| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,185 |
| تعداد مقالات | 17,683 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,292,923 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,418,397 |
تأملی در خاستگاه متنی نمادهای کوزه، کوزه‌گر و کارگاه کوزه‌گری در ادبیات جهان و شعر خیام | ||
| متن پژوهی ادبی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 آذر 1403 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ltr.2024.77250.3790 | ||
| نویسنده | ||
| زهرا رجبی* | ||
| استادیار زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه اراک/ اراک/ | ||
| چکیده | ||
| خیام معروف‌ترین رباعی‌سرای ادب فارسی و از نخستین شاعرانی است که برای خود نمادهای شخصی را از موتیف‌های «کوزه»، «کوزه-گر» و «کارگاه کوزه‌گری» خلق کرده؛ و ضمن خاص‌کردن این واژگان برای خود، دیدگاه‌ها و جهان‌بینی فلسفی-عرفانی خود را بیان و ماندگار کرده است. پژوهش‌های مختلفی درباره‌ی خاستگاه این نمادها در تفکر خیام انجام شده است که در مجموع، مبدأ متنی قرآن کریم؛ و مبدأهای فرامتنی متفاوتی چون آیین زروانی، اسطوره و ناخودآگاه جمعی قوم ایرانی، شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی زمان؛ و تخیل فردی خیام را به دست داده‌اند. در این بین، تنها شفیعی‌کدکنی احتمال وجود مبدأ متنی‌ای خارج از جهان اسلام را مطرح کرده‌است. بر همین اساس، پژوهش حاضر نیز به روش توصیفی-تحلیلی در صدد تأیید حدس شفیعی‌کدکنی و یافتن مبدأ متنی نمادپردازی‌های خیام است. براساس نتایج و باتوجه به قرابت بسیار مضامین و تصاویر دو متن از این منظر، خاستگاه این موتیف در ادبیات جهان و از جمله رباعیات خیام در کتاب مقدس است؛ و روشنفکران، فلاسفه و احتمالاً ادبای طراز اول زمان خیام با این موتیف آشنا بوده‌اند؛ اما به دلایل سیاسی-مذهبی استفاده‌ی ادبی-نمادین از آن جز میان اسماعیلیه متداول نبوده است. خیام به‌سبب روحیه‌ی فلسفی و آزاداندیش خود، پیش‌فرض شخصی بودن و عدم انتشار رباعیاتش، در این باره تابوشکنی کرده و با قدرت طبع و مهارت بی‌نظیر خود در نمادپردازی از این موتیف‌ها، ضمن ماندگار کردن آنها در تفکر ایرانی، راه را برای نمود گسترده‌ی این نمادها در آثار ادبی-عرفانی پس از خود هموار کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نماد؛ خیام؛ کتاب مقدس؛ کوزه؛ کوزه‌گر؛ کارگاه کوزه‌گری | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 411 |
||