| تعداد نشریات | 61 |
| تعداد شمارهها | 2,226 |
| تعداد مقالات | 18,178 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,973,582 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 29,024,958 |
کار در فتوت نامهها(مرامنامههای صنفی - طریقتیِ، خودانگیخته و خودپذیرفته پیشهوران ایرانی)، دکتر مرتضی فرهادی | ||
| برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی | ||
| مقاله 1، دوره 2، شماره 8، آبان 1390، صفحه 1-36 اصل مقاله (557.55 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| چکیده | ||
| این نوشته در پی شناسایی و تحلیل دستة شاخص اما نسبتاً فراموش شدهای از منابع مهم مربوط به پیشهوران و اصناف ایرانی است. منابعی با نامهای کلی فتوت نامه، رسائل جوانمردان، کسب نامهها، کسوت نامه... که در واقع مرام نامههای خود تضمین کننده (خودپذیرفته، خود پذیرفتگار) و درونی شده بخشی از پیشهوران و صاحبان مشاغل گوناگون در ایران و دیگر کشورهای مسلمان بوده است، که میتوانند مورد توجه و پژوهش پژوهشگران حوزههایی از انسانشناسی، تاریخ، جامعهشناسی، اقتصاد، توسعه، ادبیات و دین قرار گیرند. این دسته از منابع در شرایط کنونی ایران و کشورهای مانند ایران، به دلایلی که مؤلف در دو کتاب انسانشناسی توسعة پایدار و دگرگونیهای فرهنگ تولید و کار در ایران و در زمانة نونا کجاآباد سازیهای نظام سوداگری-استعماری و تقلیل و تحلیل فرهنگ تولید و کار و آوازهگریهای جانانه برای مصرف و جامعة مصرفی و مصرف انبوه میتوانند بسیار پندآموز بوده و مصالح و شیوههای آن در بازتولید فرهنگ آسیب دیده و آزارمند تولید و کار کشورهای جهان سوم و به ویژه خاورمیانهای دارای ذخایر زیرزمینی بکار آیند. در این نوشته پس از پرداختن به ریشههای تاریخی آیینهای جوانمردی وخیرش عیاران و قدرت گرفتن پیشهوران تا حد حکومتهای منطقهای در ایران و عبور از اهداف سیاسی و عیاری به مقاصد و اهداف صنفیِ این جنبش، به شیوه و شگردهای تبلیغی و آموزشی پیشهوران در این رسائل اشاره میشود. به نظر میرسد یورش فرهنگی ضد کار یونانی پس از حمله اسکندر به ایران که خود را در اشرافیت عصر ساسانی و بازتولید آن در اشرافیت خلفای اموی و عباسی و ستمگریهای آنها نمایانده است شرایط اجتماعی لازم برای جنبش عیاری و جوانمردی اسلامی و ضد اشرافی و احیای فرهنگ تولید و منزلت اجتماعی کار را فراهم آورده است. به همین دلیل است که نخستین تعلیم اهل فتوت و فتوت نامهها ارزش بخشی به کار و تلاش و مبارزة جانانه با "خوارانگاری" حتی کم اهمیتترین کارها میباشد. در راستای این اهداف هر آنچه با کار و عزت و اهمیت آن، کارآموزی و تجربه اندوزی، ابزار کار و روابط استاد و شاگردی، روابط هم پیشگان با یکدیگر و روابط اصناف با مردم مرتبط بوده، به دقت مورد ملاحظه قرار گرفته است. با وجود سادگی ظاهر و زبان، این مردمنامهها از تأثیرگذارترین متون فارسی، چه در احترام بخشی به کار و تولید و منزلت بخشی به صاحبان کارهای سخت و چه گرامی داشت هم پیشگان، هم مسلکان و هم مذهبان و در کلِ بشریت میباشند. فتوت نامه ها به شکل روانشناسانه و شگفتآوری بین کار، هنر، دین، اخلاق، عواطف، احساسات، تاریخ و تخیل و ناخودآگاه قومی پیوندهای عمیق ایجاد کرده و مخاطبان را در جهت کار و تلاش و احترام به فضایل اخلاقی و مردمان و بنی نوع دگرگون میسازند. آنها با شگردهای خاص، با عبور از ظاهر به باطن و از اعمال ساده و ابزارهای عینی و امور در دسترس و قابل دید، با نماد سازی و نشانهپردازی و پیوندهای خلاقه با اصول و مبانی و باورهای دینی، فلسفی و اخلاقی، مخاطبان را از سطح عادی افعال و اشیاء و کلمات، به معانی عمیق و پرژرفا کشانده و چنان با هنرمندی و روانشناسانه بین این دو سطح پیوند زدهاند که برای کار و تولید اقتصادی، پشتوانههای معنایی عظیمی از امور معنوی و کیفی فراهم آورده و هر گونه خطر از خودبیگانگی را از فضای کار و کوشش دور ساخته و با پالایش ذهن و روان، خستگی تن را نیز حتیالمقدور زدودهاند و بدینگونه تصور منفی از کار آنچنان که در فرهنگ بردهداری یونان و رُم و اشرافیت سلوکی – ساسانی و عرب متجلی شده بود را دگرگون کرده و از قرنها قبل به آرزوی "شارل فوریه" دربارة "کار دلانگیز" جامة عمل بپوشانند، و با نماد سازی و رازمندآمیزی کار، حتی سادهترین و یکنواختترین آنها را معنادار، پیچیده و جذاب نمودند، و کار را از معنای گناه اولین و اجباری دور کرده، و آنرا به نردبانی برای آفرینندگی و تلاشی خودخواسته برای برشدن مبدل ساختند. در پایان این نوشته با صحهگذاری بر دگرگونی و کاستی شتابنده و تند شوندة فرهنگ تولیدی و فرهنگ کار در ایران و کشورهای مانند ایران، پرسشهای جدید و تأمل برانگیزی برای رهایی از این وضعیت مطرح گردیده است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| فتوت نامه؛ پیشه وران؛ اصناف؛ کار فرهنگی عامیانه | ||
| مراجع | ||
|
- آذرتاش، آذرنوش. (1374)، «ابجد»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 9، تهران. - ابن جبیر، محمدابن احمد. (1370)، سفرنامة ابن جبیر، ترجمة پرویز اتابکی، مشهد: آستان قدس رضوی. - ابن بطوطه. سفرنامة ابن بطوطه، (1359)، ترجمه: محمدعلی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - ارسطو. (1358)، سیاست، ترجمه: حمید عنایت، تهران: انتشارات جیبی. - افشاری، مهران. (1382)، فتوتنامهها و رسائل خاکساریه (سی رساله)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - امامی، همایون. (1385)، سینمای مردمشناختی ایران، تهران: نشر افکار. - بیهقی، حسینعلی. (1367)، پژوهش و بررسی فرهنگ عامه ایران، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی. - پیام پیامبر. (1376)، تدوین و ترجمة بهاءالدین خرمشاهی؛ مسعود انصاری، تهران: انتشارات جامی. - تاریخ و شرایط کار در ایران. (1350)، تهران: مؤسسة کار و تأمین اجتماعی. - اتحاد، هوشنگ. (1387)، پژوهشگران معاصر ایران (عبدالحسین زرینکوب؛ محمدجعفر محجوب)، تهران: فرهنگ معاصر. - «اندر آداب زورگری»، (1351)، فصلنامة فرهنگ و زندگی (ویژه نامة ورزش)، ش 1، دبیرخانة شورای عالی فرهنگ و هنر. - دهخدا، علیاکبر. (1357)، امثال و حکم، تهران: انتشارت امیرکبیر. - دهخدا، علیاکبر. لغت نامه. - راوندی، مرتضی. (1357)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد 3 (طبقات اجتماعی بعد از اسلام)، تهران: انتشارات امیرکبیر. - رضا، عنایتالله و دیگران. (1351)، آب و فن آبیاری در ایران باستان، تهران: وزارت آب و برق. - روحالامینی، محمود. (1375)، نمودهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی، تهران: نشر آگه. - زرین کوب، عبدالحسین. (1368)، تاریخ ایران پس از اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر. - ژید، شارل؛ ریست، شارل. (1370)، تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه: کریم سبحانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - سیدابوالقاسمی، مهیار. (1382)، «علف 1925 (فیلم اتنوگرافیک)»، نامة انسانشناسی، ش 4. - صفینژاد، جواد. (1356)، «قنات در ایران»، مجلة دانشکده، س 2، ش 8، دانشگاه تهران. - صراف، مرتضی. (1370)، «رسایل جوانمردان (مشتمل بر هفت فتوتنامه)، تهران: انجمن ایرانشناسی. - شاهنامة فردوسی. (1387)، پیشگفتار و ویرایش فریدون جنیدی، تهران: نشر بلخ. - شعاری، علیاکبر. (1364)، فرهنگ علوم رفتاری، تهران: انتشارات امیرکبیر. - شفیعی کدکنی. (1347)، از زبان برگها، تهران: انتشارات توس. - شولتز، دوان؛ سیدنی، آلن. (1383)، نظریههای شخصیت، ترجمه: یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر ویرایش. - عبدالله گروسی، عباس. (1361)، «کشت سنگچالی (انگور دیم... در روستاهای اطراف بوشهر»، ماهنامة زیتون، ش 13، وزارت کشاورزی. - علیاکبری، معصومه. (1388)، «کمی دربارة ذهنیت ایرانی»، فصلنامه آئین، ش 26 و 27. - فرهادی، مرتضی. فرهنگ یاریگری در ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. - فرهادی، مرتضی. (1378)، «مردمنگاری دانشها و فنآوریهای سنتی نان شب مردمنگاران ایران»، نمایة پژوهش، ش 11 و 12. - فرهادی، مرتضی. (1388)، انسانشناسی یاریگری، تهران: نشر ثالث. - فرهادی، مرتضی. انسانشناسی توسعة پایدار، در دستور چاپ. - فرهادی، مرتضی. «مختصات شیئی مقدس و اصل همربایی قطبهای همنام»، نمایة پژوهش، ش 7 و 8. - فرهادی، مرتضی. «کار در اندیشه و آیینهای ایرانی»، فصلنامة علوم اجتماعی، ش 54. - فرهادی، مرتضی. (1379)، «ترانههای کار، کارآوای فراموش شدة استانکاران و کارورزان»، فصلنامة علوم اجتماعی، ش 11 و 12. - فرهادی، مرتضی. (1376)، «ترانههای کار مشک زنی در روستاهای کمره»، فصلنامة راه دانش، ش 9 و 10، اداره کل ارشاد اسلامی استان مرکزی (اراک). - قرآن کریم. - کیوانی، مهدی. (1379)، «اصناف»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 9، تهران. - محجوب، محمدجعفر. (1347)، «داستانهای عامیانه (گفتگو با دکتر محمدجعفر محجوب)»، ماهنامة دانشجویان دانشسرایعالی مامازن، س 2، ش 1 و 2. - محجوب، محمدجعفر. (1348)، «افسانههای دلکشی از نخستین پرواز انسان»، ماهنامة دانشجویان دانشسرایعالی مامازن، س 3 ، ش 2. - محجوب، محمدجعفر. (1350)، مقدمه بر فتوتنامة سلطانی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. - محجوب، محمدجعفر. (1383)، ادبیات عامیانة ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: نشر چشمه. - نفیسی، سعید. (1354)، «فتوت نامهای از قرن هفتم هجری»، فرهنگ ایران زمین، ش 9 و 10. - مومندم (مشاهده و مصاحبه نگارنده در محل) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,674 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,275 |
||