دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات61
تعداد شماره‌ها2,226
تعداد مقالات18,182
تعداد مشاهده مقاله55,979,410
تعداد دریافت فایل اصل مقاله29,027,301
ذبیحی, رضا, گلستانی, جواد. (1403). الگوی توسعه اقتصادی چین و چشم انداز بومی سازی آن در ایران: تحلیلی آینده نگر بر روندها و سناریوهای محتمل. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(4), -. doi: 10.22054/jrgr.2025.87598.1124
رضا ذبیحی; جواد گلستانی. "الگوی توسعه اقتصادی چین و چشم انداز بومی سازی آن در ایران: تحلیلی آینده نگر بر روندها و سناریوهای محتمل". سامانه مدیریت نشریات علمی, 1, 4, 1403, -. doi: 10.22054/jrgr.2025.87598.1124
ذبیحی, رضا, گلستانی, جواد. (1403). 'الگوی توسعه اقتصادی چین و چشم انداز بومی سازی آن در ایران: تحلیلی آینده نگر بر روندها و سناریوهای محتمل', سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(4), pp. -. doi: 10.22054/jrgr.2025.87598.1124
ذبیحی, رضا, گلستانی, جواد. الگوی توسعه اقتصادی چین و چشم انداز بومی سازی آن در ایران: تحلیلی آینده نگر بر روندها و سناریوهای محتمل. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 1(4): -. doi: 10.22054/jrgr.2025.87598.1124

الگوی توسعه اقتصادی چین و چشم انداز بومی سازی آن در ایران: تحلیلی آینده نگر بر روندها و سناریوهای محتمل

پژوهشنامه روابط جهانی
مقاله 4، دوره 1، شماره 4، دی 1403
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jrgr.2025.87598.1124
نویسندگان
رضا ذبیحی* 1؛ جواد گلستانی2
1استادیار روابط بین‌الملل، بنیاد ایران شناسی، تهران، ایران.
2کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی، تهران، ایران.
چکیده
چین با ترکیب حاکمیت مقتدر و راهبری دولتی، برنامه‌ریزی بلندمدت و تمرکز بر رشد صادرات‌محور، طی چهار دهه اخیر به یکی از الگوهای موفق توسعه اقتصادی در سطح بین‌المللی تبدیل شده است. این پژوهش با رویکرد آینده‌پژوهی ساختاری، امکان‌سنجی و محدودیت‌های بومی‌سازیِ الگوی توسعه چینی در ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. مسئله پژوهش این است که «کدام اجزا و مکانیسم‌های مدل توسعه چین قابل تطبیق با شرایط نهادی، سیاسی و اقتصادی ایران هستند و چه سناریوهایی برای فرایند بومی‌سازی قابل تصور است؟» روش پژوهش کیفی و مبتنی بر آینده‌پژوهی ساختاری است، داده‌ها از تحلیل محتوای متون علمی و اسناد رسمی، مجموعه داده‌های آماری بین‌المللی و ملی و دیدگاه‌های خبرگان جمع‌آوری شد. ابزار تحلیلی شامل تحلیل روند، شناسایی و وزن‌دهی عدم‌قطعیت‌های حیاتی، ماتریس اثر متقابل و فرآیند سناریونویسی ساختاری است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مولفه‌هایی همچون برنامه‌ریزی راهبردی دولتی، سیاست‌های حمایتی برای صنایع منتخب و راهبرد تنوع‌بخشی بازارها قابلیت اقتباس دارند، اما فقدان انسجام نهادی، بحران اعتماد اجتماعی، ضعف در ظرفیت نوآوری و محدودیت‌های ژئوپلیتیکی، موانع جدی بومی‌سازی به‌شمار می‌روند. بر پایه دو محور عدم‌قطعیت کلیدی «اراده و توان دولت برای اصلاحات ساختاری» و «میزان گشایش و تعامل بین‌المللی» چهارسناریوی بدیل طراحی شده است؛ تنها در سناریویی که اصلاحات نهادی واقعی و گسترش تعاملات بین‌المللی هم‌زمان رخ دهد، بومی‌سازی موفق و پایدارِ عناصر منتخبِ مدل چینی محتمل خواهد بود، هرچند تفاوت‌های نهادی و سیاسی دو کشور، ضرورت بومی‌سازی تدریجی و متناسب با ساختار حقوقی و فرهنگی ایران را آشکار می‌سازد.
کلیدواژه‌ها
ایران؛ الگوی توسعه چینی؛ بومی سازی؛ آینده نگری انتقادی؛ توسعه اقتصادی ایران
مراجع
 فارسی

  1. دره شیری، م (۱۴۰۳). «شکست حکمرانی اقتصاد ایران در جنگ نظریه‌پردازی». پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی ، 24(۱)، 175-206
  2. دوله، ف، سیف الهی،س و زنجانی، ح(1397)، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر حکمرانی خوب، دانشگاه آزاد اسلامی
  3. شریفی.ج(1392)، مطالعه استراتژی توسعه صنعتی چین و پیشنهادهایی برای ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
  4. شاه علی.ا، اسدی.م، سلیم بیگی.ح. (1399). تحلیل مضمونی توسعه سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(3)،85-61.
  5. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (۱۴۰۲). درآمدی بر الگوی حکمرانی همجوشی صنعتی و فناوری در کشور چین و درس‌هایی برای ایران. دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن.
  6. محمدی.ا، صالحی.م، قزلسفلی.م (1403)، امکان‌سنجی الگوبرداری ایران از مدل توسعه اقتصادی چین، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام 6(19) ،289-259.
Referernces

  1. Arnason,J&Eickelman,D&Eisenstadt,S, et al (2000),multipleModernities, Journal of the American Academy of Arts and Sciences.
  2. Brandt, L., & Rawski, T. G. (2008). China's Great Economic Transformation. Cambridge University Press.
  3. Breslin, S. (2011). The “China Model” and the Global Crisis: From Friedrich List to a Chinese Mode of Governance?. International Affairs, 87(6), 1323–1343.
  4. Chang, H., et al. (2022). Scenario planning for economic development in emerging economies: Lessons from Asia. Futures, 136, 102787.
  5. H.Jianwu&L.Shantong&Polaski(2007),china’s Economic prospects 2006-2020, CarnegieEndowment for International peace, N.83,1-56
  6. Inayatullah, S. (1990). Deconstructing and Reconstructing the Future: Predictive, Cultural and Critical Epistemologies. Futures, 22(2), 115–141.
  7. Inayatullah, S. (1998). Causal Layered Analysis: Poststructuralism as Method. Futures, 30(8), 815–829.
  8. Johnson, C. (1982). MITI and the Japanese Miracle: The Growth of Industrial Policy, Stanford: Stanford University Press,1925–1975.
  9. Knoerich,J&Mouan,L&Goodburn,C(2021),Is china’s model of SEZ-led development viable?A call for smart replication,Journal of Current Chines Affairs,248-262
  10. Kennedy, S. (2010). The Myth of the Beijing Consensus. Journal of Contemporary China, 19(65), 461–477.
  11. Le, Vivian(2023), Development and Authoritarianism: China’s Political Culture and Economic Reforms, E-International Relations
  12. Miller, R. (2007). Futures Literacy: A Hybrid Strategic Approach. Palgrave Macmillan,Futures,399(4),341-362
  13. Morrison, Wayne M. (2019). China’s Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States, CRC Report, RL33534
  14. Nye, J. S. (2015). Is the American Century Over? Polity Press,130(3)
  15. Shambaugh, D. (2008). China’s Communist Party: Atrophy and Adaptation. University of California Press.
  16. Tipps, Dean C. (1973). “Modernization Theory and the Comparative Study of Societies” Journal: Comparative Studies in Society and History, 15(2)
  17. Wang, H., & Hu, A. (2007). The Chinese Dream: A Society of the Middle Class. Beijing: Foreign Language Press.
  18. Wu Jinglian (2005). Various essays on China's economic reform, China Europe International Business School.
  19. Wade, R. (1990). Governing the Market: Economic Theory and the Role of Government in East Asian Industrialization. Princeton University Press.
منابع اینترنتی انگلیسی

  1. Grace To(2025, February,13). China’s technological self-reliance: a Strategic response to Trump tariff, Retrieved from: https://eccellenzedimpresa.it/en/magazine/chinas-technological-self-reliance-a-strategic-response-to-trump-tariff/
  2. Word Bank(2023), Retrieved from: https://databank.worldbank.org
  3. World Bank. (2022). Iran Economic Monitor: Turning the Tide?. Washington, DC: World Bank Group. Retrieved from: https://www.worldbank.org/en/country/iran
  4. World Bank. (2025). Research and development expenditure (% of GDP), Retrieved from: https://data.worldbank.org/indicator/%20GB.XPD.RSDV.GD.ZS
  5. World Bank. (2024). Iran Economic Monitor, Spring 2024: Sustaining Growth Amid Rising Geopolitical Tensions - With a Special Focus: Recent Poverty and Inequality Trends in Iran (2020–2022). Retrieved from: https://documents1.worldbank.org/curated/en/099051007102421530/pdf/IDU-39800829-628d-4b5a-a9f9-728b946987e4.pdf
  6. IMF(International Monetary Fund)(2023), https://data.imf.org/CDIS
  7. OECD(The Organisation for Economic Co-operation) (2023), Retrieved from: https://www.oecd.org/sti/msti.htm
  8. DigitalReport(March 2025), Digital 2025: Iran, Retrieved from: https://datareportal.com/reports/digital-2025-iran
  9. UNCTAD(2022), Retrieved from: https://unctadstat.unctad.org/EN/Index.html
  10. UNCTAD(2025), World Investment Report 2025, Retrieved from: https://unctad.org/system/files/non-official-document/wir_fs_ir_en.pdf
  11. (2023). FAOSTAT Statistical Database. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved from: https://www.fao.org/faostat
منابع اینترنتی فارسی

  1. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی،روند برنامه ریزی توسعه در کشور چین،آبان 1391،قابل دسترس در: https://rc.majlis.ir/fa/news/show/820760
  2. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، مروری بر تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان(6): کشور چین،اردیبهشت 1404، قابل دسترس در: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1836581
  3. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، لایحه بودجه 1404 در حوزه نفت و روابط مالی آن با دولت، قابل دسترس در: https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1819807
  4. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، بررسی مدل توسعه صنعت خودروسازی در کشورهای پیشرو (1): نگاهی به مسیر توسعه صنعت خودرو چین،مرداد، 1403، قابل دسترس در:https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1811515
  5. موسسه تحقیقات جمعیت کشور، تحولات جمعیتی، خرداد 1403، قابل دسترس در: https://nipr.ac.ir/wp-content/uploads/2024/06/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%DB%8C-NIPR.pdf
  6. کنفرانس بین المللی نخبگان مدیریت، خرداد 1395، بررسی نقش حکمرانی خوب در کارآمدی دولت ها، قابل دسترس در: https://www.sid.ir/FileServer/SF/3881395h01327
  7. دنیای اقتصاد (29 دی 1403)، رشد اقتصادی در سرازیری، https://www.magiran.com/article/4579467
  8. فرهیختگان (1 اسفند 1401)، زنگ خطر بودجه تحقیق و پژوهش بلندتر از هر زمان دیگر،قابل دسترس در: ir/78134
  9. سیویلیکا (13 آذر 1403)،محمدپور، تنگه هرمز: نقطه حساس ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه، https://civilica.com/note/7657/
  10. دیپلماسی ایران، محمود سریع القلم (11 آبان 1403)، بنیادی‌ترین نقصانِ سیاستِ خارجی ایران، قابل دسترس در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2029057/
  11. دیپلماسی ایران، محمود سریع القلم (2 مهر 1403)، شاقول های فهمیدنِ وضعیت حکمرانی در یک کشور، قابل دسترس در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2028357/
  12. دیپلماسی ایران، محمود سریع القلم (26خرداد 1403)، ایران کجای دنیای رو به جلو ایستاده است؟، قابل دسترس در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2029057/

Translated References into English

  1. Darreh Shiri, M. (2024). “The Failure of Iranian Economic Governance in the War of Theorizing.” Critical Research Journal of Humanities Texts and Programs, 24(1), 175-206. [In Persian]

Doleh, F, Seif Elahi, S. and Zanjani, H. (2018), Investigating the impact of social capital on good governance, Islamic Azad University. [In Persian]

Mohammadi, A., Salehi, M., Ghazelsafli, M (1403), Feasibility study of Iran's emulation of China's economic development model, Quarterly Journal of Fundamental and Applied Studies of the Islamic World 6(19), 259-289. [In Persian]

Research Center of the Islamic Consultative Assembly. (2023). An Introduction to the Governance Model of Industrial and Technological Fusion in China and Lessons for Iran. Energy, Industry and Mining Studies Office. [In Persian]

Sharifi, J (2013), Study of China's Industrial Development Strategy and Suggestions for Iran, Master's Thesis, Bu-Ali Sina University, Faculty of Economics and Social Sciences. [In Persian]

Shah Ali.A., Asadi.M., Salim Beigi.H. (2019). Thematic analysis of political development in the Constitution of the Islamic Republic of Iran. Iranian Quarterly Journal of Political Sociology, 3(3), 85 61. [In Persian]

Online References

Civilica (4 Dec 2024), Mohammadpour, Strait of Hormuz: A geopolitical hotspot in the Middle East, https://civilica.com/note/7657/[In Persian]

 

Donya Eqtesad (19 January 2024), Economic growth in decline, https://www.magiran.com/article/4579467 [In Persian]

Farhikhtegan (Feb 20, 2022), The alarm bell for research budgets is louder than ever, available at: fdn.ir/78134[In Persian]

International Conference on Management Elites, June 2016, Examining the role of good governance in the effectiveness of governments, available at: https://www.sid.ir/FileServer/SF/3881395h01327 [In Persian]

National Population Research Institute, Population Developments, June 2024 available at: https://nipr.ac.ir/wp-content/uploads/2024 /06 /%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%DB%8C-NIPR.pdf[In Persian]

Research Center of the Islamic Consultative Assembly, Development Planning Process in China, November 2012, available at: https://rc.majlis.ir/fa/news/show/820760 [In Persian]

Research Center of the Islamic Consultative Assembly, A Review of the Experience of Free and Special Economic Zones in the World (6): China, (May 2025), available at: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1836581[In Persian]

Research Center of the Islamic Consultative Assembly, 2025 budget bill in the field of oil and its financial relations with the government, available at: https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1819807[In Persian]

Research Center of the Islamic Consultative Assembly, Study of the Development Model of the Automotive Industry in Leading Countries (1): A Look at the Development Path of the Chinese Automotive Industry, August 2024, available at: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1811515[In Persian]

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 86


login