| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,173 |
| تعداد مقالات | 17,570 |
| تعداد مشاهده مقاله | 52,586,221 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,064,155 |
تقیه در سیره عملی امام سجاد(ع) بازخوانی تطبیقی برجسته‌ترین روایات و پاسخ به چالش پارادوکس دروغگویی تقیه | ||
| پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه | ||
| مقاله 7، دوره 6، شماره 10، فروردین 1404، صفحه 199-244 اصل مقاله (1.36 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2025.85615.1230 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه طاهری زاده* 1؛ محمد معینی فر2 | ||
| 1دانشجوی دکتری مذاهب کلامی ، دانشگاه ادیان و مذاهب،قم،ایران | ||
| 2دانشیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| تقیه، به‌عنوان یکی از آموزه‌های بنیادین در اندیشه امامیه، همواره در کانون بحث‌های کلامی، فقهی و سیاسی قرار داشته است. مسئله اصلی این پژوهش آن است که نسبت این آموزه با سیره عملی امامان معصوم (ع)، به‌ویژه امام سجاد (ع) و چگونگی بازتاب آن در روایات فریقین، کمتر به‌صورت مستقل و تحلیلی موردتوجه قرار گرفته است. هدف مقاله حاضر آن است که باهدف واکاوی نقش تقیه در سیره امام سجاد (ع) و بررسی تطبیقی روایات منتخب از منابع شیعه و اهل سنت، تلاش دارد تصویری روشن از کارکرد تاریخی، اجتماعی و اعتقادی این آموزه ارائه دهد. روش پژوهش، توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر نمونه‌پژوهی روایات برجسته‌ای است که ازنظر سند، دلالت و زمینه صدوری، قابلیت مقایسه تطبیقی دارند. همچنین، با بهره‌گیری از قواعد اصولی مانند تعارض ادله، به شبهات کلامی مطرح‌شده پیرامون تقیه، نظیر پارادوکس دروغگویی پاسخ داده شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که تقیه در سیره امام سجاد (ع)، نه‌تنها به‌منزله واکنشی اضطراری برای حفظ جان، بلکه راهبردی فرهنگی و تدریجی برای استمرار گفتمان امامت در عصر اختناق بوده است؛ راهبردی که در قالب انتقال گزینشی معارف، تربیت یاران و تعامل محتاطانه با حاکمان زمان، ساختاری هوشمندانه و هدفمند داشته و از منظر عقلانیت دینی، قابل دفاع است. نتیجه نهایی آن است که تقیه در سیره امام سجاد (ع) نه‌تنها امری اضطراری و حفاظتی، بلکه راهبردی حکیمانه، تدریجی و فرهنگی برای بقای مکتب اهل‌بیت (ع) در شرایط سرکوب بوده است. تلفیق تحلیل روایات، اصول فقه و پاسخ‌گویی به شبهات، نشان می‌دهد که این آموزه از انسجام درونی و کارآمدی تاریخی بالایی برخوردار بوده و در چارچوب عقلانیت دینی قابل دفاع است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امام سجاد (ع)؛ تقیه؛ روایات تطبیقی؛ پارادوکس دروغگویی | ||
| مراجع | ||
|
القرآن الکریم.
الصحیفه السجادیه.
آلوسی، محمد بن عبدالله (1415)، تفسیر روح المعانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409)، کفایة الأصول، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367)، النهایه، قم: انتشارات اسماعیلیان.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید (1404)، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی النجفی (ره).
ابن‌ابی‌الشیبة، ابوبکر (1429)، مصنف ابن أبی شیبة، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن حجر، احمد‌بن‌علی (1424)، فتح‌الباری شرح صحیح‌البخاری، بیروت: دارالمعرفه.
ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد (1416)، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، بیروت: دار الجیل.
ابن عساکر، قاسم بن‌حسن (1415)، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکر.
ابن شعبه، حسن بن علی (1387)، تحف العقول، قم: انتشارات آل‌علی.
ابن قولویه، جعفر‌بن‌محمد (1356)، کامل الزیارات، نجف: المطبعه المبارکه المرتضویه.
ابن‌قدامه، عبد الله بن احمد (1388)، المغنی لابن قدامة، قاهره: مکتبة القاهرة.
ابن سعد، ابوعبدالله (1409)، طبقات الکبری، بیروت: دارالفکر.
ابن‌تیمیه (1441)، منهاج السنة النبویة، انتشارات جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1419)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن عبد ربه، احمد بن محمد (1409)، العقد الفرید، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن طاووس، علی بن موسی (1367)، اقبال الاعمال، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ابن‌شهر‌آشوب، محمد بن علی (1379)، مناقب‌آل ابی‌طالب، بیروت: دارالاضواء.
ابراهیم، مصطفی (1368)، المعجم الوسیط، استانبول: دارالدعوة.
اربلی، علی بن عیسی (1382)، کشف الغمه، تهران: انتشارات الاسلامیه.
الشعیری، محمد بن محمد (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف اشرف: المطبعة الحیدریة.
برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371)، المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
ترابی، احمد (1318)، امام سجاد (ع) جمال نیایشگران، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
حرعاملی، محمد بن حسن (1412)، وسائل الشیعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
حلی، حسن بن‌یوسف (1414)، تذکرة الفقهاء، تهران: مکتبة المرتضویة.
خمینی، روح‌الله (1434)، المکاسب‌محرمه، تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره).
خمینی، روح الله (1420)، رسائل العشره، تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره).
خمینی، روح الله (1379)، تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیه.
رازی، محمد‌بن‌عمر (1420)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
سید الاهل، عبدالعزیز (بی‌تا)، زندگانی زین العابدین، تهران: انتشارات مجله ماه نو، چاپ سوم.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (1414)، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت: دار الفکر.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (1414)، جامع الأحادیث، بیروت: دار الفکر.
شریف قرشی، باقر (1372)، تحلیلی از زندگانی امام سجاد (ع)، مشهد: انتشارات آستان قدس.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1413)، شرح اللمعة الدمشقیة، قم: ناصر.
شیبانی، محمد بن حسن (بی‌تا)، السیر الکبیر، مقدمه سرخسی، قاهره: مطبعة الجامعة.
صدوق، محمد بن علی (1418)، الهدایة، قم: موسسه امام هادی (ع).
طبری، محمد بن جریر (1404)، تاریخ الامم و الملوک، قم: مکتبة ارومیه.
طبری، محمد بن جریر (1422)، تفسیر الطبری، قاهره: دار الهجر.
طبرسی، احمد بن علی (1403)، الاحتجاج، مشهد: نشر المرتضی.
طبرسی، فضل بن حسن (1408)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، التبیان فی التفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1381)، الرجال، نجف: مطبعة الحیدریه، چاپ اول.
طوسی، محمد‌بن‌حسن (1417)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد‌بن‌حسن (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: مکتبة المرتضویة.
فاضل مقداد، مقداد‌بن‌عبدالله (1373)، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران: مرتضوی.
فراهیدی، خلیل بن‌احمد (1428)، العین، قم: انتشارات الهجرت.
فیومی، احمد بن محمد (1428)، المصباح المنیر، بیروت: مکتبه العصریه.
قرطبی، محمد‌بن‌احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
کرکی، علی‌بن‌حسین (1409)، رسائل محقق الکرکی، قم: مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
کرکی، علی‌بن‌حسین (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
کلینی، محمد بن یعقوب (1363)، اصول الکافی، قم: نشر اسوه.
مجلسی، محمد باقر (1403)، بحارالانوار، تهران: نشر اسلامیه.
مسعودی، علی‌بن‌حسین (1409)، مروج الذهب، قم: موسسه درالهجرة.
مسعودی، علی‌بن‌حسین (1409)، اثبات الوصیه، بیروت: دارالاضواء.
مغنیه، محمد جواد (1975)، علم اصول الفقه فی ثوبة الجدید، بیروت: دارالعلم للملایین.
مکارم شیرازی، ناصر (1370)، القواعد الفقهیة، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع).
مطهری، مرتضی (1380)، اسلام و مقتضیات زمان، قم: صدرا.
مفید، محمد‌بن‌محمد (1413)، تصحیح الاعتقادات، قم: انتشارات الموتمر العالمی.
مظفر، محمدرضا (1370)، أصول الفقه، قم: اسماعیلیان.
نجاشی، احمد‌بن‌علی (1407)، الرجال، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
نووی، یحیی بن شرف (بی‌تا)، المجموع شرح المهذب، بیروت: دار الفکر.
هندی، علی بن حسام‌الدین (1419)، کنز العمال، بیروت: دار الکتب العلمیة | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 434 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 76 |
||