمونگر معرفی شدند و پروندۀ پزشکی آنها در اختیار آزمونگر قرار گرفت. با مطالعۀ پرونده­های پزشکی این افراد، کسانی را که واجدشرایط بودند (نابینایان مادرزاد با میزان تحصیلات بی­سواد تا کارشناسی، دوزبانۀ کردی ـ فارسی‌زبان ساکن استان ایلام، محدوده‌ سنی 18ـ70 سال، ، بهرۀ هوشی متوسط، راست­دستی، تعلق‌داشتن به طبقۀ اجتماعی متوسط) انتخاب شدند. افراد بزرگسال بینا نیز افرادی با وضعیت بینایی طبیعی و همتای نابینایان بزرگسال بودند.

داده­های پژوهش در این آزمون به دو صورت گردآوری شدند؛ در مرحلۀ اول، در اتاقی ساکت، از هریک از آزمودنی­های گروه‌های آزمایش و کنترل سؤالاتی در مورد خاطراتشان در زمینه تجربه عشق در زندگی­شان پرسیده شد تا از این طریق آنها بتوانند به خاطراتشان فکر کنند و این خاطرات برایشان تداعی شود. هدف از تعریف خاطرات توسط آزمودنی­ها این بود که از این طریق افراد در موقعیت وصال و فراق قرار گیرند و بتوانند به­درستی آن حالت خود را در هنگام یادآوری خاطرات تلخ‌و‌شیرین در قالب عبارات استعاری توصیف کنند. باید یادآور شد که سؤالات به زبان فارسی از آزمودنی­ها پرسیده شد و آنها به دو زبان فارسی و کردی به سؤالات پاسخ دادند. زمانی­که آزمودنی­ها عبارت استعاری را به کار نمی­بردند، آزمونگر به آنها می­گفت که در آن لحظه حس‌و‌حال آنها مانند چه چیزی بود و با طرح این قبیل سؤالات، سعی بر آن بود تا آزمودنی­ها به بیان عبارات استعاری ترغیب شوند. در برخی موارد که آزمودنی­ها به بیراهه می­رفتند، با ارائۀ چندین نمونه عبارت استعاری راهنمایی می‌شدند. مدت زمان گفتگو با آزمودنی­های بینا حداکثر 30 دقیقه و با آزمودنی­ها نابینا حداکثر 45 دقیقه به طول انجامید. ازآنجایی‌که برقراری ارتباط با افراد نابینا زمان‌برتر بود، به آنها زمان بیشتری اختصاص داده شد.

در مرحلۀ دوم، فایل­هایی صوتی با محتوای عشق برای آزمودنی­ها پخش شد تا مشخص گردد که آیا آنها متناسب با بافت ساخته‌شده و با استفاده از عبارات استعاری، احساسات خود را به‌درستی هنگام یادآوری رخدادهای تلخ‌و‌شیرین نشان می‌‌دهند یا خیر. از جمله فایل­های صوتی مربوط به این حس می‌توان به پخش صوتی صحنه­هایی از فیلم­های سام و نرگس، طلا، شنای پروانه، دوئت، تایتانیک، چند متر مکعب عشق و صداهایی شبیه عشق اشاره کرد. زمان تقریبی فایل­های مربوط به عشق 30 دقیقه بود. پس از اتمام پخش این فایل­های صوتی، از آزمودنی­ها خواسته ­شد که خود را در آن موقعیت تصور کنند. سپس، از آنها خواسته ­شد که حسی را که در این موقعیت­ها به آنها دست می‌دهد، به چیزی تشبیه کنند. هنگامی‌­که آزمودنی­ها به توصیف حالات خود در موقعیت­های عاشق‌شدن، وصال و جدایی می‌پرداختند، صدای آنها ضبط می­شد. هدف از این کار آن بود که آزمودنی­ها در آن موقعیت­ها قرار گیرند تا بتوانند به­درستی عبارات استعاری مربوط به لحظۀ رخداد آن موقعیت­ها را  بیان کنند. هنگامی‌که اجرای این آزمون به پایان رسید، آزمونگر، تمام صداهای ضبط­شدۀ آزمودنی­ها را روی برگه پیاده کرد و عبارات استعاری مربوط به حس عشق را از میان گفتار آنها استخراج نمود. درنهایت، برای استعاره‌های مفهومی استخراج­شده، نگاشت‌های مربوط به هر یک از عواطف، بر اساس انگاره کووچش (2002) تعیین ­شدند.

در پژوهش حاضر، برای تحلیل داده­ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی، اطلاعات مرتبط با فراوانی و درصد عبارات استعاری ارائه شده است. همچنین، تحلیل استنباطی معنی­داری[17] مقایسۀ فراوانی­ها با استفاده از آزمون خی ـ دو[18] انجام گرفت. تمامی تحلیل­های آماری در نرم­افزار  SPSS نسخه 22 انجام شد. افزون­براین، برای انجام این پژوهش، رضایت آزمودنی­های نابینا و گروه­های کنترل به­شرط منتشر نکردن اطلاعات شخصی آنها کسب شد. به هر یک از افرادِ آزمودنی و حراست سازمان بهزیستی شهر ایلام اطمینان­خاطر داده شد که از اطلاعات گرد‌آوری­شده از افراد تنها به‌منظور انجام پژوهش‌های علمی استفاده خواهد شد.

5. تجزیه و تحلیل داده­ها

در این پژوهش فرض بر این بود که افراد نابینای مادرزاد به‌دلیل محرومیت از حس بینایی، به‌گونه­ای متفاوت از افراد بینا استعاره­های مفهومی عشق را بازنمایی و پردازش می­کنند. به‌بیان‌دقیق‌تر، پیش‌بینی این فرضیه آن بود که افراد نابینا، برخلاف افراد بینا از واژه­هایی با منشأ دیداری در تولید استعاره­ استفاده نمی­کنند و به‌این‌منظور، از سایر حواس خود بهره می­برند. به‌منظور تحلیل داده­ها در این بخش، هر یک از نگاشت­ها و عبارت­های استعاری مربوط به آنها به‌صورت جداگانه برای دو گروه­ آزمودنی بینا و نابینا در قالب جدول­هایی نشان داده شد؛ به این صورت که در یک ستون، نگاشت­­های مربوط به قلمروهای مبدأ عشق و در ستون مقابل آن، تعدادی از عبارات استعاری مربوط به آن نگاشت آورده شد. برای نشان­دادن تمایز میان ‌نگاشت­‌ها و عبارات استعاری مربوطه در متن، نگاشت­­­ها درون گیومه و عبارات استعاری به‌صورت ایتالیک نشان داده شدند.

5ـ1. استعاره­های مفهومی عشق در گفتار آزمودنی­های بینا         

تمامی نگاشت­ها و عبارت­های استعاری مرتبط با قلمرو مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانۀ کردی ـ فارسی­زبان بینا در جدول (1) ارائه شده است. بایستی خاطر نشان کرد که برای استخراج داده­ها در مورد احساس افراد در لحظۀ عاشق‌شدن و دوری آنها از معشوق سؤال­هایی پرسیده شد.

تعداد کل نگاشت­­­های مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های بینای این پژوهش 25 عدد بود که از این میان، نگاشت­­‌های «عشق سبکی است»؛ «عشق شادی است»؛ «عشق روشنایی و نور است» و «عشق تغییر حالت بدن است»، به‌ترتیب با فراوانی 11، 9، 8 و 7 عبارت استعاری، بیشترین بسامد وقوع را داشتند. افزون­براین، نگاشت‌‌های «عشق مکان زیباست»؛ «عشق نزدیکی و یکی‌شدن است»؛ «عشق اسارت و بند است»؛ «عشق آرامش است» و «عشق بار است» با فراوانی 2 عبارت استعاری کمترین بسامد وقوع را داشتند.

داده­های مندرج در جدول (1) نشان می­دهند که افراد بینا تمام حواس خود را برای استعاره‌سازی در قلمرو مبدأ عشق به ­کار می­گرفتند‌؛ برای مثال، می­توان به این ­ نگاشت­­­ها و عبارت­های استعاری در گفتار این افراد اشاره کرد: الف) نگاشت­­ با منشأ بینایی: «­عشق روشنایی و نور است­» در عبارت­های استعاری چشمام برق می­زنه؛ انگار دنیا رو چراغونی کردن؛ همه­جا رو واضح می‌بینم؛ انگار عینک زدم و همه‌چیز برای واضح و روشنه؛ ب) نگاشت­ با منشأ چشایی: «عشق شیرینی است» در عبارت­های استعاری قند تو دلم آب می­شه؛ زندگی مثل عسل شیرین می‌شه؛ همه­چیز طعم شکلات می‌ده؛ ج) نگاشت­­ با منشأ بویایی: «­عشق  بوی خوش است­» در عبارت­های استعاری بوی خوب طبیعت رو حس می­کنم؛ همه‌چیز بوی تازگی می­ده؛ همه‌جا بوی جشن می­ده؛ عطر خوشی رو کنارم حس می­کنم؛ د) نگاشت­ با منشأ شنیداری: «شادی بلندی و رسایی است» در عبارت‌های استعاری یهویی صدام مثل شیپور می­شه؛ اینقدر بلند حرف می­زنم انگار بلندگو قورت دادم؛ مثل جیرجیرک همه‌ش جیغ می­کشم؛ صدام همه‌جا می­پیچه و ه) نگاشت­ با منشأ لامسه: «­عشق سرما است­» در عبارت­های استعاری بدنم از سرما لمس می­شه؛ یهویی یخ می­کنم؛ انگار آب سرد ریختن روم؛ بدنم از شدت سرما مورمور می­شه، مثل بید به خودم می­لرزم؛ میرم رو ویبره.

جدول 1. ­نگاشت­­های حوزۀ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان بینا

5ـ2. استعاره­های مفهومی عشق در گفتار آزمودنی­های نابینا

جدول­ (­2­­)­ ­نگاشت­ها و عبارات استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های نابینا را نشان می­دهد. نگاشت­­­های «عشق سبکی است» با فراوانی 13 عبارت استعاری، «عشق تغییر حالت بدن است» با فراوانی 8  عبارت استعاری و «عشق بوی خوش است»، «عشق تحرک است»، «عشق طعم خوش است»، «عشق بلندی و رسایی است» و «عشق سرعت و گذرایی است» هر یک با فراوانی 7 عبارت استعاری، بیشترین فراوانی را از میان 28 ­­نگاشت­ و 159 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های نابینا داشتند. همچنین، ­نگاشت­های «عشق دستگاه است»، «عشق بیقراری است»، «عشق جنون است»، «عشق مالکیت است» و «عشق زیبایی چهره است» با 3 عبارت استعاری کمترین بسامد وقوع را در این گروه داشتند.

بر اساس داده‌های مندرج در جدول (2) می­توان گفت افراد نابینا نیز مانند سایر گروه­های آزمودنی، تمام حواس خود را برای استعاره‌سازی در قلمروی مبدأ عشق به ­کار می­گیرند‌؛ برای نمونه، می­توان به این نگاشت­ و عبارت­های استعاری در گفتار افراد این گروه اشاره کرد: الف) نگاشت با منشأ بینایی: «عشق زیبایی چهره است» در عبارت­های استعاری صورتم زیبا می­شه؛ صورتم پهن و بزرگ می­شه؛ پوستم لطیف و زیبا می‌شه؛ ب) نگاشت با منشأ چشایی: «­عشق طعم خوش است» در عبارت­های استعاری حرف­های همه برام شیرین می­شه؛ مزه دهنم شیرین می‌شه؛ همه‌چیز خوشمزه می‌شه؛ ج) نگاشت با منشأ شنیداری: «­عشق صدای زیباست» در عبارت­های استعاری صدای شادی توی سرم می­پیچه؛ صدای زیبایی توی سرم می پیچه؛ صدای همه­کس و همه‌چیز دل­انگیز می‌شه؛ آهنگ شادمانی رو از همه­جا می­شنوم؛ آواز شادی سر می­دهم؛ د)  نگاشت با منشأ بویایی: «­عشق بوی خوش است‌» در عبارت‌های استعاری همه­چیز بوی تازگی می‌ده؛ عطر خوش چمن­زار به مشامم می­رسه؛ عطر خاصی کنارم حس می­کنم؛ ه) نگاشت با منشأ لامسه: «عشق سرما است» در عبارت­های استعاری دستهام یخ می‌شن؛ آب یخ می­ریزن رو سرم؛ اینقدر درونم خنک می­شه که انگار آب روی آتیش ریختن، تمام بدنم یخ می‌شه؛ مثل بید می­لرزم.

جدول 2. نگاشت­­­­های حوزۀ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان نابینا

5ـ3. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار افراد بینا و نابینا با قلمروهای مبدأ کووچش (2002)

در مجموع، 53 نگاشت مربوط به قلمروهای مبدأ عشق از پیکره‌ای شامل 271 عبارت استعاری از گفتار آزمودنی­های نابینا و گروه کنترل بینای کردی ـ فارسی­زبان به دست آمد. از میان نگاشت­­­­ها و عبارت­های استعاری گردآوری‌شده، 25 نگاشت و 112 عبارت استعاری در زمینۀ قلمروهای مبدأ عشق از گفتار آزمودنی‌های بینا و 28 نگاشت­ و 159 عبارت استعاری از گفتار آزمودنی­های نابینا به دست آمد. ملاک تصمیم­گیری در مورد فراوانی نگاشت­­­ها، تعداد عبارت­های استعاری مربوط به آنها بوده است. برای تحلیل داده­ها، در ابتدا، جدول‌های مربوط به کاربرد استعاره‌های مفهومی عشق برای دو گروه آزمودنی بینا و نابینا به­همراه مقایسۀ نگاشت­­های جمع‌آوری‌شده از دو گروه بر اساس حواس مختلف ارائه شد. سپس، با استفاده از آزمون خی ـ دو، معنی­داری تفاوت کاربرد حواس مختلف برای استعاره­سازی در هر یک از گروه­های آزمودنی سنجیده شد. درنهایت، نگاشت­های به‌دست­آمده از دو گروه بینا و نابینا با نگاشت­هایی که کووچش (2002) ارائه کرده است، مقایسه شدند.

مقایسۀ داده‌های مربوط به دو گروه بینا و نابینا در قلمروی مبدأ عشق نشان می‌دهد که نگاشت­­­های «عشق صدای زیباست»؛ «عشق پوشش رنگی و نو است»؛ «عشق پایین است»؛ «عشق جانور است»؛ «عشق طعم خوش است»؛ «عشق زیبایی چهره است»؛ «عشق جنون است»؛ «عشق بیقراری است»؛ «عشق سلامتی است»؛ «عشق آزادی است»؛ «عشق تحرک است» و «عشق دستگاه است» تنها در گفتار آزمودنی­های نابینا مشاهده شد و نگاشت‌­هایی که تنها در گفتار آزمودنی­های بینا مشاهده شدند، عبارت‌اند از «عشق دین است»؛ «عشق رنگارنگ است»؛ «عشق مکان زیباست»؛ «عشق بی­تحرکی است» و «عشق بار است».

در جدول (3) تعداد عبارات استعاری به‌کارگرفته‌شده توسط دو گروه بینا و نابینا در قلمروی مبدأ عشق آورده شده‌اند. این عبارات به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با استفاده از منشأهای مختلف حسی بیان شده­اند.

 از میان 112 عبارت استعاری مربوط به قلمرو مبدأ عشق در گفتار افراد بینا، 18 عبارت استعاری دارای منشأ دیداری بودند که نگاشت­­­های آنها عبارت‌اند از «عشق رنگارنگ است»، «‌عشق روشنایی و نور است»، «عشق مکان زیباست» و «عشق زیبایست»؛ نگاشت‌ مربوط به 4 عبارت استعاری با منشأ بویایی در افراد بینا «عشق بوی خوش است» است؛ نگاشت‌های­ مربوط به 7 عبارت استعاری با منشأ چشایی در افراد بینا «عشق شیرینی است» و «عشق سیری است» هستند؛ نگاشت­­ مربوط به 4 عبارت استعاری با منشأ شنیداری در افراد بینا «عشق بلندی و رسایی است» است؛ نگاشت­های مربوط به 22 عبارت استعاری با منشأ لامسه در افراد بینا «عشق بار است»، «عشق سرماست»، «عشق گرماست»، «عشق بی­تحرکی است» و «عشق تغییر حالت بدن است» هستند. افزون­براین، برخی از نگاشت­هایی که در گفتار افراد بینا از طریق به­کارگیری چند حس به‌صورت همزمان قابل‌درک بودند، عبارت‌اند از «عشق شادی است»، «عشق گیاه است»، «عشق نزدیکی و یکی‌شدن است»، «عشق متولد‌شدن است»، «عشق اسارت و بند است»، «عشق نیرو است»، «عشق سبکی است»، «عشق مالکیت است»، «عشق آرامش است» و «عشق سرعت و گذرایی است».

ازسوی‌دیگر، از مجموع 159 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار افراد نابینا، نگاشت­­ها‌ی مرتبط با 20 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق با منشأ دیداری عبارت‌اند از «­عشق نور و روشنایی است»، «عشق پوشش رنگی و نو است»، «عشق زیبایی است» و «عشق زیبایی چهره است»؛ نگاشت­­­­ها­ی مرتبط با 13 عبارت استعاری با منشأ چشایی در افراد نابینا «عشق سیری است» و «عشق طعم خوش است» هستند­؛ نگاشت‌ها­ی مرتبط با 12 عبارت استعاری با منشأ شنیداری در افراد نابینا «عشق صدای زیباست» و «عشق بلندی و رسایی است» هستند؛ نگاشت‌ مربوط به 7 عبارت استعاری با منشأ بویایی در افراد نابینا «عشق بوی خوش است» است؛ نگاشت­ها­ی مرتبط با 19 عبارت استعاری با منشأ لامسه در افراد نابینا «عشق سرما است»، «عشق گرما است» و «عشق تغییر حالت بدن است» هستند­. برخی از نگاشت­­­های مربوط به عشق که به‌صورت ترکیبی از چند حس در افراد نابینا قابل‌درک بودند عبارت‌اند از «عشق پایین است»، «عشق مالکیت است»، «عشق گیاه است»، «عشق سبکی است»، «عشق زندگی دوباره است»، «عشق تحرک است»، «عشق دستگاه است»، «عشق جانور است»، «عشق شادی است»، «عشق بیقراری است»، «عشق نیرو است»، «عشق آزادی است»، «عشق مالکیت است»، «عشق سلامتی است» و «عشق سرعت و گذرایی است».

جدول3. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی­زبان بینا با قلمروهای معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002)

ادامه جدول3.

همانطور که در جدول (3) نشان داده شده است، به‌ترتیب، قلمروهای مبدأ گیاهان با فراوانی 11 عبارت استعاری، اعضای بدن با فراوانی 10 عبارت استعاری و حیوانات، گرما و سرما با فراوانی 8 عبارت استعاری بیشترین فراوانی را از میان قلمروهای مبدأ معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) داشتند. آزمودنی­ها در گفتار خود از قلمروهای مبدأ پول و معاملات اقتصادی معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) استفاده نکردند. افزون­براین، در گفتار این افراد قلمروهای مبدأ شادی، بلندی و رسایی، نزدیکی و یکی‌شدن، بوی خوش، اسارت و بند، مالکیت و دین در مورد عشق مشاهده شدند که در میان قلمروهای مبدأ مطرح‌شده از سوی کووچش (2002) وجود نداشتند.

جدول 4. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی­زبان نابینا با قلمروهای معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002)

ادامه جدول 4.

باتوجه‌به جدول (4) مشهود است که قلمروهای مبدأ ماشین و ابزار با فراوانی 9 عبارت استعاری، گیاهان با فراوانی 8 عبارت­ استعاری، سلامتی و بیماری با فراوانی 7 عبارات استعاری و اعضای بدن، حیوانات، گرما و سرما با فراوانی 6 عبارت استعاری دارای بیشترین فراوانی از میان قلمروهای مبدأ معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) بودند. لازم به ذکر است که آزمودنی­ها در گفتار خود از قلمروهای مبدأ پول و معاملات اقتصادی معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) استفاده نکردند. افزون‌براین، در گفتار این افراد قلمروهای مبدأ مالکیت، بوی خوش، سبکی، صدای زیبا، زندگی دوباره، پوشش رنگی و نو، شادی، بلندی و رسایی، آزادی و سرعت و گذرایی در مورد عشق مشاهده شدند که در میان قلمروهای مبدأ مطرح‌شده در پژوهش کووچش (2002) به آنها اشاره‌ای نشده است.

در جدول (5) همچنین، معنی­داری تفاوت میان فراوانی استعاره‌های عشق با منشأ حواس مختلف در دو گروه آزمودنی بینا و نابینا با استفاده از آزمون خی ـ دو محاسبه شده است. باتوجه‌به داده­های این جدول، ارزش پی[19] برای استعاره­های عشق با منشأ بینایی، بویایی، چشایی و لامسه به­ترتیب 819/0، 394/0، 114/0و 659/0 به دست آمد که همۀ این مقادیر از 05/0 بیشتر بودند. این مقادیر  نشان می‌دهند که تفاوت معنی­داری میان دو گروه آزمودنی بینا و نابینا از نظر تولید استعاره­های مفهومی عشق با منشأهای بینایی، بویایی، چشایی و لامسه وجود ندارد. در مقابل، ارزش پی برای استعاره­های مفهومی با منشأ شنیداری 013/0 به دست آمد که این میزان از 05/0 کمتر و نشانگر تفاوت معنی­دار میان آزمودنی‌های بینا و نابینا است. بنابر نتایج به‌دست‌آمده، تنها تفاوت میان دو گروه بینا و نابینا به استعاره­های مفهومی عشق با منشأ شنیداری برمی‌گردد. این یافته نشانگر آن است که آزمودنی‌های نابینا به­‌علت فقدان بینایی، بیشتر از حس شنیداری خود نسبت به سایر حواس برای بیان عشق استفاده کرده­اند.

جدول 5. فراوانی استعاره­های عشق با منشأهای مختلف حسی در گفتار آزمودنی‌های بینا و نابینای دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان

6. نتیجه‌گیری

هدف کلی از انجام پژوهش حاضر ارزیابی عملکرد نابینایان دوزبانه کردی ـ فارسی‌زبان بزرگسال به‌لحاظ  نحوۀ پردازش استعاره‌های مفهومی عشق و نیز مقایسه عملکرد آنها با عملکرد افراد بینای همتا بود. تجزیه‌وتحلیل داده­های این آزمون نشان ‌داد که آزمودنی­ها حس عشق را با استفاده از 271 عبارت استعاری در قالب 53 نگاشت استعاره‌سازی کردند. از این میان، در استعاره‌سازی این حس در گفتار آزمودنی­های بینا 112 عبارت استعاری از طریق 25 نگاشت­ مطرح شدند. ازسوی‌دیگر، گروه آزمودنی­های نابینا حس عشق را با استفاده از 159 عبارت استعاری در قالب 28 نگاشت‌  بیان کردند.

مقایسۀ کلی عملکرد آزمودنی‌ها در آزمون درک استعاره­های مفهومی عشق نشان داد که اگرچه تعداد نگاشت‌­­ها­ی به‌کاررفته در گفتار دو گروه بزرگسال بینا و نابینا تا حدود زیادی مشابه بود، اما این دو گروه از منشأهای حسی متفاوتی برای ساخت عبارات استعاری عاطفی استفاده کردند. به‌بیان‌دقیق‌تر، آزمودنی‌های نابینا برای بیان عشق به‌صورت معنی‌دار، بیشتر از افراد بینا از حس شنیداری استفاده ‌کردند. همچنین، در برخی موارد آزمودنی‌ها از قلمروهای مبدأ خاصی برای بیان عشق استفاده کرده بودند که به نظر می‌رسید این مسأله بازتابی از تأثیرات فرهنگی باشد.

باتوجه‌به یافته‌های پژوهش حاضر، از نظر کاربرد کمَی نگاشت­ها، عملکرد بزرگسالان نابینای مادرزاد دوزبانۀ کردی ـ ­فارسی­زبان تفاوت معنی‌داری با عملکرد بزرگسالان بینای دوزبانۀ کردی ـ فارسی‌زبان نداشته است. درواقع، تفاوت عملکرد این دو گروه تنها به استفاده آنان از منشأهای حسی متفاوت در تولید استعاره­های مفهومی عشق مربوط می‌شود.

بر اساس داده‌های به­دست­آمده از ارزیابی مقایسه‌ای مهارت­های شناختی و زبانی دو گروه آزمودنی‌های بینا و نابینا در آزمون درک استعاری عشق، اگرچه تعداد نگاشت­های این دو گروه اختلاف معنی­داری نداشتند، اما الگوی به‌کارگیری حواس مختلف برای ساخت استعاره­های مفهومی عشق در میان آنها متفاوت بود. ازاین­رو، لازم است که میان دو گروه بینا و نابینا را از نظر توانایی­های پردازش زبانی تمایز قائل شویم. پیشنهاد می­شودکه برای کسب اطمینان بیشتر از این استنتاجات و اظهارنظر قاطعانه‌تر، همراه با بررسی تأثیر متغیرهای گوناگون در زبان‌ها و گویش‌های مختلف، پژوهش­های متعدد و گسترده‌تری جنبه‌های زبانی و شناختی گروه‌های بینا و نابینا را تحلیل کنند.

[1]. Darwin, C.

[2]. adaptive responses

[3]. Kövecses, Z.

[4]. secondary emotions

[5]. Metaphors We Live By

[6]. Lakoff, G., & Johnson, M.

[7]. Phuong, N. D., & Anh, N. T. K.

[8]. Rendić, H.

[9]. Al-Khaza’leh, B. A., & Alzubi, A. A. F.

[10]. Metaphor: A Practical Introduction

[11]. structural metaphor

[12]. orientational metaphor

[13]. ontological metaphor

[14]. our relationship is off the track

[15]. the marriage is on the rocks

[16]. LOVE IS A JOURNEY

[17]. significance

[18]. chi-square test

[19]. p-value