مطالعۀ کیفی شرایط تمایز یافتگی خود در خانواده‌های ایرانی

سیدمجیدی, سالار; صالحی, کیوان; مدنی, یاسر; شاهمرادی, سمیه

doi:10.22054/qccpc.2025.75805.3198

فهرست نشریات

اخذ رتبه توسط نشریه پژوهش‌های رهبری آموزش از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

اخذ رتبه «الف» توسط نشریه پژوهشنامه معارف قرآنی از وزرات علوم، تحقیقات و فناوری

نشست مشورتی مسئولان مجلات علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی

نتایج ارزیابی علمی نشریات دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۴۰۱; 19عنوان موفق به دریافت رتبه الف شدند.

تعداد نشریات	60
تعداد شماره‌ها	2,097
تعداد مقالات	16,878
تعداد مشاهده مقاله	46,826,360
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	25,900,592

	مطالعۀ کیفی شرایط تمایز یافتگی خود در خانواده‌های ایرانی
فرهنگ مشاوره و روان درمانی
دوره 16، شماره 62، تیر 1404، صفحه 1-36 اصل مقاله (1.56 M)
نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qccpc.2025.75805.3198
نویسندگان
سالار سیدمجیدی¹؛ کیوان صالحی^* ²؛ یاسر مدنی³؛ سمیه شاهمرادی³
¹دانشجوی دوره دکتری تخصصی رشته مشاوره، پردیس بین‌المللی ارس دانشگاه تهران، ایران
²دانشیار دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، ایران
³استادیار دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، ایران
چکیده
تمایزیافتگی خود، فرآیندی پویاست که تحت تأثیر شرایط مختلفی شکلگرفته و تجربه می‌شود و همچنین وابسته به بافت فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. با توجه به همین موضوع، این پرسش مطرح شد که شرایط مرتبط با شکل‌گیری تمایزیافتگی خود خود در خانواده‌ها چیست؟ برای یافتن پاسخ، از روش نظریۀ برخاسته از داده‌ها در سطح نظم‌دهی مفهومی بهره گرفته شد. از طریق نمونه‌گیری‌ ملاکی و با توجه به اشباع داده‌ها با 17 نفر مصاحبه شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از مرحلۀ اول شیوۀ کدگذاری استراوس و کوربین انجام شد. پس از تحلیل داده‌ها، 183 کد اولیه شناسایی شد، سپس در فرآیند ادغام و مقایسه 48 زیرمقوله و 9 مقوله تشکیل شده و در بخش‌های شرایط علّی، زمینه‌ای و واسطه‌ای طبقه‌بندی شدند. یافته‌ها نشان می‌دهند که شرایط چالش‌برانگیز به همراه انگیزه به پیشرفت و تغییر افراد را به متمایز شدن سوق می‌دهد. علاوه بر آن شرایط علّی، چنانچه افراد در شرایط واسطه‌ای نظیر کسب تجربه‌های متفاوت در زندگی، ویژگی‌های خودتعیین‌گر و تمایل به موفقیت و همچنین شرایط زمینه‌ای مانند ارتباط با الگوهای موفق، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی، بسترها و رویدادها در خانواده و همچنین جو مشارکتی و حمایتی خانواده قرار بگیرند، شکل یافتن تمایزیافتگی‌شان تسهیل و تسریع می‌شود. یافته‌های مطالعۀ حاضر علاوه بر غنی‌سازی دانش بومی و راهنمایی برای پژوهش‌های آتی، شناخت عمیق‌تر شرایط مرتبط با شکل‌گیری این ویژگی روان‌شناختی را در بستر فرهنگی فراهم نمود که همچنین می‌تواند پیامدهای عملی ویژه‌ای نیز در مشاوره و خانواده‌درمانی با توجه به مبحث چندفرهنگی داشته باشد.
کلیدواژه‌ها
تمایزیافتگی خود؛ خانواده؛ خودمتمایزسازی؛ نظم دهی مفهومی؛ نظریۀ برخاسته از داده‌ها

مراجع
استراوس، الف و کربین، ج. (1990). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای. ترجمه: افشار، ا. (1400). چاپ نهم، تهران: نشر نی. بازرگان، ع. (1397). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته. چاپ نهم. تهران: نشر دیدار. بنی اسدی، علی؛ و صالحی، کیوان. (1398). مقدمه‌ای بر اصول و فرایند ساخت و رواسازی پروتکل مصاحبه. نامه آموزش عالی. 12(46)، 177-203. پاک‌نژاد، ف و احمدی، خ. (1396). همسنجی شناسه‌های تمایزیافتگی خود از دیدگاه میان‌نسلی بوئن با شناسه‌های تمایزیافتگی ادراک شده در جامعه‌ی پدر و مادرهای ایرانی شهر تهران. مشاوره و روان‌درمانی خانواده. 7، 1 (23)، 65 – 84. پناغی، ل؛ زاده‌محمدی، ع؛ باقریان، ف؛ پاکدامن، ش؛ احمدآبادی، ز و محمدی، س. (1395). جستجوی الگوی سلامت خانوادۀ ایرانی: یک مطالعۀ کیفی. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 12 (46)، 179 – 196. تامسون، ر. (2003). نظریه‌ها و فنون مشاوره. مترجم: اسمعیلی، م. (1388). چاپ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. خدیوی، ا و وکیلی مفاخری، ا. (1390). رابطه بین انگیزه پیشرفت، منبع کنترل، خودپنداره و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال اول متوسطه نواحی پنجگانه تبریز. علوم تربیتی. 4 (13)، 45 - 66. دانایی‌فرد، ح و امامی، س.م. (1386). استراتژی‌های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد. نشریۀ اندیشۀ مدیریت. 1 (2)، 69 – 97. دهناد، و. (1400). نظریه‌ی خود-تعیین‌گری و ارتباط آن با نظریه هدف‌گذاری. رویش روان‌شناسی. ۱۰ (۳)، ۱۷۱ - ۱۸۲. سرمد، ز؛ بازرگان، ع و حجازی. ا. (1396). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ سی‌ام. تهران: نشر آگه. سیدمجیدی، س؛ صالحی، ک؛ مدنی، ی و شاهمرادی، س. (1402). فراتحلیل مطالعات خود تمایزیافتگی در خانواده‌های ایرانی. مجلۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. 45 (2)، 101-116. شهبازی، م. (1393). بررسی و مقایسۀ اثربخشی آموزش راهبردهای مسأله‌گشایی و مهارت‌های ارتباطی بر تمایزیافتگی خود، ابراز وجود، راهبردهای مسأله‌گشایی و مهارت‌های ارتباطی در زوج‌ها. رسالۀ دکتری (نسخۀ الکترونیکی). دانشگاه شهید چمران: اهواز. شیدا، س؛ راضی‌رودی، د؛ فروغی، ا و مسعودی، ش. (1400). پیش‌بینی خودمتمایزسازی بر اساس مدلهای ارتباطی خانواده و تیپهای شخصیتی زنان متأهل. فصلنامه خانواده و بهداشت. 3 (27)، 79 - 98. صالحی، ک؛ بازرگان، ع؛ صادقی، ن و شکوهی‌یکتا، م. (1394). بازنمایی ادراکات و تجارب زیستۀ معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای برنامۀ ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی. فصل‌نامۀ مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی. 5 (9)، 59 – 99. فایرستون، ر.و؛ فایرستون، ل و کتلت، ج. (2013). تمایزیافتگی خود و یک مدل درمانی برای ارتقای آن. مترجم: سیدمجیدی، س. (1402). انتشارات علم و دانش: تهران. فلیک، ا. (2006). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه: جلیلی، ه. (1397). چاپ دهم. تهران: نشر نی. کریمیان، ز؛ صالحی، ک و خدایی، ا. (1399). ارائۀ نظریۀ داده‌بنیاد برای تبیین فرآیند شکل‌گیری روحیۀ کارآفرینی در بین دانش‌آموزان مدارس فنی و حرفه‌ای. اندیشه‌های نوین تربیتی. 16 (1)، 7 – 44. کمپل، و.ه و روهرباف، ر.م. (2006). دستنامۀ فرمول‌بندی زیستی-روانی-اجتماعی. مترجم: شایگان‌فرد. م. (1394). تهران: انتشارات ارجمند. گلدنبرگ، ا و گلدنبرگ، ه. (2000). خانواده‌درمانی. ترجمه: حسین‌شاهی برواتی، ح.ر؛ نقشبندی، س و ارجمند، ا. (1393). چاپ دهم. تهران: نشر روان. گلدنبرگ، ه و گلدنبرگ، ا. (2013). مروری بر خانواده‌درمانی. ترجمه: فیروزبخت، م. (1398). چاپ چهارم. تهران: نشر رسا. محمدپور، ا. (1389). ارزیابی کیفیت در تحقیق کیفی: اصول و راهبردهای اعتباریابی و تعمیمپذیری. فصل‌نامۀ علوم اجتماعی. 17 (48)، 73 – 107. References Aldiabat, K.M., & Navenec, C.L. (2018). Data Saturation: The Mysterious Step In Grounded Theory Method. The Qualitative Report. 23 (1), 245 – 261. doi: 10.46743/2160-3715/2018.2994. Baniasadi, A., & Salehi, K. (2019). Introduction on the Principles and Process of Construction and Validation of the Interview Protocol. Higher Education Letter, 12(46), 177-203. https://journal.sanjesh.org/article_36128.html?lang=en Bernardi, L; Huinink, J., & Settersten, R.A. (2019). The life course cube: A tool for studying lives. Advances in Life Course Research, (41) 1-56. doi: 10.1016/j.alcr.2018.11.004 Bohlander, J.R. (1995). Differentiation of Self: An Examination of the Concept. Issues in Mental Health Nursing. 16 (2), 165 – 184. doi: 10.3109/ 01612849509006932 Bowen, M. (2004). Family therapy in clinical practice. Northvale, NJ: Jason Aronson. Breakey, E. (2021). Journeying through transition: A case study in the application of Bowen Family Systems Theory for parish ministry. PhD Thesis (PDF Version). Drew University: Madison, New Jersey. Calatrava, M., Mariana, V., Martins, M., Schweer-Collins, M., Duch-Ceballos, C., & Rodríguez-Gonzalez, M. (2022). Differentiation of self: A scoping review of Bowen Family Systems Theory’s core construct. Clinical Psychology Review; (91), 102101. doi: 10.1016/j.cpr.2021.102101 Deng, M; Tadesse, E., Khalid, S., Zhang, W., Song, J., & Gao, C. (2023). The influence of insecure attachment on undergraduates’ jealousy: the mediating effect of self-differentiation. Front Psychol. 14:1153866. doi: 10.3389/fpsyg.2023.1153866 Didericksen, K.W., Edwards, A. E., & Walker, J.A. (2015). Maternal well-being: Health, differentiation, and relationship satisfaction. The Family Journal: 23 (1), 56 – 64. doi: 10.1177/1066480714547186 Gauthier, J.A., & Česnuitytė, V. (2023). Family in Challenging Circumstances: Ways of Coping. Social Inclusion. 11 (1), 210 – 213. doi: 10.17645/si.v11i1.6804 Gur, A., Egozi, Sh., & Yoav, S. (2024). Self-Differentiation Psychological Flexibility, and Difficulties in Practice in Social Workers and Social Work Students. Social Work; 69 (1): 43–51. doi: 10.1093/sw/swad039 Hooper, L.M., & DePuy, V. (2010). Mediating and moderating effects of differentiation of self on depression symptomatology in a rural community sample. The Family Journa; (18), 358–368. doi: 10.1177/1066480710374952 Mert, A. (2024). Effect of Self-Differentiation on Trait Anxiety and Authenticity of University Students. Int J Disabil Sports Health Sci. 7 (4), 796-803. doi: 10.33438/ijdshs.1463144 Narayanan, M., & Sriram, S. (2023). An Exploration of Differentiation of Self in Indian Youth. Human Arenas. Pp 28. doi: 10.1007/s42087-023-00335-9 Ru Wang, Q.A. (2019). The Connotation and the Development Process of Youth Self-Differentiation. Journal of Advances in Psychology. 9(4), 664-670. doi: 10.12677/ap.2019.94082 Salerno, A., Tosto, M., Raciti, I., & Merenda, A. (2024). Self-dierentiation and parenting stress in adolescent mothers: An exploratory study. Front Dev Psychol. 2:1306427. doi: 10.3389/fdpys.2024.1306427 Sandage, S.J., Jankowski, P.J., Bissonette, C.D., & Paine, D.R. (2017). Vulnerable narcissism, forgiveness, humility, and depression: Mediator effects for differentiation of self. Psychoanalytic Psychology: 34(3), 300–310. doi: 10.1037/pap0000042 Sauerheber, J.D., Nims, D., & Carter, D. J. (2013). Counseling Muslim Couples From a Bowen Family Systems Perspective. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families. 201 (5), 1 - 9. doi: 10.1177/ 1066480713514937 Šnele, M.S., Janković, I., & Mitrović, M. (2023). Self-differentiation, Resilience, Dissocioation, and Depression As Predictors Of Different Family Roles.Psychological Applications and Trends; 75-80. doi: 10.36315/2023inpact016 Swanberg-Hjelm, J.CH. (2020). The Moderating Effect of Negative Childhood Experiences on the Development of Differentiation of Self. PhD thesis (PDF Version). Northcentral University: California. Talmon, A., Salomon, N. Sh., & Ginzburg, K. (2020). Differentiation of the self and the body and adjustment to motherhood – A latent class analysis. Journal of Affective Disorders. Vol 276 (July). 287–296. doi: 10.1016/j.jad.2020.07.093 Torres, C., Vallejo-Huangab, D., & Ocanae, X.R. (2021). Quantitative evaluation of family functions and changes in a postmodern context. Journal of Heliyon; 7 (6), e07435. doi: 10.7910/DVN/SW7Q6V Van den Broeck, A., Howard, J.L., Van Vaerenbergh, Y., Leroy, H., & Gagne, M. (2021). “Beyond intrinsic and extrinsic motivation: a meta-analysis on self-determination theory’s multidimensional conceptualization of work motivation”. Organizational Psychology Review. 11 (3), 240 - 273. Walker, L., O & Avant, K.C. (1988). Strategies for theory construction in nursing & medical sincse (2nd ed.). Norwalk, CF Appleton & Lange. 13, 04B. Yildiz, B. (2023). Self-differentiation and self-concealment: serial mediation by self-compassion and intolerance of uncertainty. Educational and Developmental Psychologist; 40 (2), 1-11. doi: 10.1080/20590776. 2022.2111210 Zerach, G. (2015). Secondary traumatization among ex-POWs’ adult children: The mediating role of differentiation of the self. Psychological Trauma, Theory, Research, Practice, and Policy: 7 (2), 187 – 194. doi: 10.1037/a0037006
آمار تعداد مشاهده مقاله: 34 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 24

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

مطالعۀ کیفی شرایط تمایز یافتگی خود در خانواده‌های ایرانی

تامسون، ر. (2003). نظریه‌ها و فنون مشاوره. مترجم: اسمعیلی، م. (1388). چاپ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

دانایی‌فرد، ح و امامی، س.م. (1386). استراتژی‌های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد. نشریۀ اندیشۀ مدیریت. 1 (2)، 69 – 97.

دهناد، و. (1400). نظریه‌ی خود-تعیین‌گری و ارتباط آن با نظریه هدف‌گذاری. رویش روان‌شناسی. ۱۰ (۳)، ۱۷۱ - ۱۸۲.

سیدمجیدی، س؛ صالحی، ک؛ مدنی، ی و شاهمرادی، س. (1402). فراتحلیل مطالعات خود تمایزیافتگی در خانواده‌های ایرانی. مجلۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. 45 (2)، 101-116.

فایرستون، ر.و؛ فایرستون، ل و کتلت، ج. (2013). تمایزیافتگی خود و یک مدل درمانی برای ارتقای آن. مترجم: سیدمجیدی، س. (1402). انتشارات علم و دانش: تهران.

کمپل، و.ه و روهرباف، ر.م. (2006). دستنامۀ فرمول‌بندی زیستی-روانی-اجتماعی. مترجم: شایگان‌فرد. م. (1394). تهران: انتشارات ارجمند.

گلدنبرگ، ا و گلدنبرگ، ه. (2000). خانواده‌درمانی. ترجمه: حسین‌شاهی برواتی، ح.ر؛ نقشبندی، س و ارجمند، ا. (1393). چاپ دهم. تهران: نشر روان.

گلدنبرگ، ه و گلدنبرگ، ا. (2013). مروری بر خانواده‌درمانی. ترجمه: فیروزبخت، م. (1398). چاپ چهارم. تهران: نشر رسا.

محمدپور، ا. (1389). ارزیابی کیفیت در تحقیق کیفی: اصول و راهبردهای اعتباریابی و تعمیمپذیری. فصل‌نامۀ علوم اجتماعی. 17 (48)، 73 – 107.

Bowen, M. (2004). Family therapy in clinical practice. Northvale, NJ: Jason Aronson.

Swanberg-Hjelm, J.CH. (2020). The Moderating Effect of Negative Childhood Experiences on the Development of Differentiation of Self. PhD thesis (PDF Version). Northcentral University: California.