دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات60
تعداد شماره‌ها2,156
تعداد مقالات17,466
تعداد مشاهده مقاله51,060,867
تعداد دریافت فایل اصل مقاله27,451,889
فرزانه, حسین. (1404). مجازات مُمسک و ناظر در قتل عمد از منظر عدالت کیفری. سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(50), 111-142. doi: 10.22054/jclr.2025.78998.2658
حسین فرزانه. "مجازات مُمسک و ناظر در قتل عمد از منظر عدالت کیفری". سامانه مدیریت نشریات علمی, 13, 50, 1404, 111-142. doi: 10.22054/jclr.2025.78998.2658
فرزانه, حسین. (1404). 'مجازات مُمسک و ناظر در قتل عمد از منظر عدالت کیفری', سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(50), pp. 111-142. doi: 10.22054/jclr.2025.78998.2658
فرزانه, حسین. مجازات مُمسک و ناظر در قتل عمد از منظر عدالت کیفری. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1404; 13(50): 111-142. doi: 10.22054/jclr.2025.78998.2658

مجازات مُمسک و ناظر در قتل عمد از منظر عدالت کیفری

فصلنامه پژوهش حقوق کیفری
مقاله 4، دوره 13، شماره 50، فروردین 1404، صفحه 111-142    اصل مقاله (765.42 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jclr.2025.78998.2658
نویسنده
حسین فرزانه*
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.
چکیده
در فقه جزا، «ممسک» به کسی گفته می‌شود که فردی را برای ارتکاب قتل توسط دیگری نگه می‌دارد، و «ناظر» دیده‌بان قاتل است. مشهور فقیهان امامیه، با استناد به روایات، برای ممسک مجازات حبس ابد و برای ناظر کوری از طریق شکافتن چشم را مقرر کرده ‌اند. اما در مورد ماهیت این مجازات‌ها، نظریات متفاوتی وجود دارد که عبارتند از: حدانگاری، تعزیرانگاری و قصاص‌انگاری. در قوانین ایران، عناوین مجرمانه‌‌ی امساک و نظارت به ‌طور مشخص تصریح نشده و در رویه‌‌های قضایی، معمولاً در چارچوب معاونت یا مشارکت در قتل بررسی می‌شوند. این پژوهش با رویکرد عدالت‌محور و استفاده از مقاصد شریعت و با روش توصیفی- تحلیلی، نظریه‌‌ی مشهور فقیهان را نقد کرده و به این نتیجه می‌رسد که تعزیرانگاری بیشترین تناسب را با اصول عدالت کیفری، از جمله تناسب جرم و مجازات و اصل تفرید کیفری دارد. تعزیرانگاری با گسترش اختیارات قاضی در تعیین مجازات‌های جایگزین، امکان استفاده از نهادهای ارفاقی و اجتناب از سخت‌گیری‌های مجازات‌های حدی را فراهم می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهند که رویه‌‌های قضایی فعلی در تعیین مجازات‌های جایگزین غیرمنصوص، رویه‌ای مشروع و دارای مبنای فقهی است که می‌تواند به تحقق عدالت کیفری کمک کند.
کلیدواژه‌ها
ممسک؛ ناظر؛ عدالت کیفری؛ عدالت؛ قتل عمد
مراجع
 

  • ابراهیم پور لیا‌لستا‌نی‌، حسین (1387ش). اهداف‌ و مبا‌نی‌ مجا‌زات‌ در دو رویکرد حقوق‌ جزا و آموزه‌ها‌ی دینی‌، قم‌، بوستان کتاب انتشا‌رات‌ دفتر تبلیغا‌ت‌ اسلامی‌ حوزه‌‌ی‌ علمیه‌ قم‌.
  • ابن ‌حیون، نعمان بن محمد (1385ق). دعائم الإسلام، قم، دار المعارف، مؤسسه‌‌ی آل البیت (ع) لإحیاء التراث،
  • ابن زهره، حمزه بن علی (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع،، قم، ایران، موسسه امام صادق ع.
  • ‫ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  • ابن‌براج، عبدالعزیز بن نحریر (1406ق). المهذب، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی
  • اردبیلی، محمد علی (1382ش). حقوق جزای عمومی، تهران: میزان، پنجم.
  • بیگی، جمال، و امیر طاهر، یوسف (1395ش). «تناسب جرم و مجازات در سیاست جنایی ایران با رویکرد آموزه‌های توزیع کیفر»، حقوق ملل، 24، ش. 6، صفحه 225-48.
  • جزیری، عبدالرحمن (1419ق). الفقه علی المذاهب الأربعة، بیروت، دار الثقلین.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد (1414ق). الصحاح-تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین.
  • حاجی ده آبادی، احمد (1399ش) قواعد فقه جزایی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
  • حسینی کاشانی، فاطمه مرضیه (1393ش) «آسیب‌شناسی تطبیق قاعده سیاق در تفسیر آیات قرآن»، حسنا، 21، ش. 6، صفحه 117-46.
  • حکیم، سید محمد سعید (1427ق).‌ مسائل معاصرة فی فقه القضاء،‌ عراق – نجف ، دارالهلال
  • حکمت‌نیا، محمود، قربان‌نیا، ناصر (1396ش). فلسفه حقوق، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • حلبی، تقی بن نجم ابوصلاح (1403ق). الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) العامة.
  • خمینی، روح الله (بی‌‌تا)، تحریر الوسیله، قم، دار العلم.
  • خویی، ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکمله المنهاج، قم، موسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
  • دانش‌پژوه‌، مصطفی‌، قدرت الله خسروشاهی (1384ش). فلسفه حقوق، قم، موسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  • ‫راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار الشامیة، دار القلم.
  • راوندى، قطب الدین (1405ق). فقه القرآن، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
  • زبیدی، محمد بن محمد مرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر.
  • زحیلی، ‏وهبه بن مصطفى (1406ق). اصول الفقه الاسلامی، دمشق-سوریه، دارالفکر.
  • سبزواری نژاد، حجت (1396ش). «جایگاه اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، 77-78، ش. 22، صفحه 133-64.
  • سبزواری، سید عبد الاعلی (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، موسسه المنار.‫
  • شهید اول، محمد بن مکی (1400ق). القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید،.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  • صافی گلپایگانی، لطف‌‎الله (بی‌‌تا) التعزیر، أحکامه و حدوده، قم، دفتر معظم له.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1404ق). من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
  • طباطبایی، علی بن محمد علی (1418ق). ریاض المسائل، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
  • طبسی، نجم الدین (1374ش). موارد السجن فی النصوص و الفتاوی، قم، بوستان کتاب.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد (1416ق). مجمع البحرین، تهران، مکتبة المرتضویه.
  • طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی اصول الفقه، قم، موسسه امام صادق علیه السلام.
  • طوسی، محمد بن حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی.
  • طوسی، محمد حسن (1407ق). تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
  • عاملی، محمد بن حسن (1412ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
  • علیان، عیسی، فاکرمیبدی، محمد (1397ش). «تناسب جرم و مجازات براساس آیات قصاص»، مطالعات تفسیری، 36، ش. 9، صفحه 29-46. 1001.1.22287256.1397.9.36.2.2
  • علیشاهی قلعه‌جوقی، ابوالفضل و کریمی، اسحاق (1398ش) «مجازات معاونت به گونه «امساک» در فقه شیعه و حقوق کیفری ایران»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 58، ش. 16، صفحه 146-71،
  • فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین، قم، مؤسسة دار الهجرة.
  • فیض، علیرضا (1390ش). مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، طبع و نشر.
  • فیومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، مؤسسة دار الهجرة.
  • کاتوزیان، ناصر (1377ش). فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  • کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
  • گاستون استفانی، ژرژ لواسور، برنار بولک، (1383ش) حقوق جزای عمومی (جرم و مجرم)، مترجم : حسن دادبان، تهران ، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • مجلسی، محمدتقی (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، علی پناه اشتهاردی، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
  • محقّق حلّی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
  • محقق داماد، مصطفی (1381ش). قواعد فقه (بخش قضایی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مرعشی نجفی، سید شهاب الدین ( 1415ق). القصاص علی ضوء القرآن و السنة، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
  • مروتی، سهراب، و ناصری کریموند، امان الله (1391ش) «روش علامه طباطبایی در بررسی و نقد تفاسیر روایی با تکیه بر قاعده سیاق»، حدیث پژوهی، 8، ش. 4، صفحه 209-32.
  • مغنیه، محمدجواد (1379ش). فقه الإمام جعفر الصادق، قم، انصاریان.
  • مفید، محمد بن محمد نعمان (1413ق). المقنعة، قم، کنگره جهانی شیخ مفید.
  • منتظری، حسینعلی (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
  • موسوی اردبیلی، عبد الکریم، (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات،قم، جامعة المفید. مؤسسة النشر.
  • محمدیان، علی و دیگران، (1399ش). تحلیل جرم امساک در فقه جزایی امامیه و حقوق موضوعه، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 8، ش 31، صفحه 124-105.
  • نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • نوبهار، رحیم (1392ش) «جستاری در مبانی تقسیم‌بندی حد – تعزیر در فقه کیفری اسلام»، تحقیقات حقوقی، 63، ش. 16، صفحه 213-54.
  • نوبهار، رحیم و دیگران (1397ش) ««تعزیرات منصوص» از احکام ابدی تا احکام قضایی و حکومتی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 18، ش. 10، صفحه 143-70. 22075/feqh.2017.11449.1128
  • نوری، میرزا حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت ع.
 

 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 236
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 21


login