| تعداد نشریات | 61 |
| تعداد شمارهها | 2,224 |
| تعداد مقالات | 18,116 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,898,912 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 29,004,524 |
تحلیل مسئولیت مدنی ناشی از عملکرد هوش مصنوعی با معیار مالکیت یا نگهداری با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه | ||
| پژوهش حقوق خصوصی | ||
| مقاله 2، دوره 14، شماره 53، دی 1404، صفحه 53-90 اصل مقاله (836.91 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jplr.2025.88112.2957 | ||
| نویسندگان | ||
| نورا احسانگر1؛ علیرضا یزدانیان* 2 | ||
| 1استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران | ||
| 2دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| این پژوهش به تحلیل مبانی حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از عملکرد سامانههای هوش مصنوعی، با تمرکز بر قواعد عمومی مسئولیت مدنی در حقوق ایران و فرانسه میپردازد. در آغاز، با تحلیل ویژگیهای ماهوی هوش مصنوعی، این فناوری بهعنوان شیئی دارای نقش فعال و اثرگذار در ایجاد خسارت تلقی شد. سپس، دو معیار برای انتساب مسئولیت مورد بررسی قرار گرفت: مسئولیت مبتنیبر مالکیت و مسئولیت مبتنیبر نگهداری. در فرض وحدت مالک و کاربر، تفاوتی میان اعمال دو معیار وجود ندارد و مسئولیت به شخص واحد قابل انتساب خواهد بود. اما در فرض تفکیک، معیار «نگهداری» و سلطۀ عملی در مواردی که کاربر در زمان وقوع خسارت نقش فعال دارد، اقناعکنندهتر بهنظر میرسد. درمقابل، اگر خسارت ناشی از فعل غیرقابل پیشبینی و مستقل هوش مصنوعی باشد، نظریۀ مسئولیت محض و مبتنیبر مالکیت، توجیه حقوقی قویتری خواهد داشت. از این منظر، مسئولیت مدنی در حوزۀ هوش مصنوعی، ماهیتی ترکیبی مییابد و بسته به شرایط، میتواند بر یکی از دو مبنای یادشده استقرار یابد. یافتهها نشان میدهد تا پیش از تصویب قوانین خاص، باید رویکردی انعطافپذیر و متناسب با نوع رابطه و شرایط حادثه اتخاذ گردد تا ضمن جلوگیری از نتایج ناعادلانه، عدالت جبرانی محقق شود و حقوق مسئولیت مدنی با واقعیتهای فناوری نوین هماهنگ گردد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| کاربر؛ مالکیت؛ مسئولیت مدنی؛ نگهداری؛ هوش مصنوعی | ||
| مراجع | ||
|
الف.کتب فارسی:
- حیاتی، محمود، حقوق مدنی 4 مسئولیت مدنی، (تهران: میزان، 1392).
- صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیبالله، مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، چاپ نوزدهم، (تهران: انتشارات سمت، 1403).
- صفایی، سید حسین و قاسمزاده، سید مرتضی، حقوق مدنی اشخاص محجورین، چاپ 35، (تهران: انتشارات سمت، 1403).
- کاتوزیان، ناصر، الزامهای خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، (تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران، 1393).
- مصطفوی، سیدمحمد کاظم، مائه قاعده فقهیه، (قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1421).
- یزدانیان، علیرضا، حقوق مدنى حقوق تعهدات قواعد عمومی مسئولیت مدنى با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه. جلد سوم، چاپ دوم، (تهران: انتشارات میزان، 1400).
ب. مقالات و پایاننامه:
- باقری، پرویز، (1404)، «شخصیت حقوقی و مسئولیت مدنی هوش مصنوعی, چالشها و راهکارهای حقوقی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، دورۀ 13، شمارۀ 51، صص 82-47.
- حاجی اسماعیلی، میلاد، «چالشهای مسئولیت مدنی هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران؛ با نگاهی به مقررات گذاری در اتحادیه اروپا»، فصلنامۀ حقوق و دولت، سال 5، شمارۀ 5، (1403)، صص 81-98.
- حکمتنیا، محمود؛ محمدی، مرتضی و واثقی, محسن، «مسئولیت مدنی ناشی از تولید ربات های مبتنیبر هوش مصنوعی خودمختار»، فصلنامۀ علمی پژوهشی حقوق اسلامی، دورۀ 16، شمارۀ 60، (1398)، صص 231-258.
- ذاکری نیا، حانیه، «ماهیت و مبنای مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در حقوق ایران و کشورهای اتحادیه اروپا»، مجلۀ علمی حقوق خصوصی دانشگاه تهران، دورۀ 20، شمارۀ 1، (1402)، صص 135-152.
- ملکزاده، سارا، «بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران و کامنلا»، پایاننامۀ کارشناسیارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1397.
- ولیپور، علی و اسماعیلی، محسن، «امکانسنجی مسئولیت مدنی هوش مصنوعی عمومی ناشی از ایجاد ضرر در حقوق مدنی»، فصلنامۀ اندیشۀ حقوقی معاصر، دورۀ 2، شمارۀ6، (1400)، صص 1-8.
- یزدانیان، علیرضا، «جمع و اختیار در مسئولیت مدنی ناشی از فعل شخصی، فعل غیر، فعل شیء و مسئولیت قراردادی در حقوق فرانسه و طرح آن در حقوق ایران»، مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 49، شمارۀ 4، (1398)، صص 733-752.
- یزدانیان، علیرضا، «طرح قاعده مسئولیت مدنی ناشی از اشیا در حقوق ایران و فرانسه»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 47، شمارۀ 2، (1396)، صص 379-397.
- یزدانیان، علیرضا، «قاعده تعیین مسئول جبران خسارت بر مبنای فعل زیانبار»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 80، شماره 94، (1395)، صص 235-258.
- یزدانیان، علیرضا، «مسئولیت مدنی اشخاص مراقب نسبت به اعمال افراد تحت مراقبت و لزوم توسعه آن با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه»، مجلۀ حقوقی دادگستری،دورۀ 78 ، شمارۀ 85 ، (1393)، صص 173-212.
- یزدانیان، علیرضا، «نظریه عمومی مسؤولیت مدنی متبوع ناشی از عمل تابع در حقوق فرانسه و طرح آن در حقوق ایران»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 76 ، شمارۀ 77، (1391)، صص 35-68.
Doi: https://doi.org/10.22106/jlj.2012.11062
References in English and French - Barfield, W., Liability for Autonomous and Artificially Intelligent Robots. Paladyn, Journal of Behavioral Robotics, 9, (2018), 193-203. - Bertolaso. Sabine, "DROIT À RÉPARATION. Responsabilité du fait des choses. - Bertolaso. Sabine, DROIT RPARATION. Responsabilité du fait des choses. - - Bottomley, D., & Thaldar, Liability for harm caused by AI in healthcare: An overview of the core legal concepts. Frontiers in Pharmacology, 14, 1297353, (2023). https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1297353 - Buffelan Lanore. Yvaine. Larribau-Terneyre. Virginie, Droit civil. Les obligations.11é.éd. Siry, (2008). - Carbillac.Remy, Droit des obligations. 8é.éd.Dalloz, (2008). - Cathelineau-Roulaud. Anne, DROIT RPARATION. - Responsabilité du fait des - Canin.Patrick, Droit civil.Les obligations. 3 é.éd.Hachette supérieur, (2007). - European Commission’s High-Level Expert Group on Artificial Intelligence. (2019, April 8). Ethics Guidelines for Trustworthy AI (p. 36). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52019XC0418(01) - Floridi, L., & Cowls, J., A unified framework of five principles for AI in society. Machine learning and the city: Applications in architecture and urban design, (2022), 535-545. https://doi.org/10.1002/9781119815075.ch45 - Goodfellow, I., Bengio, Y., & Courville, A., Deep learning (Vol. 1, No. 2). (2016), Cambridge: MIT press. https://www.deeplearningbook.org/ - Jourdain, Patrice,“La responsabilité des père et mère: une responsabilité principale et directe, indépendante de celle du mineur”, Recueil Dalloz. (2003). - Jourdain .Patrice, "L'énigme de la détermination du conducteur lorsque les - Leduc .Fabrice, "La spécificité de la responsabilité contractuelle du fait des choses". Recueil Dalloz, (1996). - Legros .Jean-Pierre, "DROIT À RÉPARATION. Responsabilité du fait des - Martini, philippe; Losfeld, karine, Droit des obligations, librairie vuibert, 1é. éd, (2000). - Mohammadi, A., & Hosseini, S. M., Legal challenges and responsibility in AI systems: An analysis of transparency and accountability. Information Fusion, 88, 101805, (2023). https://doi.org/10.1016/j.inffus.2023.101805 - Russell, Stuart & Norvig, Peter. Artificial Intelligence: A Modern Approach. Pearson Education, (2020). - Samuelson, Pamela, "Software Ownership and Intellectual Property Rights." Stanford Technology Law Review, 22(3), (2019), 501-529. - Smith, J., Artificial Intelligence and Legal Responsibility. Cambridge University Pressو (2020). - Viney .Geneviève. Jourdain .Patrice, Traité de Droit civil. Les conditions de la - Zolghadr, M., & Shahbazinia, M., Recognizing AI as a Legal Person in Iranian Law and Imā miyya Fiqh, Oxford Intersections: AI in Society, (2025). https://doi.org/10.1093/9780198945215.003.0080 References in Persia - Bagheri, Prviz, “Legal Challenges of Legal Personality and Civil Liability of Artificial Intelligence”, Journal of Private Law Research, Vol. 51, No. 13, (1404): 47–82. Doi: 10.22054/jplr.2025.84659.2913 - Hayati, Mahmoud, Civil Law 4: Civil Liability, (Tehran: Mizan, 1392). - Safaei, Seyyed Hossein; Rahimi, Habibollah, Civil Liability (Non-Contractual Obligations), 19th edition, (Tehran: SAMT Publications, 1403). - Safaei, Seyyed Hossein; Ghasemzadeh, Seyyed Morteza, Civil Law: Incapacitated Persons, 35th edition, (Tehran: SAMT Publications, 1403). - Katouzian, Naser, Non-Contractual Obligations: Civil Liability, (Tehran: University of Tehran Press, 1393). - Mostafavi, Seyyed Mohammad Kazem, Al-Ma’ahid al-Fiqhiyyah, (Qom: Islamic Publications Office of the Society of Seminary Teachers of Qom, 1421 AH). - Yazdanian, Alireza, Civil Law: Law of Obligations – General Rules of Civil Liability with a Comparative Study in French Law, Vol. 3, 2nd edition, (Tehran: Mizan Publications, 1400). - Zakerinia, Hanieh, “The Nature and Basis of Civil Liability Arising from Artificial Intelligence in Iranian and EU Members’ Laws,” Private Law Studies Quarterly (University of Tehran), Vol. 20, No. 1, (1402): 135–152. DOI: 10.22059/jolt.2023.356703.1007186 - Haji Esmaeili, Milad, “Challenges of civil responsibility of artificial intelligence in Iran's legal system; A glance at the regulation of the European Union,” Quarterly Journal of Law and Government, Vol. 5, No. 5, (1403): 81–98. - Hekmatnia, Mahmoud; Mohammadi, Morteza; Vaseqhi, Mohsen, “civil Liability for damages caused by robots based on autonomous artificial intelligence,” Islamic Law Research Quarterly, Vol. 16, No. 60, (1398): 231–258. - Malekzadeh, Sara, “A Comparative Study of Civil Liability Arising from Artificial Intelligence in the Iranian Legal System and Common Law,” Master’s Thesis, Ferdowsi University of Mashhad, (1397). - Valipour, Ali; Esmaeili, Mohsen, “Feasibility Study of Civil Liability of Artificial General Intelligence Due to Damage in Civil Law,” Contemporary Legal Thought Quarterly, Vol. 2, No. 6, (1400): 1–8. - Yazdanian, Alireza, “The Collection and Option of Responsibility due to Personal Action, Another Person's Action and Objects Action in French Law and Its Design in Iranian Law,” Private Law Studies Quarterly, Vol. 49, No. 4, (1398): 733–752. Doi: 10.22059/jlq.2020.255235.1007021 - Yazdanian, Alireza, “The Design of the Rule of Civil Liability Arising from Objects in Iran and French Law,” Private Law Studies Quarterly, Vol. 47, No. 2, (1396): 379–397. - Yazdanian, Alireza, “The Rule of Determining Responsible Person on the Basis of the Harmful Act,” Judicial Law Journal, Vol. 80, No. 94, (1395): 235–258. DOI: https://doi.org/10.22106/jlj.2016.21934 - Yazdanian, Alireza, “The Designing of Theory of Civil Liability of Guardian of The Acts of The Persons Under The Care With Comparative Study In French Law With Emphasis on Correction of The Article 7 Of Tort Law,” Judicial Law Journal, Vol. 78, No. 85, (1393): 173–212. DOI: https://doi.org/10.22106/jlj.2014.11324 - Yazdanian, Alireza, “Designing of General Theory of the Liability of Follower of the Act of Master in French Law and Iranian Law,” Judicial Law Journal, Vol. 76, No. 77, (1391): 35–68. DOI: https://doi.org/10.22106/jlj.2012.11062
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2 |
||