دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات60
تعداد شماره‌ها2,180
تعداد مقالات17,660
تعداد مشاهده مقاله53,835,380
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,346,312
پور لطف اله, حسن, موحدی محب, مهدی, مومنی, خسرو, مرتاضی, احمد. (1402). امکان‌سنجیِ فقهیِ توافق بر اجرای نادرست قصاص. سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(43), 105-133. doi: 10.22054/jclr.2023.58221.2279
حسن پور لطف اله; مهدی موحدی محب; خسرو مومنی; احمد مرتاضی. "امکان‌سنجیِ فقهیِ توافق بر اجرای نادرست قصاص". سامانه مدیریت نشریات علمی, 11, 43, 1402, 105-133. doi: 10.22054/jclr.2023.58221.2279
پور لطف اله, حسن, موحدی محب, مهدی, مومنی, خسرو, مرتاضی, احمد. (1402). 'امکان‌سنجیِ فقهیِ توافق بر اجرای نادرست قصاص', سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(43), pp. 105-133. doi: 10.22054/jclr.2023.58221.2279
پور لطف اله, حسن, موحدی محب, مهدی, مومنی, خسرو, مرتاضی, احمد. امکان‌سنجیِ فقهیِ توافق بر اجرای نادرست قصاص. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 11(43): 105-133. doi: 10.22054/jclr.2023.58221.2279

امکان‌سنجیِ فقهیِ توافق بر اجرای نادرست قصاص

فصلنامه پژوهش حقوق کیفری
مقاله 4، دوره 11، شماره 43، تیر 1402، صفحه 105-133    اصل مقاله (978.92 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jclr.2023.58221.2279
نویسندگان
حسن پور لطف اله1؛ مهدی موحدی محب* 2؛ خسرو مومنی3؛ احمد مرتاضی4
1دانش آموخته دکتری تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
2دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
3استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
4دانشیار دانشگاه تبریز،تبریز، ایران
چکیده
با عنایت به اینکه قصاص از جمله حقوق‌الناس است، این پرسش مطرح است که در صورت تعلّق قصاص به یکی از اعضای زوج بدن، آیا مصالحه بر تغییر محلّ قصاص به عضو مشابه، مشروع و موجب سقوط مجازات استحقاقی است؟ مشهور فقیهان، چنین توافقی را باطل دانسته‌ و معتقدند که اگر با تکیه ‌بر این توافق، عضو مشابه قصاص شود، حقّ ‌قصاص مجنی‌علیه، همچنان باقی بوده، بلکه دیه‌‌ی عضو مشابه جانی هم، درصورت قطع، بر عهده‌‌ی مجنی‌علیه می‌‌آید. امّا دیدگاه دوّم معتقد است که در صورت قصاص توافقیِ عضو مشابه - فارغ از صحّت یا بطلان چنین توافقی- حقّ ‌قصاص مجنی‌علیه، ساقط و تبدیل به دیه شده و جانی، ملزم به پرداخت آن خواهد بود. امّا مطابق دیدگاه سوّم، در صورت توافق، حق‌ّ قصاص مجنی‌علیه، بدون تبدیل به دیه، از اساس، ساقط می‌‌گردد. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسیِ انتقادیِ مبانیِ فقهیِ دیدگاه‌‌های مورد اشاره و ترجیح مدلّل قول به سقوط مجازات استحقاقی در اثر قصاص توافقیِ عضو مشابه، بر این باور است که می‌‌‌‌توان چنین توافق و مصالحه‌‌ای را از اساس، صحیح و مشروع دانسته و مفادّ آن را در هر زمان و موقعیّتی لازم‌الاجرا شمرد. در همین راستا، ضمن مطالعه‌‌ی اقوال و ادلّه‌‌ی فقیهان، با ارائه‌‌ی ادلّه‌ای فراتر از مستنداتی که برای دیدگاه سوّم (سقوط مجازات استحقاقی، با قصاص توافقیِ عضو مشابه) مطرح گردیده، این قول، تقویّت شده، ادله‌‌ی عدم مشروعیّتِ توافق بر قصاصِ عضوِ مشابه نیز مورد مناقشه قرار می‌گیرد.
کلیدواژه‌ها
مصالحه؛ دیه؛ جایگزین؛ سقوط حق؛ عضو مشابه؛ تبدیل قصاص؛ حق‌‌الناس
مراجع
فارسی

  • بادینی، حسن و خسرو مومنی. (1392). «رویکردی نو برای اثبات جریان قاعده لاضرر در احکام عدمی در زمینه مسوولیت مدنی»، فصلنامه‌‌ی مطالعات حقوق خصوصی، پاییز ۹۲، دوره‌‌ی ۴۳، شماره‌‌ی ۳.
  • خسروشاهی، قدرت‌الله (1380). فلسفه‌‌ی قصاص ازدیدگاه اسلام، چاپ1، قم، بوستان کتاب.
  • صانعی، پرویز. (1371). حقوق جزای عمومی، ج2، چاپ 4، تهران، گنج دانش.
  • طاهری، حبیب الله. ( 1418). حقوق مدنی، ج2، چاپ 2، قم، انتشارات اسلامی.
  • قانون مجازات اسلامی. (1392). (به کوشش: جوادصادقی)، آیدین، انتشارات یانار.
  • گلدوزیان، ایرج. (1380). حقوق جزای اختصاصی، چاپ 8، تهران، دانشگاه تهران.
  • ‌‌ مرکز تحقیقات فقهی قوّه‌‌ی قضائیّه (1381). مجموعه آرای فقهی، قضائی در امور کیفری، ج1، چاپ اوّل، قم، مرکز تحقیقات.
  • محقّق داماد، سیّدمصطفی. (1383). قواعد فقه، ج1 (مدنی)، چاپ12، تهران، نشر علوم ‌اسلامی.
  • ـــــــــــــ ( 1393). قواعد فقه، ج4 (جزائی)، چاپ30، تهران، نشر علوم ‌اسلامی.
  • موسوی بجنوردی، سیّدمحمّد. (1401). قواعد فقهیه، ج1، چاپ 3، تهران، موسسه‌‌ی عروج.
  • میرمحمّدصادقی، حسین. (1396). جرایم علیه اشخاص، چ23، تهران، میزان.
  • ولایی، عیسی. (1391). جرایم و مجازات‌‌ها در اسلام، چ1، تهران، مجد.
 

. عربی

  • قرآن کریم
  • ابن قدامه مقدسی. (1388). المغنی، ج9، ناشر، مکتبة القاهرة.
  • اردبیلی، احمد. (1403). مجمع الفائدة و البرهان، ج14، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • اعتمادی، مصطفی. (1387). شرح‌ الرسائل، ج2، چ2، قم، نشر شفق.
  • امام خمینی، سیّدروح الله. (بی‌‌تا). تحریرالوسیله، ج2، چ1، قم، دار العلم.
  • انصاری، مرتضی. (1411). المکاسب، ج2، چاپ اول، قم، منشورات دار الذخائر.
  • تبریزی، جواد. (1426). تنقیح‌مبانی‌الاحکام، چ2، قم، دارالصدیقة الشهیدة(س).
  • تستری، محمّدتقی. (1411). قاموس الرجال، ج3، قم، النشر الإسلامی.
  • حرّ عاملی، محمد. (1409). وسائل الشیعه، ج29، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • حسینی، سیّدجواد. (بی‌‌تا). مفتاح الکرامة، ج11، چ1، بیروت، دار احیاء التراث.
  • حلّی، جمال‌الدین احمد. (1407). المهذّب البارع، ج5، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • ـــــــــــ (1410). المقتصر من شرح المختصر، چ1، مشهد، البحوث الاسلامیة.
  • حلّی، شمس‌الدین‌محمد. (1424). معالم‌الدین و ملاذالمجتهدین، ج2، چ1، قم، موسسه‌‌ی ‌امام صادق(ع).
  • سبزواری، سیّدعبدالأعلی. (1413). مهذّب الاحکام، ج29، چ4، قم، المنار.
  • شهید اوّل، محمّد بن مکی. (1414). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج4، چ1، قم، موسسه‌‌ی ‌امام صادق(ع).
  • شهید ثانی، زین‌الدین. (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج15، چ1، قم، المعارف الاسلامیه.
  • ــــــــــــ (1410). الروضةالبهیه فی‌شرح اللمعةالدمشقیّة، ج10، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • صدوق، محمّد. (1413). من لایحضره الفقیه،ج4، قم، انتشارات اسلامی.
  • صّفار، فاضل. (1429). فقه المصالح والمفاسد، لبنان، دارالعلوم.
  • صیمری، مفلح بن حسن. (1420). غایة المرام، ج4، چ1، بیروت، دار الهادی.
  • طباطبایی، سیّدعلی. (1418). ریاض المسائل فی بیان أحکام الشرع بالدلائل، ج15، چ1، قم، موسسه‌‌ی آل‌البیت(ع).
  • طباطبایی ‌یزدی، سیّدمحمّدکاظم. (1421). حاشیةالمکاسب، ج1، چ2، قم، اسماعلیان.
  • طوسی، محمّد بن حسن. (1387). المبسوط فی فقه الإمامیّة، ج7،چ3، تهران، المکتبة المرتضویة.
  • ـــــــــــــ (1407). تهذیب الاحکام، ج10، چ4، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • علامه حلّی، حسن. (1413). قواعد الاحکام، ج3، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • ـــــــــــــ (1418). مختلف الشیعه، ج9، چ2، قم، انتشارات اسلامی.
  • ـــــــــــــ (1420). تحریرالاحکام ‌الشرعیه، ج5، چ1، قم، موسسه‌‌ی امام صادق(ع).
  • فاضل هندی، محمّد. (1416). کشف اللثام، ج11، چ1، قم، انتشارات اسلامی.
  • فخرالمحققین، محمّد. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، ج4، چ1، قم، اسماعیلیان.
  • فرطوسی، حسین. (1416). التوضیح النافع، چ2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • کلینی، محمّد. (1429). الکافی، ج14، چ1، نشر دار الحدیث للطباعة و النشر.
  • مجلسی، محمّدتقی. (1406). روضةالمتقین فی شرح من‌لایحضره الفقیه، ج10، چاپ دوّم، قم، موسسه‌‌ی فرهنگی اسلامی کوشانپور.
  • محقّق حلّی، جعفر بن حسن. (1408).شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، ج4، چ2، قم، اسماعیلیان.
  • مدنی کاشانی، رضا (1410).کتاب القصاص للفقهاء والخواص، چ2، قم: انتشارات اسلامی.
  • مرعشی نجفی، سیّدشهاب‌‌الدین (1415). القصاص علی ضوء القرآن و السنة، ج3، چ1، قم، انتشارات کتابخانه‌‌ی آیت الله مرعشی.
  • مکارم شیرازی، ناصر. (1427). استفتاءات جدید، ج3، چ2، قم، مدرسه‌‌ی الامام علی بن ابی‌طالب علیهما السلام.
  • موسوی اردبیلی، سیّد عبدالکریم. (1427). فقه الحدود و التعزیرات، ج2، چ2، قم، موسسه‌‌ی النشر لجامعة المفید.
  • موسوی خویی، سیّدابوالقاسم. (1422). مبانی تکملة المنهاج، ج2، چ1، قم، موسسه‌‌ی الإمام الخویی(ره).
  • ــــــــــــــ (بی‌‌تا). معجم رجال الحدیث، ج4، قم، مرکز نشر آثار شیعه.
  • موسوی بجنوردی، سیّدحسن. (1419). القواعد الفقهیة، ج1، چاپ 1، قم، الهادی.
  • نائینی، محمّدحسین. (1373). منیة الطالب فی‌شرح المکاسب، ج1، چاپ اوّل، تهران، المکتبة المحمدیة.
  • نجفی، محمّدحسن. (1404). جواهر الکلام فی‌شرح شرایع‌الإسلام، ج42، چ7، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  • نراقی، محمّد بن احمد. (1422). مشارق الأحکام، چاپ 2، قم، کنگره‌‌ی نراقیین.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 410
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 386


login