| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,185 |
| تعداد مقالات | 17,683 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,292,923 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,418,396 |
بررسی حوزه معنایی و زبانشناسی موادّ «خوف»، «روع»، «رهب» و «وجل» در قرآن کریم | ||
| سراج منیر | ||
| مقاله 3، دوره 16، شماره 50، فروردین 1404، صفحه 61-88 اصل مقاله (1.15 M) | ||
| نوع مقاله: علمی- ترویجی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ajsm.2024.77465.1994 | ||
| نویسندگان | ||
| محرم قربانی1؛ عسگر بابازاده اقدم* 2؛ مهدی شفایی3 | ||
| 1دانش آموخته دکتری زبان وادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| 2دانشیار زبان وادبیات عربی دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم، تبریز، ایران | ||
| 3استادیار دانشگاه فرهنگیان، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| معناشناسی واژگان قرآنی یکی از روش‌های نوین پژوهش در قرآن است. میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می‌شود و برخی لایه‌های پنهان معانی آیات ظاهر می‌گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات هم‌نشین کشف کرده و نظام‌دار بودن آن معارف را تقویت می‌کند. در این جستار قصد بر این است لایه‌های معنایی کلمات «ترس» را که عبارت‌اند از: خوف، رهب، وجل، فزع، رعب و روع، با توجه به روابط هم‌نشینی در قرآن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. ابتدا معنای هر واژه را از منابع معتبر لغت جستجو، سپس ذیل هر کلمه منتخبی از آیات قرآنی مربوط به بافت و سیاق آیات، از تفسیرهای معتبر روشن نموده و در این راستا از محور هم‌نشینی در فهم معنا و مصداق آیات استفاده شده است. به‌عنوان‌مثال: خشیة عبارت است از ترسی که تعظیمی با آن همراه باشد و در بیشتر موارد این امر از آگاهی نسبت به آنچه از آن می‌ترسد، ناشی می‌گردد. تفاوت «خشیة» و «خوف» در یقین صادق نسبت به عظمت پروردگار و به سبب تسلط و قهر و وحشت از چیزی است. این پژوهش تلاشی است برای تهذیب نفس و حصول سعادت اخروی در مسیر شناخت جنبه‌های منفی و مثبت و ارزشی واژگان قرآنی‌ای که بر ترس دلالت دارند که با آگاهی لازم از شواهد و الفاظ هم‌نشین و داستان‌های شیرین قرآنی ممکن می‌گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قرآن کریم؛ معناشناسی؛ خوف؛ رهب؛ وجل؛ روع | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. (1373) ترجمه: آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، انتشارات دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی)، چاپ دوّم، قم.
نهج البلاغة، امام علی (ع) (1351)، ترجمه و شرح فیض الإسلام، بی نا، تهران.
ابن فارس، أبو الحسین أحمد (1418) الصاحبی فی فقه اللغة العربیة ومسائلِها و سُنَنِ العرب فی کلامها، تحقیق: أحمد حسن بسبج، بیروت: نشر دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی، لبنان.
ـــــــــــ. (1999)، مقاییس اللغة، وضع حواشیه ابراهیم شمس الدّین، بیروت: دارالکتب العلمیة، لبنان.
البدر، رافد مصطفی (1391)، الرافِد لألفاظ القرآن الکریم، منشورات ذَوِی القُربی، چاپ اوّل، قم.
بنت‌الشاطیء، عایشةعبدالرّحمن (1968)، الإعجاز البیانی للقرآن ومسائل ابن الأرزق، نشر: دارالمعارف، القاهرة، مصر.
پرچم، اعظم؛ شاملی، نصرالله (1389)، تداخل معنایی واژگان مترادف در ادبیات جاهلی و واژگان قرآن، نشریه مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، ص 42.
التونجی، محمد (1424)، المعجم المفصّل فی تفسیر غریب القرآن، بیروت: نشر دار الکتب العلمیّة، الطبعة الأولی، لبنان.
التونسی، ابن عاشور بن محمّدبن‌محمّدالطاهر (1984)، التحریر والتنویر: تحریر المعنی السدید وتنویر العقل الجدید مِن تفسیر الکتاب المجید، الدار التونسیة للنشر، الطبعة الأولی، تونس.
جَبَل، محمّدحسن‌حسن (2010)، المعجم الاِشتقاقی المُؤصَّل لألفاظ القرآن الکریم، نشر مکتبة الآداب، الطبعة الأولی، القاهرة.
الجرجانی، سیّد علی بن محمّد بن علی الشریف (1405)، معجم التعریفات، تحقیق: ابراهیم الأبیاری، بیروت: نشر دار الکتاب العربی، الطبعة الأولی، لبنان.
ـــــــــــ. (2004)، معجم التعریفات، تحقیق: محمّد صدیق المنشاوی، نشر دارالفضیلة، القاهرة.
الجرجانی، ابوالمحاسن الحسین بن الحسن (1337)، جلاءالأذهان و جلاء الأحزان (تفسیر گازُر)، 10 ج، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اوّل، تهران.
الراغب الأصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمّد (1420)، تفسیر الراغب الأصفهانی ومقدّمته، تحقیق ودراسة: د. محمد عبد العزیز بسیونی، الناشر: کلّیّة الآداب بجامعة طنطا، الطبعة الأولى، مصر.
ـــــــــــ. (؛ (2005)، المفردات فی غریب القرآن، نشر دارالفکر، الطبعة الثالثة، بیروت.
الزواهرة، محمّد محمود موسی (2007)، الفروق اللغویة عند الراغب الأصفهانی فی کتابه المفردات و أثرها فی دلالات الألفاظ القرآنیة، الرسالة للحصول علی درجة الماجستیر فی التفسیر، کلیة الدراسات العلیا، الجامعة الأردنیة.
سید قطب، ابراهیم بن حسین الشاربی (1412)، فی ظلال القرآن، بیروت: نشر دارالشروق، الطبعة السابعة عشر، القاهرة.
شریعتمداری، جعفر (1375)، شرح و تفسیر لغات قرآن، انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اوّل، مشهد.
الصافی، محمود (1416)، الجدول فی اعراب القرآن وصرفه وبیانه، نشر دارالرشید، الطبعة الثالثة، دمشق.
الصّالح، الصّالح علی و الشیخ سلیمان الأحمد، أمینة (1401)، المعجم الصافی فی اللغة العربیة، الطبعة الأولی، ریاض، المملکة العربیة السعودیة.
صفوی، پالمر فرانک (1387)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کورش صفوی، تهران: کتاب ماد.
الطریحى، فخر الدین (1362)، مجمع البحرین، تحقیق: سید أحمد الحسینی، انتشارات المکتبة المرتضویة لِإحیاء الآثارالجعفریّة، چاپ سوم، تهران.
عمر، احمد مختار (1423)، المعجم الموسوعی لألفاظ القرآن الکریم و قراءاته، مؤسسة سطور المعرفة، الطبعة الاولی، ریاض، المملکة العربیة السعودیة.
عبدالباقی، فؤاد (1967)، المعجم المُفهرَس لألفاظ القرآن الکریم، تحقیق: سید رضوان علی الندوی، نشر وزارة التعلیم العالی، الکویت.
عبّاس، حسن (1998)، خصائص الحروف العربیة و معانیها، منشورات اتّحاد الکُتّاب العرب، دمشق، سوریا.
القرطبی، محمّد بن احمد بن ابی بکر بن الفرج (1372)، الجامع لِأحکام القرآن، تحقیق: احمد عبدالعلیم البردونی، نشر دارالشعب، الطبعة الثانیة، القاهرة، مصر.
القیسی، ابو محمّد مکّی بن ابی طالب (1988)، تفسیر المشکل مِن غریب القرآن العظیم علی الایجاز و الإختصار، تحقیق: هدی الطویل المرعشی، بیروت: نشر دارالنور الاسلامی، الطبعة الأولی، لبنان.
قهرمانی، علی (1378)، امثال و حکم مشابه در عربی و فارسی، انتشارات احرار، چاپ اول، تبریز.
قَرَشیّ، سید علی اکبر (1384)، قاموس قرآن. (7 جلد)، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، تهران.
المصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اوّل، تهران.
نویا، پُل (1375)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه: اسماعیل سعادت، مرکز نشر دانشگاهی و انتشارات نیل، چاپ اوّل، تهران.
References
The Holy Qur’an. (1994), Translation: Ayatollah Naser Makarem Shirazi, Dar al-Qur’an al-Karim Publications (Office for Islamic History and Knowledge Studies), 2nd edition, Qom. [In Persian]
Nahj al-Balāgha, Imam ʿAlī (a). (1972), Translation and Commentary by Fayd al-Islām, n.p., Tehran. [In Persian]
Al-Mustafawī, Hasan. (1949), al-Tahqīq fī kalimāt al-Qurʾān al-Karīm, Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications, 1st edition, Tehran. [In Persian]
Al-Badr, Rāfid Mustafā. (2012), Al-Rāfid li-alfāẓ al-Qurʾān al-Karīm, Dhawī al-Qurbā Publications, 1st edition, Qom. [In Persian]
Al-Tunji, Muḥammad. (2003), Al-Muʿjam al-mufaṣṣal fī tafsīr gharib al-Qurʾān, Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1st edition, Lebanon. [In Arabic]
Al-Tūnisī, Ibn ʿĀshūr Muhammad ibn Muhammad al-Tāhir. (1984), Al-Tahrīr wa-l-tanwīr: Tahrīr al-maʿnā al-sadīd wa-tanwīr al-ʿaql al-jadīd min tafsīr al-kitāb al-majīd, al-Dār al-Tūnisiyya li-l-nashr, 1st edition, Tunis. [In Arabic]
Al-Jurjānī, Sayyid ʿAlī ibn Muhammad ibn ʿAlī al-Sharīf. (1985), Muʿjam al-taʿrīfāt, ed. Ibrāhīm al-Abyārī, Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī, 1st edition, Lebanon. [In Arabic]
————. (2004), Muʿjam al-taʿrīfāt, ed. Muhammad Siddīq al-Munshāwī, Dār al-Fadīla, Cairo. [In Arabic]
Al-Jurjānī, Abū al-Maḥāsin al-Ḥusayn ibn al-Ḥasan. (1958), Jalāʾ al-adhhān wa jalāʾ al-aḥzān (Tafsīr Gāzur), 10 vols., Tehran University Press, 1st edition, Tehran. [In Persian]
Al-Rāghib al-Isfahānī, Abū al-Qāsim Husayn ibn Muhammad. (1999), Tafsīr al-Rāghib al-Iṣfahānī wa-muqaddimatuh, ed. and study by Muḥammad ʿAbd al-ʿAzīz Bisyūnī, Faculty of Arts, Tantā University, 1st edition, Egypt. [In Arabic]
————. (2005), Al-Mufradāt fī gharib al-Qurʾān, Dār al-Fikr, 3rd edition, Beirut. [In Arabic]
Al-Zawāhirah, Muhammad Mahmūd Mūsā. (2007), al-Furūq al-lughawiyya ʿinda al-Rāghib al-Isfahānī fī kitābihi al-Mufradāt wa atharuhā fī dalālāt al-alfāz al-Qurʾāniyya, M.A. thesis in Tafsīr, Graduate School, University of Jordan. [In Arabic]
Al-Sāfī, Mahmūd. (1995), al-Jadwal fī iʿrāb al-Qurʾān wa ṣarfihi wa bayānihi, Dār al-Rashīd, 3rd edition, Damascus. [In Arabic]
Al-Sālih, al-Sālih ʿAlī & al-Shaykh Sulaymān al-Ahmad, Amīna. (1981), al-Muʿjam al-Sāfī fī al-lughah al-ʿarabiyya, 1st edition, Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia. [In Arabic]
Al-Turayhī, Fakhr al-Dīn. (1943), Majmaʿ al-Baḥrayn, ed. Sayyid Aḥmad al-Husaynī, al-Maktabah al-Murtadawiyya li-Ihyāʾ al-Āthār al-Jaʿfariyya Publications, 3rd edition, Tehran. [In Persian]
Abd al-Bāqī, Fuʾād. (1967), al-Muʿjam al-mufahras li-alfāz al-Qurʾān al-Karīm, ed. Sayyid Ridwān ʿAlī al-Nadwī, Ministry of Higher Education, Kuwait.
Abbās, Hasan. (1998), Khasāʾis al-hurūf al-ʿarabiyya wa maʿānīhā, Arab Writers Union Publications, Damascus, Syria. [In Arabic]
Al-Qurtubī, Muhammad ibn Ahmad ibn Abī Bakr ibn al-Faraj. (1952), al-Jāmiʿ li-ahkām al-Qurʾān, ed. Ahmad ʿAbd al-ʿAlīm al-Bardūnī, Dār al-Shaʿb, 2nd edition, Cairo, Egypt. [In Arabic]
Al-Qaysī, Abū Muhammad Makkī ibn Abī Tālib. (1988), Tafsīr al-mushkil min gharib al-Qurʾān al-ʿazīm ʿalā al-ījāz wa-l-ikhtiṣār, ed. Hudā al-Tawīl al-Murʿashī, Beirut: Dār al-Nūr al-Islāmī, 1st edition, Lebanon. [In Arabic]
Bint al-Shātiʾ, ʿĀʾisha ʿAbd al-Rahmān. (1968), Al-Iʿjāz al-bayānī li-l-Qurʾān wa masāʾil Ibn al-Arzaq, Dār al-Maʿārif, Cairo, Egypt. [In Arabic]
Ibn Fāris, Abū al-Ḥusayn Aḥmad. (1997), Al-Ṣāḥibī fī fiqh al-lughah al-ʿarabiyya wa masāʾilihā wa sunan al-ʿArab fī kalāmihā, ed. Ahmad Hasan Basbaj, Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1st edition, Lebanon. [In Arabic]
————. (1999), Maqāyīs al-lughah, annotated by Ibrāhīm Shams al-Dīn, Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, Lebanon. [In Arabic]
Jabal, Muhammad Hasan Hasan. (2010), al-Muʿjam al-ishtiqāqī al-muʾassal li-alfāz al-Qurʾān al-Karīm, Maktabat al-Ādāb, 1st edition, Cairo. [In Arabic]
Nouya, Paul. (1996), Qurʾānic Exegesis and Mystical Language, tr. Esmāʿīl Saʿādat, Markaz-e Nashr-e Dānishgāhī & Nīl Publications, 1st edition, Tehran. [In Persian]
Parcham, Aʿzam; Shāmilī, Nasrallāh. (2010), “Semantic Overlap of Synonymous Words in Jāhilī Literature and the Vocabulary of the Qur’an,” Journal of Islamic Studies on the Qur’an and Hadīth Sciences, p. 42. [In Persian]
Qahramānī, ʿAlī. (1999), Proverbs and Similar Sayings in Arabic and Persian, Ahrār Publications, 1st edition, Tabriz. [In Persian]
Qurashī, Sayyid ʿAlī Akbar. (2005), Qāmūs al-Qurʾān (7 vols.), Dār al-Kutub al-Islāmiyya Publications, 10th edition, Tehran. [In Persian]
Sayyid Quṭb, Ibrāhīm ibn Ḥusayn al-Shāribī. (1991), Fī ẓilāl al-Qurʾān, Beirut: Dār al-Shurūq, 17th edition, Cairo. [In Arabic]
Sharīʿatmadārī, Jaʿfar. (1996), Sharḥ wa tafsīr lughāt Qurʾān, Islamic Research Foundation of Āstān Quds Raḍawī Publications, 1st edition, Mashhad. [In Persian]
Safavi, Palmer Frank. (2008), A Fresh Look at Semantics, tr. Kourosh Safavi, Tehran: Ketāb-e Mād. [In Persian]
Umar, Ahmad Mukhtār. (2002), al-Muʿjam al-mawsūʿī li-alfāz al-Qurʾān al-Karīm wa qirāʾātih, Sutoor al-Maʿrifah Foundation, 1st edition, Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia. [In Arabic] | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 678 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 97 |
||