| تعداد نشریات | 61 |
| تعداد شمارهها | 2,213 |
| تعداد مقالات | 18,002 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,466,208 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,953,024 |
کشمکش میان رویکرد تعقلی و تعبدی به فقه جزایی: درآمدی بر سیاست جنائی دولت در ایران | ||
| دولت پژوهی | ||
| مقاله 3، دوره 2، شماره 8، اسفند 1395، صفحه 81-115 اصل مقاله (845.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/tssq.2017.7199 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی خاقانی اصفهانی* | ||
| استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم | ||
| چکیده | ||
| چالش تاریخیِ برهههای اقتدارگرایی سیاسی در ایران، بر ناکارآمدی سیاست جنایی کشورمان اثری پایدار داشته است. حقوق عمومی و خصوصاً سیاستِ جنایی در ایران در هر دو منبعِ خود ـ برخی آموزههای فقه شیعه و حقوقی غرب ـ بهعلت فقدان یک ارتباط فعال و مستمر میان آن منابع، از یکسو و واگرایی حوزههای وسیعی از هنجارهای رسمی و غیر رسمی از دیگر سو، دچار چالشهای متعدد و مُزمن بوده است. کم توجهی به اقتضائات جامعهشناسیِ جرایم در ایران و ویژگیهای جامعه ایرانی و نیز عدم روزآمدی و همسویی با خِرَد جمعی معاصر، دو ایرادِ دیگرِ این جریان سنتی سیاست جنایی اسلامی است. اما مهمترین ایراد این جریان، میان رشتهای نبودن و عدم اهتمام به لزوم نقش آفرینیِ آموزههای فلسفی، جامعهشناختی و خصوصاً مدیریتیِ «سیاست جنایی» است. تحلیل خطی و تکبُعدی و بسنده کردن به روش فقهی بهشیوه قیاسی، نشانگر یکسویهنگریِ جریان سنتی مذکور است. اندیشمندان حامی این جریان، میکوشند سیاست جنایی اسلامی را با همان شیوه صدور فتوا و اصول فقه عرضه کنند. این در حالی است که سیاست جنایی، یک علمِ داوری و نظارتی نیست و باید در پی نظامسازیِ پارادایممحور باشد. این مقاله، پس از نقد سطح، میزان و نحوه حضور فقه در سیاست جنایی کنونی ایران، اشاراتی به ظرفیتهای دیگر حوزههای معرفتیِ خوانشها از اسلام (نظیر فقه مقاصدی) در طراحی نظریه بومی سیاست جنایی دارد و برخی مشترکات عقلانیت اسلامی و غربی را در ساخت این نظریه بومی نشان میدهد. فرضیه این مقاله، آن است که مهمترین عوامل تحدیدِ ناموجّهِ آزادی و توسل ناروا به خشونت نرمِ در لایههای ذهنی و رهیافتهای عینی سیاست جنایی، عبارتند از: ضعف بنیانهای نظری، ضعف پایگاه اجتماعی، کم باوری به فرهنگ مشارکت در حوزه عمومی و ضعف در عزمِ جدّی برای تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانیِ پیشرفت. | ||
| کلیدواژهها | ||
| سیاست جنایی؛ مدل نظاممند؛ عقلانیت فقهی؛ اقتداگرایی ایدئولوژیک | ||
| مراجع | ||
|
آریایینیا، مسعود. (1389). «دولت، توسعه و سرمایه اجتماعی در ایران»، در: جاوید، محمدجواد و اصغرایزدی جیران، سرمایه اجتماعی و وضعیت آن در ایران، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. آقابابایی، حسین. (1389). قلمرو امنیت در حقوق کیفری، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. برنجکار، رضا. (1374). «اهمیت عقل و تعارض عقل و وحی»، نقد و نظر، ش 3 و 4. پیکا، ژرژ. (1390). جرمشناسی، ترجمه علیحسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، تهران: نشر میزان. جهانبگلو، رامین. (1388). موج چهارم، چاپ ششم، تهران: نشر نی. حاجیدهآبادی، محمدعلی؛ خاقانی اصفهانی، مهدی. (1392). «نقد رویکردهای موجود در حوزه سیاست جنایی اسلامی با تأکید بر اقتضائات توسعه نظریهپردازی علم دینی بومی در ایران»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 46، ش 1. حاجیدهآبادی، محمدعلی؛ خاقانی اصفهانی، مهدی. (1392). «بومیسازی سیاست جنایی با تأکید بر نقد اهمّ مدلهای غربی و گفتمانهای فقهیِ سیاست جنایی اسلامی»، مجله حقوقی دادگستری، ش 82. حسنی، سید حمیدرضا حسنی. (1385). «تعیین معنای متن از نگاه هرمنوتیک و علم اصول»، پژوهش و حوزه، شماره 27 و 28. حسینی، سید محمد. (1383). سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت. حکمت نیا، محمود. (1384). «بومیسازی نهادهای حقوقی با رویکرد اسلامی»، فقه و حقوق، ش 7. خورشیدی، غلامحسین؛ پیشگاهی، شیوا. (1391). «پیشنیازها و موانع تحقق توسعه علوم انسانی میانرشتهای»، مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، دوره 4، شماره 14. دلماس مارتی، میری. (1387). نظامهای بزرگ سیاست جنایی (ج 1 و 2)، ترجمه علیحسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر میزان. رهامی، محسن. (1382). «تحول و تعدیل مجازاتها در نظام کیفری جمهوری اسلامیایران»، حقوق خصوصی، دوره 1، ش 4. دهکردی، محمدپور؛ اکبریان؛ سیما؛ اعوانی، رضا. (1388). «جایگاه عقل و وحی در هندسه معرفت بشری»، معرفت فلسفی، ش 4. شهابی، مهدی. (1390). «فرآیند «اجتماعی شدن حقوق» و تأثیر آن بر نظام حقوقی»، فصلنامه حقوق (دانشگاه تهران)، دوره 41، ش 1. صادقی، ابراهیم. (1391). «بررسی رویکرد مخالفان علم بومی»، در: مجموعه مقالات همایش تحول در علوم انسانی، تهران: انتشارات کتاب فردا. غرایاق زندی، داوود. (1390). درآمدی بر سیاستگذاری امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. قریشی، فردین. (1390). بازسازی اندیشه دینی در ایران، چاپ دوم، تهران: نشر قصیدهسرا. قیاسی، جلالالدین. (1385). مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. کلانتری، ابراهیم. (1382). «ظهر و بطن قرآن کریم»، قبسات، ش 29. موصللی، احمد؛ صافی، لوؤی. (1388). ریشههای بحران روشنفکری در جامعه عربی، ترجمه پرویز آزادی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. هورکهایمر، ماکس. (1390). عقل علیه عقل؛ ملاحظاتی در باب روشنگری، ترجمه یوسف اباذری و مراد فرهادپور، ارغنون، ش 15. یزدانیان، علیرضا. (1389). «قلمرو فقه در حقوق موضوعه ایران»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، سال دهم، ش 2. ابوزید، نصر حامد. (1998). مفهوم النص: دراسة فی علوم القرآن، بیروت: المرکز الثقافی العربی. بن عبدالحمید، عبدالوهاب بن أحمد. (1419ق). القواعد والضوابط الفقهیة فی کتاب الأم للإمام الشافعی جمعاً وترتیباً ودراسة، الریاض: رسالة ماجستیر بکلیة الشریعة بجامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة. بن کبیر، محمد آشر. (1425ق). دلیل الإستحسان و حجیته؛ دراسة تطبیقیة فی فقه المعاملات، رساله دکتوراه فی اصول الفقه، المکة المکرمة، جامعه أم القری، کلیة الشریعة و الدراسات الإسلامیة. محمد عبدالواحد. (2011). الموازنه بین المصالح و المفاسد و أثرها فی الشأن المصریّ العام بعد الثوره، القاهره: نشر الیسر. Al-Raysuni, Ahmad. (2006). Ibn Ashur Treatise on Maqsid al-Shari’ah, Imam al-Shatibi’s Theory of the Higher Objectives and Intents of Islamic Law, London& Washington: International Institute of Islamic Thought.
Dutta, Mohan J. (2011). Communicating Social Change; Structure, Culture and Agency, New York: Routledge.
Frodeman, R Thompson Klein& J. Mitcham, C& y Tuana, N. (2007). “Interdisciplinary Studies in Science, Technology and Society: New directions: Science, Humanities, Policy”, Technology in Society, No. 29.
Khaghani, Mahdi. (2012). “Challenges Confronting the Modernization of Islam and Iran's Criminal Law in regard to Crimes against Security of e-Commerce”, Business and Management Review(BMR), Vol. 2, No. 5.
Lamarque, P. (2006). “The Intentional Fallacy”, in: Waugh, P. , Literary Theory and Criticism: An Oxford Guide, New York: Oxford University Press.
Newburn, T. (2007). Introduction to Criminology & Criminal Justice, Routledge& Willan Publishing.
Parsons, Talcott. (1966). “Societies: Evolutionary and Comparative Perspectives, Englowood Cliffs”, NJ: Preutice, Hall, P. 62.
Teddlie, C.& A. Tashakkori. (2003). Major Issues and Controversies in the Use of Mixed Methods in the Social and Behavioral Sciences. In Tashakkori, A.& C. Teddlie (Eds. ), Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,973 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,612 |
||