| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,180 |
| تعداد مقالات | 17,675 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,125,677 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,388,961 |
بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت | ||
| پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه | ||
| مقاله 11، دوره 4، شماره 6، فروردین 1401، صفحه 265-292 اصل مقاله (805.64 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2023.74546.1123 | ||
| نویسنده | ||
| کاظم استادی* | ||
| کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| برای استدلال و اثبات مسألة امامت و جانشینی پیامبر(ص)، به دلایل «کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم» استشهاد می‌شود. در این میان، آیة 124 سورة بقره (که در میان شیعیانِ متأخر و معاصر، به آیة ابتلای ابراهیم(ع) یا آیة امامت مشهور است)، یکی از مهم‌ترین آیات پیرامون مسألة امامت قلمداد می‌شود. از سوی دیگر، برای پرداختن و نقد و بررسی دلالت آیة ابتلای ابراهیم در مسائل امامت، لازم است پیشاپیش، مسائلی همچون موضعِ منابع کلامی و امامتی کهن شیعی نسبت به این آیه، پژوهش و دانسته گردند. در پژوهش پیش رو، با توجه به این سؤالات: «1 ـ در کدام یک از منابع کلامی و امامتی متقدم شیعه، به آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع) پرداخته شده‌است؟ 2ـ موضعِ این منابع نسبت به آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع) و مسألة امامت چیست؟»، به بررسی منابع کهنِ شیعی پرداخته شده‌است. در پژوهش حاضر، حدود بیست‌ونُه اثر کلامی و امامتی از منابع شیعه تا قرن پنجم بررسی شده‌است و در پایان، مشخص شد که حداقل تا اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، در بیشتر این منابع، خبری از استناد و استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) برای مسألة امامت با تعریف‌های خاص شیعی از آن وجود ندارد و موارد اندکی مرتبط با مسألة امامت، آن هم در برخی منابعِ درخور تأمل درج شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امامتِ خاصه؛ کلام امامیه؛ آیه 124 بقره؛ تاریخ تشیع؛ جانشینی پیامبر(ص) | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌شاذان، فضل. (1351). الإیضاح. به کوشش جلال‌الدّین محدث. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌طاووس، علی‌بن موسی. (1377). إقبال الأعمال. تحقیق جواد القیومی الإصفهانی. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الأعلام الإسلامی.
استادی، کاظم. (1399). ض. آیة ابتلای ابراهیم در تفاسیر کهن شیعی و مسألة امامت. مخطوط. قم: کتابخانة رضا استادی.
ـــــــــــــــــ . (1399). ط. روایات ذیل آیة ابتلای ابراهیم و مسألة امامت. مخطوط. قم: کتابخانة رضا استادی.
ـــــــــــــــــ . (1400). «معرفی و بررسی کهن‌ترین نسخة خطی الغیبه منسوب به نعمانی». انتظار موعود. د 21. صص 75ـ109.
ـــــــــــــــــ . (1400). چ. «بازشناسی مؤلف کتابی که المسترشد خوانده می‌شود». پژوهش‌های قرآن و حدیث. د 54. ش 2. صص 269ـ293.
ـــــــــــــــــ . (1401). ص. «مأخذشناسی توصیفی آثار جدید دربارة آیة امامت ابراهیم(ع) (آیة 124 سورة بقره)». دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث. س 5. ش 17. صص 83ـ109.
اسماعیلی، مهران و ربابه نبی‌اللّهی. (1397). «بررسی تطبیقی تفسیر کلامی آیات امامت در تفاسیر اثناعشریه و زیدیه تا پایان دورة آل بویه». آیینة معرفت. ش 54. صص 63ـ79.
انصاری، حسن. (1388). «تبارشناسی کتاب بصائرالدرجات و نویسندة آن». کتاب ماه دین. ش 143. صص 61ـ71.
بحرانی، سیدهاشم. (1415 ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بعثت.
توره، یوسف. (1388). «بررسی تطبیقی واژة امام در آیة ابتلاء». طلوع. س ۷. ش 27. صص 41ـ64.
جاحظ، عمروبن بحر. (2002 م.). رسائل الجاحظ: الرسائل السیاسیه. به کوشش علی ابوملحم. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
جباری، محمدرضا. (1384). مکتب حدیثی قم. قم: کنگرة بزرگداشت حضرت فاطمه معصومه(س).
حلی، حسن‌بن یوسف. (1413 ق.). الباب الحادی عشر. قم: مکتبة العلاّم.
حویزی، عبدعلی‌بن جمعه. (1383 ق.). تفسیر نور الثقلین. نجف: مطبعة العلمیة.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1415 ق.). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
خان صنمی، فاطمه. (1391). تحلیل رتبة امامت در آیة ابتلاء (آیة 124 سورة بقره). پایان‌نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی فتح‌الله نجارزادگان. قم: دانشکدة علوم حدیث.
خصیبی، حسین‌بن حمدان. (1377 ق.). الهدایة الکبری. بیروت: مؤسسة البلاغ.
ربانی گلپایگانی، علی. (1384). «آیة ابتلای ابراهیم». کلام اسلامی. ش 54. صص 21ـ34.
شوشتری، محمدتقی. (1401 ق.). الأخبار الدخیله. تهران: مکتبة الصدوق.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1411 ق.). قاموس الرجال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
صدوق، محمدبن علی. (1376). الأمالی. تهران: کتابچی.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۹ ق.). معانی الأخبار. قم: جامعة مدرسین.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). عیون الأخبار. تهران: جهان.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1395 ق.). کمال الدین و تمام النعمه. تهران: اسلامیه.
صفار، محمدبن حسن. (بی‌تا). بصائر الدرجات. تهران: مؤسسة الأعلمی.
صفری فروشانی، نعمت‌الله. (1384). «حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری». حکمت و فلسفة اسلامی. ش ۱۶. صص 15ـ46.
طبرسی، أحمد‌بن علی. (1403 ق.). الإحتجاج. تعلیق السید محمدباقر الخرسان. مشهد: المرتضی.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1408 ق.). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
طبری، محمدبن جریر. (۱۴۱۵ ق.). المسترشد. تهران: الثقافة الإسلامیة.
عاملی، محمدبن حسن. (1409 ق.). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
عظیمی، عسگر و عزالدّین رضانژاد. (1390). «امامت در قرآن از منظر محقق طوسی و فاضل قوشچی». اندیشة نوین دینی. پیاپی ۲۴. صص 9ـ34.
غلامی، اصغر. (1386). «مفهوم امامت در پرتو آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع)». سفینه. ش 17. صص 115ـ139.
فیض کاشانی، محمد. (1406 ق.). الوافی. اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(ع).
ــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۴۹). الأصول الأصلیه. به کوشش جلال‌الدین محدّث. تهران: دانشگاه تهران.
قمی مشهدی، محمد. (1368). کنزالدقائق. تهران: انتشارات وزارت ارشاد.
کلینی، محمدبن یعقوب. (۱۳۶۳). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ ق.). بحارالأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مدرسی طباطبایی، حسین. (1394). مکتب در فرایند تکامل. ترجمة هاشم ایزدپناه. تهران: کویر.
مغربی، نعمان‌بن محمد. (۱۴۱۴ ق.). شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم‌السلام. قم: جامعة مدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۰). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
موسوی، محمدحضرت و محمود سرمدی. (1380). «بررسی امامت در قرآن از منظر امامیه». پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه الهیات جامعة المصطفی العالمیه.
نجفی یزدی، سید محمد. (۱۳۸۵). «اعجاز ائمه(ع) و روایات مربوط به آن (نقد مقالة «حسین‌بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایةالکبری» ۱). حکمت و فلسفة اسلامی. ش ۱۸. صص 121ـ162.
نعمانی، محمدبن ابراهیم. (1397 ق.). کتاب الغیبه. تحقیق علی‌اکبر غفاری. تهران: نشر صدوق.
نوری، میرزاحسین. (۱۴۰۸ ق.). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
نیل‌ساز، نصرت و صدیقه ملک‌لو. (1396). «جریان‌شناسی تفاسیر فریقین نسبت به آیة 124 سورة بقره در مسألة امامت». مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی. ش 1 (3). صص 117ـ130. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,166 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 490 |
||