| تعداد نشریات | 61 |
| تعداد شمارهها | 2,224 |
| تعداد مقالات | 18,166 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,938,175 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 29,010,791 |
پژوهشی بر سنت سفالگری قلم سیاه میبد | ||
| دو فصلنامه دانش های بومی ایران | ||
| مقاله 6، دوره 5، شماره 9، فروردین 1397، صفحه 229-260 اصل مقاله (1.77 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjik.2018.34305.1115 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن میرجانی ارجنان* 1؛ رضا رضالو2؛ کریم حاجی زاده باستانی3؛ علیرضا سرداری زارچی4 | ||
| 1مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی شهر اردکان | ||
| 2دانشیار باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 3استاد یار باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 4استاد یار باستان شناسی پژوهشکده باستان شناسی کشور | ||
| چکیده | ||
| تولید و فراوری سفال قلم سیاه در دوره آل مظفر یک روند منطقی و در پاسخ به نیازهای یک نظام اجتماعی پویا و تودرتو است. شهری که به سبب مرکزیت سیاسی و فرهنگی و مزیت های اقتصادی به چنان درجه ای از پیشرفت رسیده است که دارای مشاغل و جمعیت های متنوعی است. جامعه سفالگران میبد، تحت عنوان کوی فخاران دارای هویتی اجتماعی و حرفه ای است. این جامعه به سبب خویشاوندی و تمرکز تولید در محدوده ای مجاور راسته بازار قدیم میبد در جنب مسجد جامع کهن یک مکان گزینی مشخص دارد. انتقال و استمرار دانش بومی تولید سفال در قالب یک فرهنگ شفاهی و بومی است. رواج واژه ها و نام گزینی های بومی و محلی برای کلیه روندهای تولید سفال بخشی از هویت و منزلت شغلی در این حرفه محسوب می شود. مصالح و مواد اولیه این هنر صنعت بواسطه مواهب طبیعی معادن خاک رس ریزدانه و مرغوب در بومی سازی و تداوم آن تا به امروز نقشی بی بدیل دارد. استادکاران سفالگر با شناختی که از مواد معدنی و آلی منطقه دارند، با شیوه های کاملا سنتی و درون زا به تولید لعاب و رنگ برای پوشش سطوح سفالینه مبادرت می کنند. نقش مایه های به کار رفته در نقش اندازی و نگار گری آن بازتابی است از دنیای ذهنی ای که اقلیم، زیست بوم، معماری و سایر مناسبات اجتماعی با آن همبسته است. روش تحقیق در این مقاله میدانی با رویکرد مردم شناسی و مبتنی بر داده های سفالی مکشوفه از مطالعات باستان شناسی و مصاحبه و گفتگوهای شفاهی با استادکاران و مطلعین محلی است که برایند آن ارائه تصویری مناسب از سنت سفالگری قلم سیاه میبد، شیوه های فراوری مواد اولیه، و مراحل ساخت و تولید را در بر می گیرد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| میبد؛ سفال قلم سیاه؛ دانش بومی؛ نقش مایه؛ دوره آل مظفر | ||
| مراجع | ||
|
- اسفنجاری کناری، عیسی، (1385)، میبد شهری که هست، مجموعه پژوهشهای تاریخ معماری و شهرسازی، پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهر تاریخی میبد. - اصطخری، ابواسحاق ابراهیم، (1340)، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار یزدی، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب. - پویا، عبدالعظیم، (1370)، از خاک تا خورشید، تاریخچه صنعت سرامیک"، نشریه خبری پژوهش دانشگاه یزد، سال اول، شماره 5. - توحیدی، فائق، (1378)، فن و هنر سفالگری، تهران: سازمان انتشارات سمت - حصارنوی، علی رضا، (1382)، کاوش باستان شناسی مسجد کچیب اردکان، آرشیو مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد. - جعفــری، جعفــر بن محمد بــن حســن. (1343)، تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ چهارم. - خورشیدی، احمد، (1380)، پژوهشی بر سفال میبد، گذشته، حال، چشم انداز آینده، آرشیو پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی میبد. منتشر نشده. - چوبک، حمیده، (1387)، کاوشهای باستانی دژ حسن صباح الموت، گزارشهای باستان شناسی (ج 1)، پژوهشکده باستان شناسی. - دهقانی، ناهید. (1372)، رابطه تکنیکی سرامیک سنتی با نیمه صنعتی، رساله کارشناسی صنایع دستی، دانشگاه هنر، پردیس اصفهان. - رضوانی، حسن، (1389) گزارش بررسی و شناسایی شهرستان میبد، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. - زارعی، محمد ابراهیم؛ خاکسار، علی؛ مترجم، عباس؛ امینی، فرهاد و دینی، اعظم. (1392)، بررسی و مطالعه سفالهای دوره ایلخانی بدست آمده از کاوشهای باستانشناسی ارزانفود، مطالعات باستانشناسی، دوره 6، شماره 2. - ستوده، حسینعلی. (1389)، تاریخ آل مظفر (ج 1 و 2)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - شایستهفر، مهناز. (1390)، هماهنگی رنگ و نقش در تزیینات مسجد جامع یزد، زیلو و سفال میبد، دو فصل نامه علمی پژوهشی مطالعات اسلامی، شماره پانزدهم. - شبانکارهای، محمد بن علی بن محمد. (1363)، مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر - کاتب، احمد بن حســین بن علــی. (1354)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر. - کاستللو، وینسنت فرانسیس. (1368)، شهرنشینی در خاورمیانه، ترجمه: پرویز پیران، عبدالعلی رضائی، تهران: نشر نی. - کاظم نژند، ابراهیم، (1388)، بررسی صنعت سفالگری شهر یزد در دوره اسلامی بر اساس دادههای باستان شناسی شهر یزد، پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد، گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی. - ____. (1384)، گزارش فصل اول گمانه زنی بافت تاریخی یزد، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. - ____(1385)، گزارش فصل دوم گمانه زنی بافت تاریخی یزد، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. - ____. (1386)، گزارش فصل سوم گمانه زنی بافت تاریخی یزد، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. - کتبی، محمود، (1364)، تاریخ آل مظفر، به اهتماد سید عبدالحسین نوائی، تهران: انتشارات امیرکبیر. - گرجستانی، سعید. (1379)، آموزش هنر و فن سفال و سرامیک، تألیف و ترجمه، دانشگاه هنر. - فرحانی، علی. (1386)، دست آوردهای فصل نخست پژوهشهای دژ گلخندان، گزارشهای باستانشناسی (6)، «ویژه نامه دوران اسلامی»، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده باستان شناسی. - مستوفی بافقی، محمد مفید. (1342)، جامع مفیدی ج 1 و 2، به کوشش ایرج افشار یزدی، ناشر؟؟؟؟. - مستوفی قزوینی، حمدالله. (1362)، نزهه القلوب، به کوشش گای لسترانج، تهران: موسسه انتشارات دنیای کتاب. - موسوی، نفیسه و رجبی، محمدعلی. (1387)، بررسی شیوه طراحی و جاگیری نقوش تزیینی در سفالینههای منقوش دوره ایلخانی، فصلنامه تحلیلی- پژوهشی نگره، شماره ؟؟؟؟. - مهجور، فیروز؛ ابراهیمی نیا، محمد و صدیقیان، حسین. (1389)، بررسی باستان شناسی سفالهای دوره اسلامی محوطه نچیر خانلق ری، مطالعات باستان شناسی، دوره 3، شماره 2، شماره پیاپی 4. - مهرشاهی، داریوش. (1382)، «تغییرات شرایط طبیعی کویر اردکان در انتهای دوران چهارم»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 68. - میرجانی ارجنان، محسن. (1392)، پژوهشی درباره قنات خارزار میبد، آرشیو پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی میبد، منتشر نشده. - میردهقان اشکذری، سیدفضلاله و میرجانی، محسن. (1386) گزارش بررسی و شناسایی مقدماتی منطقه اشکذر و دهستان رستاق، شهرستان صدوق مرحله اول، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. - یوسفی، حسن. (1386)، گزارش مقدماتی نخستین فصل کاوش در محوطه تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، گزارشهای باستان شناسی (6)، «ویژه نامه دوران اسلامی»، پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، پژوهشکده باستان شناسی. - مصاحبه و گفتگوی شفاهی با استاد رضا امامی، استاد کار معماری سنتی میبد، (1397) - مصاحبه و گفتگوی شفاهی با استاد ناصر پهلوان شمسی، استاد کار سفالگری میبدی، (1396) - مصاحبه و گفتگوی شفاهی با استاد علی آقائی، استاد کار سفالگر میبدی، (1397) - مصاحبه با استاد دهقانی فیروز آبادی، استاد کار سفالگر میبدی، (1395) - مصاحبه و گفتگوی شفاهی با آقای رسول مشتاقیان، مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد، (1397).
- Ettinghausen, R. (1936a). New affiliation for a classical Persian pottery type, Parnassus 8, no 3: 10-12+20-21. - Fehervari, G. (1973). Islamic pottery a comprehensive study based on the Barelow Collection London, Faber and Faber. london - Haddon, R. A. W. (2011). Fourteenth century fine glazed wares produced in the Iranian world, and comparisons with contemporary ones fromthe Golden Horde and Mamlūk Syria/Egypt (Doctoral dissertation, SOAS, University of London). - ___ (2012). Mongol influences on Mamluk ceramics in the fourteenth century. The Arts of the Mamluks in Egypt and Syria-Evolution and Impact (Vol. 1). Behrens-Abouseif, D. (Ed.).V&R unipress GmbH, 95-113. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,523 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 748 |
||