| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,178 |
| تعداد مقالات | 17,637 |
| تعداد مشاهده مقاله | 53,243,368 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,182,192 |
بررسی تطبیقی شبهات قاعده لطف در سه دوره تاریخی کلام امامیه | ||
| پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه | ||
| مقاله 2، دوره 5، شماره 9، مهر 1403، صفحه 39-64 اصل مقاله (1.06 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2025.83655.1202 | ||
| نویسندگان | ||
| عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی* 1؛ مهدی نجفی مقدم2 | ||
| 1استادیار گروه تدوین سازمان‌های دانش، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی | ||
| 2دانش آموخته سطح 3 مرکز تخصصی کلام اسلامی موسسه آموزش عالی امام صادق (ع) قم | ||
| چکیده | ||
| قاعدۀ لطف جایگاه مهمی در علم کلام امامیه داشته و در اثبات برخی مسائل مهم کلامی به این قاعده استناد شده است. مسأله پژوهش حاضر این است که قاعدۀ لطف در کلام امامیه، با چه شبهاتی روبهرو بوده و موضع متکلمان در مواجهه با این شبهات چه بوده است؟ و هدف پژوهش، شناخت عمیق‌تر جایگاه قاعده لطف در تاریخ کلام امامیه است. یافته‌های این پژوهش، که با رویکرد تاریخی- تطوری و روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، سه دورۀ متمایز برای قاعدۀ لطف در مواجهه با شبهات را نشان می‌دهد: دورۀ تکوین (دوره پیش از شیخ مفید)، دورۀ رشد و توسعه (دورۀ شیخ مفید تا ابتدای قرن یازدهم)، و دورۀ تردید (از قرن یازدهم تا زمان حاضر). در دورۀ تکوین، به جز ابن نوبخت، سایر متکلمان نگاه استقلالی به قاعدۀ لطف نداشتند، و تنها شبهه‌ای که در کتاب «الیاقوت» ابن نوبخت درباره وجوب قاعده لطف مطرح، و به آن پاسخ داده شده، شبهه عبث‌بودن لطف است. در دوره رشد و توسعه، با بسط و تفصیل مباحث مربوط به قاعدۀ لطف، شبهات متعددی بر این قاعده وارد شد، که البته متکلمان این شبهات را پاسخ داده و از قاعدۀ لطف دفاع کردند. ویژگی دورۀ تردید اولاً شبهات جدید و تردیدهایی است که در آثار غیر کلامی- به ویژه آثار اصول فقهی- طرح شده است، و ثانیاً اینکه برخی متکلمان بعد از ذکر برخی شبهات، به آنها پاسخ نداده‌اند و گویی در اعتبار این قاعده دچار تردید شده‌اند | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کلام امامیه؛ تاریخ کلام؛ قاعده لطف؛ شبهات قاعده لطف | ||
| مراجع | ||
|
ابن نوبخت، ابواسحاق ابراهیم. (1413ق). الیاقوت فی علم الکلام. قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
ابوالصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم الدین. (1404ق). تقریب المعارف. قم: انتشارات الهادی.
استرآبادی، محمد جعفر. (1382ش). البراهین القاطعه فی شرح تجرید العقائد الساطعه. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
حسینی تهرانی، سید هاشم. (1365ش). توضیح المراد. تهران: انتشارات مفید.
حسینی لواسانی، سید حسن. (1425ق). نور الأفهام فی علم الکلام. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
حمصی رازی، محمود بن علی. (1412ق). المنقذ من التقلید. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
خرازی، سیدمحسن. (1417ق). بدایه المعارف الإلهیه فی شرح العقائد الإمامیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
خویی، ابوالقاسم. (1422ق). مصباح الأصول. قم: مکتبة الداوری.
ربانی گلپایگانی، علی. (1418ق). القواعد الکلامیه. قم: مؤسسه الإمام الصادق (ع).
سبحانی، جعفر. (1422ق). الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل. قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیه.
سبحانی، جعفر. (بی‌تا). بحوث فی الملل و النحل. قم: مؤسسه النشر الاسلامی- مؤسسة الامام الصادق (ع).
شعرانی، ابو الحسن. (بی‌تا). شرح فارسی تجرید الاعتقاد. تهران: انتشارات اسلامیه.
شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1406ق). الاقتصاد فیما یتعلق بالإعتقاد. بیروت: دارالأضواء.
صدر، حسن. (1385ش). الشیعة و فنون الاسلام، تحقیق: مرتضی میرسجادی. قم: مؤسسة السبطین العالمیه.
طالقانی، نظرعلی. (1373ش). کاشف الاسرار. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
طیب، سید عبد الحسین. (1362ش). کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام. بی‌جا: کتابخانه اسلام.
علامه حلّی، حسن بن یوسف. (1363ش). أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت. تحقیق: محمد نجمی زنجانی. قم: الشریف الرضی.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1386ش). معارج الفهم فی شرح النظم. قم: دلیل ما.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1415ق). مناهج الیقین فی اصول الدین. تهران: دار الاسوه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1426ق). تسلیک النفس الی حظیرة القدس. قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
علوی عاملی، میر سید محمد. (1381ش). علاقة التجرید. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
علوی عاملی، میر سید محمد. (بی‌تا). لطائف غیبیه. بی‌جا: مکتب السید الداماد.
کراجکی، محمد بن علی. (بی‌تا). کنز الفؤاد. قم: دار الذخائر.
مجلسی، محمد باقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1414ق). المسلک فی أصول الدین و الرسالة الماتعیه. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
محمدی گیلانی، محمد. (1421ق). تکملة شوارق الإلهام. قم: مکتب الاعلام الإسلامی.
موسوی شفتی، سید اسدالله. (1411ق). الإمامه. اصفهان: مکتبه حجه الإسلام الشفتی.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد. (1407ق). تجرید الاعتقاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نوری طبرسی، اسماعیل بن احمد. (بی‌تا). کفایهالموحدین. تهران: علمیه اسلامیه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 300 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 231 |
||