دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات61
تعداد شماره‌ها2,201
تعداد مقالات17,944
تعداد مشاهده مقاله55,049,081
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,821,864
جلالی, محمد, حقیقت طلب, سیده فاطمه, شریف یزدی, رضا. (1404). سرمشق‌گیری در نگارش قانون اساسی مشروطه؛ قوانین الگو و نقش مصنفان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 26(86), 37-88. doi: 10.22054/qjpl.2024.76378.2938
محمد جلالی; سیده فاطمه حقیقت طلب; رضا شریف یزدی. "سرمشق‌گیری در نگارش قانون اساسی مشروطه؛ قوانین الگو و نقش مصنفان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 26, 86, 1404, 37-88. doi: 10.22054/qjpl.2024.76378.2938
جلالی, محمد, حقیقت طلب, سیده فاطمه, شریف یزدی, رضا. (1404). 'سرمشق‌گیری در نگارش قانون اساسی مشروطه؛ قوانین الگو و نقش مصنفان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 26(86), pp. 37-88. doi: 10.22054/qjpl.2024.76378.2938
جلالی, محمد, حقیقت طلب, سیده فاطمه, شریف یزدی, رضا. سرمشق‌گیری در نگارش قانون اساسی مشروطه؛ قوانین الگو و نقش مصنفان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1404; 26(86): 37-88. doi: 10.22054/qjpl.2024.76378.2938

سرمشق‌گیری در نگارش قانون اساسی مشروطه؛ قوانین الگو و نقش مصنفان

پژوهش حقوق عمومی
دوره 26، شماره 86، خرداد 1404، صفحه 37-88    اصل مقاله (1.77 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjpl.2024.76378.2938
نویسندگان
محمد جلالی* 1؛ سیده فاطمه حقیقت طلب2؛ رضا شریف یزدی2
1استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
قانون اساسی مشروطه نخستین قانون اساسی ایران است و شامل نظام نامه اساسی و متمم آن می‌باشد. این سند که نقطه عطفی در حقوق اساسی ایران و نوید‌بخش پایان سلطنت مطلقه و آغاز حکومت قانون در کشورمان بوده، به نحوی شایسته‌ مورد توجه و تحلیل قرار نگرفته‌ است. در این راستا، این پژوهش در پی آن است تا با روشی اسنادی، تاریخی و تطبیقی به مطالعه تخصصی تدوین و نگارش این قانون بپردازد. در ابتدا ضمن یک مطالعه تاریخی، ریشه‌های پیدایش ایده قانون اساسی و فرایند نگارش آن بررسی شده و سپس، قوانینی که بهره‌گیری از آنها در نگارش قانون اساسی مشروطه محتمل است، جمع‌آوری می‌گردند. در انتها نیز ضمن مطالعه‌ای تطبیقی، میزان و نحوه الگوگیری از این قوانین مشخص می‌شود. نتایج حاصله روشن می‌سازند که دو سند تشکیل‌دهنده قانون اساسی مشروطه، مسیر مشابهی را در الگوگیری از قوانین سرمشق طی نکرده‌اند. در نظامنامه اساسی، قانون خاصی به‌عنوان الگوی اصلی قرار نگرفته و سرمشق‌گیریِ کم‌وبیش متوازنی از کشورهایی چون بلغارستان، بلژیک، آلمان، فرانسه و سپس، روسیه و عثمانی همراه با خلاقیت مصنفان به چشم می‌خورد. در مقابل، متمم، قانون اساسی بلژیک را پایه قرار داده و تعداد بسیار کمی از اصول از کشورهایی چون بلغارستان، فرانسه و عثمانی الگوبرداری شده‌اند.
کلیدواژه‌ها
نظامنامه‌ اساسی؛ متمم قانون اساسی مشروطه؛ نویسندگان قانون اساسی؛ نگارش قانون اساسی؛ قوانین سرمشق
مراجع
کتاب‌ها

  • آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ سی‌ویکم (تهران: نی، 1401).
  • اتحادیه، منصوره، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت (دوره اول و دوم مجلس شورای ملی) (تهران: گستره، 1361).
  • آدمیت، فریدون، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، جلد اول، چاپ دوم (سوئد: کانون کتاب ایران، ژوئیه 1985).
  • آدمیت، فریدون، اندیشه ترقی و حکومت قانون عصر سپهسالار، چاپ دوم (تهران: خوارزمی، 1356).
  • آفاری، ژانت، انقلاب مشروطه ایران 1906 – 1911، ترجمه رضا رضایی، چاپ سوم (تهران: بیستون، 1385).
  • افشار، ایرج، قباله تاریخ (تهران: طلایه، 1368).
  • افشار، ایرج، مقالات تقی‌زاده (مشروطیت)، جلد اول (تهران: توس، 1387).
  • امانت، عباس، تاریخ ایران مدرن، ترجمه م حافظ (نشر الکترونیکی، نشر فراگرد، 1400).
  • براون، ادوارد، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، ترجمه محمد عباسی (تهران: علم، 1386).
  • باستانی پاریزی، محمدابراهیم، فهرست اعلام و محیط سیاسی و زندگانی مشیرالدوله پیرنیا، چاپ دوم (تهران: دنیای کتاب، 1361).
  • بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 ه.ق، جلد اول تا ششم، چاپ دوم (تهران: زوار، 1357).
  • بهنام، جمشید، ایرانیان و اندیشه تجدد، چاپ پنجم (تهران: نشر فرزان روز، 1394).
  • تبریزی (مستشارالدوله)، میرزا یوسف‌خان، یک کلمه، به کوشش باقر مومنی، چاپ اول، (لندن: نشر مهری، 1397).
  • تقی‌زاده، سید حسن، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، به کوشش عزیزالله علیزاده (تهران: فردوس، 1379).
  • تقی‌زاده، سید حسن، زندگی طوفانی (خاطرات سید حسن تقی‌زاده)، به کوشش ایرج افشار (تهران: علمی، 1368).
  • تهرانی، محمدعلی، مشاهدات و تحلیل اجتماعی و سیاسی از تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، با مقدمه ناصر کاتوزیان (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1379).
  • حائری، عبدالهادی، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، چاپ دوم (تهران: انتشارات امیرکبیر، 1364).
  • خوبروی پاک، محمدرضا، جستجو در قانون از دست رفته، (نسخه الکترونیکی،1390).
  • دولت‌آبادی، یحیی، حیات یحیی، جلد دوم، چاپ دوم (تهران: انتشارات عطار، 1361).
  • رائین، اسماعیل، حیدرخان عمواوغلی، جلد اول (تهران: موسسه تحقیق رائین).
  • رائین، اسماعیل، فراموشخانه و فرماسونری در ایران، جلد اول، چاپ چهارم (تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر؛ 1357).
  • رئیس‌نیا، رحیم، ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم، جلد اول تا سوم (تبریز: ستوده، 1374).
  • زارکا، ژان‌کلود، درآمدی بر حقوق اساسی، ترجمه و تالیف محمد جلالی و اسدالله یاوری (تهران: میزان، 1399).
  • شریف کاشانی، محمد مهدی، واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان (تهران: نشر تاریخ ایران، 1362).
  • صفایی، ابراهیم، راهبران مشروطه، جلد اول و دوم، چاپ دوم (تهران: جاویدان، 1363).
  • طالبوف، عبدالرحیم، کتاب احمد، مقدمه و حواشی باقر مومنی، چاپ دوم (تهران: شبگیر، 1356).
  • طالبوف، عبدالرحیم، کتاب احمد یا مسائل‌الحیات به ضمیمه ترجمه قانون اساسی دولت ژاپون (تهران: شیرازه، 1396).
  • عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، جلد سوم (تهران: نشر گفتار با همکاری نشر علم، 1380).
  • عامری، حامد، تجدد و قانون‌گرایی: اندیشه میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله، چاپ اول (تهران: نشر نگاه معاصر، 1394).
  • فورتسکیو، ل.س.، رجال تهران و برخی ولایات شمال غرب ایران، ترجمه محمدعلی کاظم‌‌بیکی (تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1379).
  • قاجار، ناصرالدین‌شاه، سفرنامهء ناصرالدین‌شاه به فرنگ، با مقدمه عبدالله مستوفی، چاپ دوم (تهران: انتشارات مشعل با همکاری انتشارات غزل، 1362).
  • قاجار، مظفرالدین، دومین سفرنامه مظفرالدین شاه قاجار به فرنگ (تهران: مطبعه شاهنشاهی، 1320 ق).
  • قاضی شریعت پناهی، سید ابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، چاپ پنجاه‌ و ششم (تهران: میزان، 1396).
  • کسروی، احمد، تاریخ مشروطیت ایران، جلد اول، چاپ شانزدهم (تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، 1363).
  • مستشارالدوله، صادق، یادداشت‌های تاریخی (خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق)، به کوشش ایرج افشار، جلد اول (تهران: فردوسی، 1361).
  • مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، جلد دوم، چاپ ششم (تهران: زوار، 1388).
  • مرادخانی، فردین، خوانش حقوقی از انقلاب مشروطه ایران (تهران: میزان، 1396).
  • مرادخانی، فردین، مقدمات مشروطه‌خواهی: آشنایی ایرانیان با مفاهیم حقوقی در عصر قاجار (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1399).
  • مسعودی، علی، مشروطه ایرانی و مسئله قانون (تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1399).
  • ناظم‌الاسلام کرمانی، میرزا محمد، تاریخ بیداری ایرانیان یا تاریخ مشروح و حقیقی مشروطیت ایران با 42 گراور، چاپ هشتم (تهران: امیرکبیر، 1387).
  • نژاد نجفیان، محمدامین، پارلمان ملی (تهران: نشر علم، 1394).
  • نورائی، فرشته، تحقق در افکار میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله (تهران: شرکت سهامی جیبی با همکاری انتشارات فرانکلین: 1352).
  • هدایت، مهدی‌قلی‌خان، خاطرات و خطرات، چاپ دوم (تهران: کتابفروشی زوار، 1344).
 

مقاله‌ها

  • امیرارجمند، سعید، «قانون اساسی»، انتشارات امیرکبیر، سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، شماره ‌۳، (1382).
  • راسخ، محمد و بخشی‌زاده، فاطمه، «مفهوم قانون در عصر مشروطه: نویسندگان متقدم»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 68، (1393).
  • زرگری‌نژاد، غلامحسین، «قانون حکومت ایران (سومین قانون اساسی عصر ناصری)»، مجله تخصصی گروه تاریخ دانشگاه تهران، شماره پیاپی 4، (1382).
  • جمعی از نویسندگان، «معرفی حاج محمدحسن امین‌الضرب (قسمت پایانی)»، نامه اتاق بازرگانی، شماره 534، (1391).
  • قاضی شریعت پناهی، سید ابوالفضل، «قانون اساسی، سیر مفهوم و منطوق از دید تطبیقی»، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 28، (1371).
  • مسعودنیا، حسین، «تاثیر تنظیمات عثمانی بر نوسازی در ایران سده نوزدهم»، مجله تاریخ روابط خارجی، شماره 20، (1383).
  • نوایی، عبدالحسین، «قانون اساسی ایران و متمم آن چگونه تدوین شد؟»، مجله یادگار، شماره 33، (1326).
قوانین

  • قانون ‌اساسی بلژیک، مصوب 1831م، پایگاه اینترنتی org، به آدرس https://www.constituteproject.org/constitution/Belgium_1831، آخرین بازید 1401-1402.
  • قانون اساسی بلغارستان، مصوب 1879م، پایگاه اینترنتی bg، به آدرس https://parliament.bg/bg/17، آخرین بازید 1401-1402.
  • قانون اساسی پروس (آلمان) ، مصوب 1850، سید علی آل داود، نخستین کوشش‌های قانونگذاری در ایران (تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن، ۱۴۰۰)، صص ۲۳۹ تا ۲۵۶.
  • قانون اساسی روسیه، مصوب 1906م، پایگاه اینترنتی google.com، به آدرسِ https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=bnNkNDIubmV0fG1yLWdyZWVud29vZHxneDoxOTI5NWNhZGFiNDUwODVj، آخرین بازید 1401-1402.
  • قانون اساسی عثمانی، مصوب 1876، پایگاه اینترنتی uni-bonn.de، به آدرس
https:// digitale- sammlungen. Ulb .uni-bonn. de/ ulbbnioa/ periodical/ titleinfo/ 3242032 آخرین بازدید 1401-1402.

Refrences

Articles

  • Massie, Eric & Afary, Janet, “Iran`s 1907 Constitution and Its Sources: A Critical Comparison”, British Society for Middle Eastern Studies, 46, (2018).
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 823
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 250


login