| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,185 |
| تعداد مقالات | 17,683 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,292,841 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,418,312 |
واکاوی مبانی نقلی اعتقاد به تأثیر آیۀ «وَ اِن یَکاد» برای دفع چشم زخم | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 7، دوره 14، شماره 55، دی 1402، صفحه 181-213 اصل مقاله (1.21 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2023.74934.2851 | ||
| نویسنده | ||
| اسماعیل اثباتی* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی | ||
| چکیده | ||
| آخرین آیات سورۀ قلم از مشهورترین آیات بین مردم است که به آیۀ «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشهیابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان میدهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن به پیامبر از طریق چشم زخم این آیه نازل شد. این شان نزول باعث شده بیشتر مفسران نیز این آیه را مرتبط با چشم زخم بدانند در حالی که این روایت معتبر نیست و روایات صحیحی در منابع شیعی نزول این آیات را مرتبط با موضوع امامت دانستهاند. برخی از مفسران منظور از آیه را نگاه از روی خشم و دشمنی دانسته و ارتباط آیه با مسأله چشم زخم را انکار کردهاند. از سویی هیچ روایت و دلیل معتبری که نشان دهد این آیه برای دفع چشم زخم مؤثر است یافت نشد، تنها مستند این باور قول حسن بصری است که به پیامبر(ص) منتسب نشده و احتمالا برداشت او از آیه بوده است و در برخی منابع متاخر شیعه به اشتباه به امام حسن(ع) منتسب شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| وَ إن یَکاد؛ شأن نزول؛ امامت؛ چشم زخم؛ تفسیر | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. ترجمه‌های محمد مهدی فولادوند. عبدالمحمدآیتی و محمد کاظم معزی.
ابن بابویه قمی، علی. (1404-1363ش). الامامه و التبصره من الحیره. قم: مدرسه امام مهدی.
آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن. (۱۴۰۳ق). الذریعه إلى تصانیف الشیعه. بیروت: دارالاضواء.
ابن حبان بستی، محمد. ( بیتا). کتاب المجروحین. (ویرایش تحقیق: محمود ابراهیم زاید). بیجا: بینا.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی. (۱۳۷۶). مناقب آل أبی طالب. نجف: مطبعه الحیدریه.
ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب. (۱۴۱۳). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن قتیبه دینه وری، عبد الله بن مسلم. (بیتا). تأویل مختلف الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابو حیان اندلسی، محمد بن یوسف. (۱۴۲۲). تفسیر البحر المحیط. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (۱۳۷۱). روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
الزحیلی، (معاصر). وهبه. (۱۴۲۷). التفسیر الوسیط. دمشق: دارالفکر.
بخاری، محمد بن اسماعیل.(1401ق). صحیح البخاری. بیروت: دارالفکر.
بغوی، حسین بن مسعود. (بیتا). معالم التنزیل. بیروت: دارالمعرفه.
بغدادی، محمد بن حبیب. ( 1405 هـ - 1985 م). المنمق فی اخبار قریش. محقق: خورشید احمد فاروق، بیروت: عالم الکتب.
بیهقی، احمد بن حسین. (1410 - 1990 م.). شعب الایمان. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ثعلبی، احمد بن محمد. (۱۴۲۲). الکشف و البیان. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. (1411ـ 1990م). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی عاملی، سید بدرالدین بن احمد. (1425-1383ش). الحاشیه علی اصول الکافی. قم: دارالحدیث.
حویزی، عبد علی بن جمعه. (۱۴۱۲). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
خرمشاهی، بهاءالدین.(1374ش). بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن کریم. بیّنات. سال دوم. شماره 5. ص90-97.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. (۱۴۱۷). تاریخ بغداد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
خویی، ابوالقاسم. (1413ق). معجم رجال الحدیث. قم: مرکز نشر الثقافه الاسلامیه فی العالم. چاپ پنجم.
زرکشی، بدرالدین. (1376ق- 1957 م). البرهان فی علوم القرآن. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیه.
زمخشری، محمود بن عمر. (۱۳۸۵). الکشاف عن حقائق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل. قاهره: شرکه الحلبی.
سیدهاشم بحرانی. (۱۱۰۷ق). هاشم بن سلیمان. (بیتا). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: موسسه البعثه.
سیوطی، جلال الدین. (۱۴۱۶). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالفکر.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر. ( بیتا). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور. بیروت: دارالمعرفه.
شرفالدین حسینی استرآبادی، علی. (۱۴۰۷). تأویل الایات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره. قم: مدرسه الامام مهدی(عج).
صالحی نجف آبادی، (معاصر). عبدالله. (بیتا). فضائل القرآن الکریم وخواصّ سُوَره وآیاته. قم: مؤلف.
صدوق، محمد بن علی. (بیتا). من لایحضره الفقیه (ویرایش نسخه نرم افزار مکتبه اهل البیت(ع)). چاپ سوم. قم: نشر اسلامی.
_________________. (1404ق). عیون اخبارالرضا علیهالسلام. بیروت: اعلمی.
_________________. (1362ش.). کمال الدین و تمام النعمه؛ به تصحیح غفاری. علی اکبر؛ قم: اتشارات اسلامی.
طباطبائی، محمدحسین. (بیتا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی.
____________. (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن. (ترجمه و ویرایش مترجم: موسوی همدانی، سید محمد باقر). قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی، الحسن بن الفضل بن حسن. (۱۳۹۲). مکارم الأخلاق. قم: منشورات الشریف الرضی.
طبرسی، فضل بن حسن. (۱۴۱۵). مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
_____________. (۱۴۱۸). تفسیر جوامعالجامع. قم: انتشارات اسلامی.
طبری، محمدبن جریر. (۱۴۱۵). جامعالبیان عن تاویل آیالقرآن. بیروت: دارالفکر.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۲۰۹). التبیان فی تفسیر القرآن. (ویرایش تحقیق: أحمد حبیب قصیر العاملی). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
_____________. (۱۳۶۴). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
_____________. (1415). الرجال. تحقیق: جواد قیومی. قم: مؤسسه نشراسلامی.
_____________. (1417ق)، الفهرست. تحقیق: جواد قیومی. نشر الفقاهه.
_____________. (1404ق). اختیار معرفه الرجال. تحقیق: سیدمهدی رجائی. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۲۰). منتهی المطلب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
عیاشی، محمد بن مسعود. (بیتا). تفسیر العیاشی. تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: کتابخانه علمی اسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر. (بیتا). تفسیر کبیر رازی(مفاتیح الغیب). نسخه نرم افزار مکتبه اهل البیت(ع).
فرات الکوفی، فرات بن ابراهیم. (۱۴۱۰). تفسیر فرات الکوفی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. (۱۴۱۶). تفسیر الصافی. تهران: کتابخانۀ صدر.
قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمد. (۱۴۱۴). شرح الاخبار فی فضائل الأئمة الأطهار. قم: نشر اسلامی.
قربانی لاکتراشانی، فاطمه و حلیمی جلودار، حبیبالله (1399). «اعتبار سنجی روایت حسن بصری در کار آمدی آیه و ان یکاد در دفع چشم زخم». حدیث پژوهی. بهار و تابستان. صص75-98.
قرطبی، محمد بن احمد. (۱۴۰۵). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا. (۱۴۰۷). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم. (۱۴۰۴). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
قیومی(معاصر)، جواد. (۱۳۷۵). صحیفه الحسن. قم: انتشارات اسلامی.
کریمی رکن آباد، اصغر و همکاران. (1394ش). آسیبشناسی پدیده چشم زخم در جامعه اسلامی در پرتو آیات قرآن. کتاب قیم. شماره سیزدهم. صص 73 ـ 92.
کفعمی، ابراهیم بن علی. (۱۴۰۳). جنة الأمان الواقیه وجنه الایمان الباقیه المشتهر بالمصباح. بیروت: موسسه اعلمی.
کلانتری، علی اکبر. «بررسی تفسیری ارتباط آیه و ان یکاد و مساله چشم زخم». مطالعات تفسیری. تابستان 1397. صص7-24.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۶۳). الکافی. تصحیح: غفاری. علی اکبر. تهران: اسلامیه.
_______________.(1364). الروضه من الکافی. ترجمه: سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: اسلامیه
محمد علینژاد عمران، روحالله. (1399ش). حقانیت چشم زخم از منظر قرآن. روایات و دانش پزشکی. (1399ش). قرآن و طب. دوره 5. شماره 3. ص49 ـ 58.
مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۱۶). لوامع صاحبقرانی. قم: دارالتفسیر.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار ائمه الاطهار. بیروت: الوفاء.
__________. (۱۴۰۴). مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرّسول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی. (1389). مجموعه آثار. ج26. تهران: صدرا.
ملاحسنی، علیرضا. (1390ش). چشم زخم در قرآن. روایات. تاریخ و فرهنگ. قم: بوستان کتاب.
معرفت، محمد هادی. (۱۳۸۵). نقد شبهات پیرامون قرآن کریم. ترجمۀ حکیمباشی، حسن و دیگران. قم: التمهید.
نجاشی، احمد بن علی. (۱۴۱۶). رجال النجاشی. قم: انتشارات اسلامی.
نمازی شاهرودی، علی. (۱۴۱۲). مستدرکات علم رجال الحدیث. تهران: ابن مولف.
نیشابوری، مسلم بن حجاج. (بیتا). الجامع الصحیح. بیروت: دارالفکر.
واحدی النیسابوری، علی بن احمد. (۱۳۸۸). اسباب النزول. قاهره: مؤسسۀ الحلبی و شرکا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 706 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 496 |
||