معناشناسی استعاره های چندوجهی در کاریکاتورهای کرونایی مجلۀ الیوم السابع با استناد به الگوی فورسویل

. مقدمه

در زندگی بشر، همة موضوعات و تحولات بر یکدیگر اثرگذار است. درواقع موضوعات و چالش‌های نوین بشری همچون ویروس کرونا می‌تواند ظواهر پدیده‌های اجتماعی، فرهنگ حاکم و ادبیات را متحول کند. این بدان جهت است که ویروس کرونا تقریباً همه چیز را در جهان تحت‌الشعاع قرار داده، چنان‌که اکثر متفکران، جامعه‌شناسان و فلاسفه از جهان جدید یا پساکرونا سخن می‌گویند. ادبیات نیز از این مسئله مستثنا نیست و آثار ادبی مکتوب، شفاهی و مندرج در فضای مجازی، خود را برای تأثیرپذیری مستقیم از پدیدة کرونا آماده کرده‌اند.

کرونا باعث تعطیلی و پسرفت برخی از مشاغل و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شد؛ اما ادبیات را نتوانست متوقف کند، بلکه موجبات آرایش سخن در تمامی عرصه‌های ادبی را فراهم آورد. ادبیات، با تحلیل وضعیت کرونا و پیش‌بینی حوادث احتمالی ناشی از شیوع آن، هم روایتی صحیح و تاریخی قابل‌اعتماد بر جای خواهد گذاشت و هم با الهام‌بخشی از شرایط بحرانی در جوامع انسانی، خلق آثاری ماندگار را پیشکش خواهد کرد. بیماری همه‌گیر کرونا یکی از مواجهات ادبیات به شمار می‌آید که بیش‌وکم، در هر ژانر ادبی، ردی از آن را می‌توان رصد کرد؛ بنابراین، هیچ‌کسی نمی‌تواند منکر نقش ادبیات در انتقال اطلاعات و تبادل تجربیات دربارة نظام درمانی و سیستم مراقبتی در قالب ژانرهای فوق باشد. در همین راستا، کاریکاتور (به‌عنوان گونه‌ای که می‌تواند رویکردی ادبی داشته باشد) نیز از این رسالت ادبی مستثنا نیست و می‌تواند منبعی غنی در انتقال اطلاعات دربارة بیماری کرونا و تبادل تجربیات در زمینۀ نظام درمانی و سیستم مراقبتی در مواجهه با شیوع این بیماری باشد.

ازآنجاکه یکی از راه‌های ارزیابی ارزش‌‌های هنری آثار ادبی، شناخت و تحلیل زبان مجازی و نمادین آن است؛ لذا جستار حاضر در تلاش است میزان تأثیرگذاری استعاره را در کاریکاتور‌های کرونایی مجلة الیوم السابع کشف کند. این مجله به‌روزترین مجلة خبری عربی است که کاریکاتورهای مختلف با موضوعات روز را از تمام کشورهای عربی پذیرش و رونمایی می‌کند. هدف اصلی این پژوهش کشف شیوه‌های بازنمایی استعاره در کاریکاتورهای کرونایی موردبحث جهت رسیدن به اهداف بهداشتی، اجتماعی و یا اقتصادی و سیاسی است. برای تحقق این هدف، تلاش می‌شود به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که مهم‌ترین پیام‌های کرونایی بازنمایی‌شده در استعاره‌های چندوجهی کاریکاتورهای موردبحث کدامند؟ و روابط تعاملی حوزة مبدأ و مقصد در استعاره‌های چندوجهی موردبحث چگونه است؟

2. پیشینة پژوهش

تاکنون پژوهش‌های متعددی به بررسی و تحلیل استعاره از منظر معناشناسی پرداخته است؛ از آن جمله:

آقامحمدی (1390)، در پایان‌نامة کاربرد استعاره در تصویرسازی تبلیغات، به جنبه‌های ارتباط تصویر و متن در تصویرسازی‌های استعاری پرداخت و به این نتیجه رسید که استعارة تصویری باعث دیده‌شدن پیام، جذب بهتر و برخورد ژرف با ضمیر ناخودآگاه مخاطب می‌شود. افضل‌طوسی و طاهری (1391)، در مقالة «استعارة تصویری: تجلی خلاقیت در تبلیغات تجاری»، به بررسی استعارة تصویری، به‌عنوان شیوه‌ای از نوآوری در تبلیغات تجاری، پرداختند و چنین نتیجه گرفتند که استعارة تصویری یکی از شیوه‌های منحصربه‌فرد خلاقیت در عرصة تبلیغات تجاری به‌صورت بصری است. رضایی (1395)، در پایان‌نامة بررسی استعاره‌های کلامی و غیرکلامی در پوسترهای مذهبی و ملی براساس رویکرد شناختی فورسویل[1]، ضمن بررسی هزار پوستر مذهبی و ملی، به این نتیجه دست‌یافت که در پوسترهای مذهبی، استعاره‌های کلامی‌ـ‌تصویری بیشتری نسبت به پوسترهای ملی وجود دارد. کاشانی‌زاده و همکاران (1398)، در مقالة «طراحی نوع‌شناسی آرایه‌های تصویری با تمرکز بر رابطة تعاملی استعاره و مجاز در تبلیغات چاپی»، 500 تبلیغ چاپی داخلی و خارجی را مورد تحلیل قراردادند و چنین نتیجه گرفتند که استعاره و مجاز مفهومی می‌توانند، علاوه‌بر زبان، در رسانه‌های دیگری مانند تصویر نیز به کار گرفته شوند.

3. روش

چارلز فورسویل، در تحلیل استعارة تصویری، به بررسی دو مسئله می‌پردازد؛ نخست، وجوه استعاره که از نظر وی همان حواس پنج‌گانه‌اند و به‌صورت نشانه‌های دیداری (تصویری و نوشتاری)، شنیداری (گفتاری، اشاره، صدا، موسیقی)، بویایی، چشایی و لامسه قابل‌تحلیل‌اند. از این منظر، «استعارة تک‌وجهی استعاره‌ای است که مبدأ و مقصد آن منحصراً در یک وجه ارائه می‌شود و استعارة چندوجهی استعاره‌ای است که حوزة مبدأ و مقصد آن در وجوه متفاوت نمایش داده می‌شود» (Forceville, 2006: 13). مسئلۀ دوم نحوة تعاملِ استعاره‌ها با یکدیگر است که در جدول زیر نشان داده شده است[2] (کاشانی‌زاده و همکاران، 1398: 129):

براساس جدول فوق، تأکید افراطی بر وجوه کاملاً زبانی استعاره ممکن است پژوهشگران را از دیگر وجوه نمایش استعاره دور سازد؛ بنابراین، لازم است استعاره‌های چندوجهی (زبانی و غیرزبانی) به‌صورت مجزا مورد شناسایی و بررسی قرار گیرند و ویژگی وجوه غیرزبانی آن‌ها استخراج شود. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

1. شباهت فیزیکی (میان حوزة مبدأ و مقصد شباهتی وجود داشته باشد).
2. غافلگیری (میان حوزة مبدأ و مقصد ارتباطی غیرمنتظره برقرار است).
3. نشانه‌گذاری هم‌زمان (حوزة مبدأ و مقصد در دو وجه مختلف نشانه‌گذاری و هم‌زمان نمایش داده شود) (پورابراهیم، 1393: 25).

کاریکاتور، که مبنای بحث در این پژوهش است، از جمله مجاری غیرزبانی انتقال پیام است و منبعی غنی برای تظاهر غیرزبانی استعاره‌ها به شمار می‌رود. استعاره‌های مفهومی مندرج در کاریکاتورها، اغلب، به‌صورت حقیقی به تصویر کشیده می‌شوند؛ زیرا به دلیل فشردگی محتوایی و ایجاز کاریکاتورها و نیز تعامل میان زبان و تصویر، کاریکاتوریست به‌دنبال شیوه‌های مستقیم و آسانی برای پردازش پیام است. البته درک درست طنزهای کاریکاتوری و استعاره‌های مفهومی آن همیشه آسان نیست؛ لذا خواننده باید به جنبه‌های کلامی و غیرکلامی کاریکاتور نیز توجه کند (Tsakona, 2009: 1171).

در این پژوهش، در گام نخست، تمام کاریکاتورهای همسو با موضوع، اهداف و پرسش‌های پژوهش، از مجلة الیوم السابع، از زمان شیوع کرونا (اول دسامبر 2019) تا تاریخ 30  ژوئن 2020 (تقریباً شش ماه) گردآوری شدند. بعد از گردآوری و احصای اولیة کاریکاتورها، تعداد 460 کاریکاتور خاص کرونا یافت شد و استعاره‌های چندوجهی مورداستفاده، در حوزه‌های بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، دینی و ورزشی، دسته‌بندی شدند. برای بررسی داده‌ها و دستیابی به نتیجة مناسب، از روش تحلیل محتوا استفاده شد و برای عینی‌ترشدن تحلیل و امکان بررسی سنجیده‌تر، بسامدِ داده‌های برگرفته از کاریکاتورها اندازه‌گیری شد و به کمک فنون آمار توصیفی و استنباطی، نتایجِ پژوهش مورد تفسیر قرار گرفت. رویکرد مورداستفاده در تحلیل داده‌ها، توصیفی‌ـ‌تحلیلی و تحلیل کیفی‌ـ‌استقرایی است. قسمت عمدة مبانی نظری پژوهش مبتنی است بر نظریات فورسویل دربارة استعارة چندوجهی. همچنین، مفهوم اصلی کاریکاتورها به‌عنوان حوزة مبدأ و ارائة تصویری آن‌ها به‌عنوان حوزة مقصد در نظر گرفته ‌شده است.

روش تحلیل کاریکاتورها به این ترتیب است که نخست، با تحلیل شناختی استعاره‌های چندوجهی (کلامی‌ـ‌تصویری)، مواردی همچون حوزه‌های مبدأ و مقصد استعاره‌های تصویری و کلامی، نوع نگاشت استعاری و نحوة تعامل تصویر و کلام با یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند. در گام بعدی، پیام هر کاریکاتور و ارتباط آن با استعاره‌های چندوجهی بررسی خواهد شد.

4. یافته‌ها

4ـ1. استعارة چندوجهی بهداشتی

در تمامی کاریکاتورهای کرونایی با موضوع بهداشت، بر این نکته تأکید می‌‌شود که ویروس کرونا از طریق ارتباط مستقیم با فرد مبتلا و نیز لمس سطوحی که با ویروس آلوده‌شده‌اند منتقل می‌شود؛ بنابراین باید فرد پروتکل‌‌های بهداشتی را جدی بگیرد و آن‌ها را رعایت کند. پیام‌‌های استعاری این کاریکاتورها شامل قرنطینة خانگی، رعایت فاصلة اجتماعی، شستن مداوم دست‌‌ها، ضدعفونی سطوح، شستشوی لباس‌‌ها، استفاده از ماسک و بهداشت غذاست. در ادامه، به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌شود.

کاریکاتور 1. قرنطینة خانگی؛ مهم‌‌ترین عامل مهار کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (27/4/2020) استعارة تصویریِ «خانواده نور است» را تداعی می‌کند. خانواده حوزة مقصد و نور حوزة مبدأ است. خلاقیتی که در این کاریکاتور مشاهده می‌‌شود این است که به‌جای نور فانوس، افراد خانواده دور هم جمع هستند. فانوس نشانة روشنگری و نشان‌‌دهندة مسیر است.

ب) اصل غافلگیری: استعارة تصویری حاوی جایگزینی عنصر بصری مورد انتظار با عنصری غیرمنتظره است؛ در این حالت، رابطة ازپیش‌موجود میان فانوس، خانواده و کرونا وجود ندارد. در هم ‌تنیده‌شدن تصویر فانوس که نماد روشنایی است و تصویر خانواده که نماد جامعه‌‌ای کوچک است، بر اصل غافلگیری استعاره ازنظر فورسویل تأکید دارد؛ بنابراین، به‌جای نور فانوس، جامعه‌‌ای کوچک قرار دارد که رفتارهای درونی آن، بازتابی از رفتارهای برونی در جامعة بزرگ‌‌تر است.

ج) اصل نشانه‌‌گذاری هم‌زمان: طرحوارة جهتی دور‌ـ‌‌نزدیک، درون‌ـ‌بیرون و ویژگی فضا در این تصویر، به‌‌صورت هم‌زمان، نشانه‌‌گذاری شده است. فانوس که نماد روشنایی است و رنگ زرد آن (روشنایی) برای افراد خانواده‌‌ای به‌کاررفته است که از کرونا در امان مانده‌‌اند (قرنطینة خانگی). تعدادی فانوس دیگر نیز، با فاصلة دورتر از فانوس اصلی، با رنگ زرد به تصویر کشیده شده است که این امر بر روشنایی فضا می‌‌افزاید. ویروس کرونا نیز، در فضایی بیرون از فانوس، سرآسیمه است و به جهت اینکه خانواده پروتکل‌‌های بهداشتی (قرنطینة خانگی) را رعایت می‌کنند، زانوی غم بغل گرفته است. استفاده از مجاز جزء به‌جای کل در شکل‌‌گیری این استعارة چندوجهی نقش دارد، بدین شکل که اثری از واژة «خانه» در تصویر دیده نمی‌‌شود، بلکه به‌جای آن، از فانوس، که جزئی از خانه است، استفاده شده که مصداقی از مجاز مفهومی جزء به‌جای کل است.

تحلیل استعارة کلامی: متن مندرج در سرتیتر کاریکاتور نیز در راستای تقویت پیام کاریکاتور به‌ کار رفته است. استفاده از شگرد جاندارپنداری برای ویروس (کرونا یبکی)، کرونا را همچون انسانی در ذهن متصور می‌‌سازد که از شرایطی که هم‌‌اکنون انسان‌‌ها برای او رقم‌‌زده‌‌اند، گریه می‌‌کند. این نوع از جاندارپنداری، با طراحی آدمی سبزرنگ که نماد کروناست، همخوانی بسیار مستقیمی دارد (نحوة تعامل تصویر و کلام).

تحلیل پیام کاریکاتور: این کاریکاتور، به‌‌طور کلی، مخاطب را به قرنطینة خانگی و رعایت نکات بهداشتی ترغیب می‌‌کند و این‌چنین وانمود می‌‌کند که اگر این مسئله درون جامعة کوچک خانواده نهادینه شود، به‌زودی تمامی افراد جامعه از عواقب شوم ویروس کرونا در امان خواهند ماند و آن را شکست خواهند داد (گریة کرونا).

کاریکاتور 2. دوراهی بحران کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (14/5/2020) استعارة «کرونا مرگ است» را تداعی می‌کند. کرونا حوزة مفهومی مبدأ است و مرگ حوزة مفهومی مقصد. این استعاره در تصویر سمت چپ، با پس‌زمینة تیره و سیاه که برای مرگ کشیده شده، تقویت می‌‌شود. طراحی رنگ سیاه در سمت چپ، نماد مرگ و طراحی رنگ سفید و روشن در سمت راست، نماد سرسبزی و زندگی است. در این کاریکاتور، حوزه‌‌های مقصد مرگ و زندگی، به‌صورت هم‌‌کناری، با مفاهیم مبدأ کرونا ظاهرشده‌اند؛ یعنی هر دو حوزه (مرگ و زندگی)، به‌طور مجزا، درون نمود بصری قرار دارند.

ب) اصل غافلگیری: در این کاریکاتور از اصل جایگزینی استفاده‌شده است، جایگزینی عنصری غیرمنتظره. «اسکلت بدن انسان» به‌جای مرگ و عنصر «چمن» به‌جای زندگی و سلامتی استفاده‌ شده است.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: طرحواره‌های تصویری موجود در این تصویر عبارت‌اند از: طرحوارة ویژگی و طرحوارة فضا. در این کاریکاتور، از ویژگی سایه‌روشن، رنگ زرد و نور برای سمت راست و پس‌زمینة سیاه و تاریک برای سمت چپ استفاده ‌شده است. این رنگ‌‌ها برای نمایش مفهوم زندگی و مرگ و تقویت استعارة «کرونا مرگ است» استفاده ‌شده است. در طرحوارة فضایی راست‌ـ‌چپ، سرسبزی و چمن در سمت راست و اسکلت، نابودی و سیاهی در سمت چپ مفهوم‌‌سازی می‌‌شوند، با این معنی ضمنی که برای اینکه از کرونا نجات یابیم، باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم، در خانه بمانیم و راه صحیح را انتخاب کنیم. مجاز مفهومی چمن به‌جای زندگی و اسکلت به‌جای مرگ در شکل‌گیری این استعارة چندوجهی نقش دارد.

تحلیل استعارة کلامی: متن کاریکاتور و تصویر همگام با هم حرکت می‌‌کنند (زندگی به همراه سرسبزی و مرگ به همراه اسکلت) و معنای کلام را کامل می‌‌کنند (نحوة تعامل تصویر با کلام). ماهیت استعاره در این کاریکاتور همان تصویر ذهنی است که برای تحقق مفاهیم پیام (رعایت پروتکل‌های بهداشتی) تولید می‌‌شود؛ به صورتی که از راه ارجاعات مدام به تصاویر مختلف، مفاهیم را برای مخاطب قابل‌هضم می‌‌کند. مخاطب، برای دریافت پیام، تصاویر را به تصویر و مفهومی دیگر ارجاع می‌‌دهد و به همین صورت، زنجیرة بی‌‌نهایت ارجاع تصویری و مفهومی از طریق استعاره شکل می‌‌گیرد (افضل‌طوسی و طاهری، 1391: 10).

تحلیل پیام کاریکاتور: پیام کلی کاریکاتور شامل ارائة دو راهکار برای مردم است:

1. رعایت پروتکل‌های بهداشتی و مهار کرونا.
2. عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و افزایش مرگ‌ومیر.

خوانش این پیام با متن بصری نیز هماهنگ است و هر دو راهکار دارای بار معنایی‌اند و نقش تثبیتی پیام تصویری را ایفا می‌‌کنند.

کاریکاتور 3. همه‌‌گیری ویروس کرونا در جهان

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: در این کاریکاتور (15/5/2020) استعارة مفهومی «کرونا در زمین خانه دارد» تداعی می‌شود. کرونا (حوزة مفهومی مبدأ) و زمین (حوزة مفهومی مقصد) به‌طور تلفیقی ظاهر شده‌اند.

ب) اصل غافلگیری: در طرحوارة ذهنی ما از کرونا، تصویری انسانی وجود ندارد. بخشی از این طرحواره، به‌طور غیرمنتظره‌‌ای، با ویروس کرونا به‌صورت یک انسان پر شده است. استفاده از تابلوی «خلّینی بالبیت: بذار تو خونه بمونم» در دست کرونا همین نقش خلاقانه و ادبی را در کاریکاتور ایفا می‌‌کند.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: استفاده از مجاز مفهومی جزء به‌جای کل در شکل‌‌گیری این استعارة چندوجهی نقش دارد. مخاطب اثری از خانه‌‌ای که کرونا در زمین گرفته است در کلام یا تصویر نمی‌بیند، اما آن را درک می‌‌کند زیرا از مجاز مفهومی مبل به‌جای خانه استفاده شده که مصداقی از مجاز مفهومی جزء به‌جای کل است. در زیرساخت استعارة چندوجهی موجود (طرحوارة جهتی درون و ‌طرحوارة فضا)، مبل در قالب کرة زمین بارنگ‌های آبی و سبز به تصویر کشیده شده است.

تحلیل استعارة کلامی: پیام طنز این عبارت از طریق ساختار دستوری جمله (خلّینی: اجازه بده، بذار) نشان داده می‌‌شود و به خواننده منتقل می‌‌شود. در زیرساخت این استعارة کلامی‌ـ‌تصویری، استعارة وجودی جاندارپنداری وجود دارد (کرونا در هیئت انسان روی مبل تکیه داده است). از جمله ترفندهای شناختی، که به‌ویژه در ادبیات کاربرد دارد، جاندارپنداری عناصر بی‌جان از راه نگاشت مشخصات انسانی به آنهاست. متن کاریکاتور بیانگر این است که کرونا، زمین را به‌عنوان خانة خود در نظر گرفته و روی آن لم ‌داده است؛ لذا تصویر کاریکاتور در راستای متن آن است (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: متن زبانی کاربردشناختی پیام، به قرنطینة خانگی ترغیب می‌کند. بدون این وجه نوشتاری، بخشی از پیام منتقل نمی‌‌شود؛ بنابراین، پیام نوشتاری نقش تثبیت معنایی را در انتقال پیام کاریکاتور ایفا می‌‌کند.

4ـ2. استعارة چندوجهی اجتماعی

در کاریکاتورهای اجتماعی، تأثیرات مثبت و منفی ویروس کرونا بر فرهنگ و زندگی فردی و اجتماعی مردم مورد توجه قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که باعث ارتباط بیشتر افراد خانواده در ایام قرنطینه، صرفه‌جویی در خرید و همدردی افراد جامعه می‌‌شود. همچنین، تصویر تأثیرات منفی کرونا بر محبوس‌شدن کرۀ زمین و افراد جامعه ارائه می‌‌شود.

کاریکاتور 4. درگیرشدن تمام جهان با ویروس کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) شباهت فیزیکی: در این کاریکاتور (19/4/2020)، استعارة «کرونا قفس است» تداعی می‌شود؛ بنابراین، محبوس‌شدن کرة زمین در قفس پرندگان (قفس کرونا) در ذهن خواننده تداعی می‌‌شود. در این استعارة بصری، دو عنصر «زمین» و «قفسِ کرونا» با یکدیگر تلفیق شده‌است. با این تلفیق، فضایی پدید می‌آید که تداعی‌گر آن است که زمین به‌واسطة ویروس کرونا احاطه شده و از این طریق، حوزة مبدأ «ویروس کرونا» در ذهن خواننده تثبیت می‌شود.

ب) اصل غافلگیری: در وجه بصری کاریکاتور، با پرکردن قسمت خالی یک ‌طرحواره با چیزی غیرمنتظره مواجهیم (کرونا به‌جای قفس) که باعث شکل‌گیری ارتباط میان مبدأ و مقصد است. میان این دو حوزة مفهومی، هیچ‌گونه ارتباطی از قبل موجود نیست و جایگزینی در این تصویر محسوس است.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: در زیرساخت استعاره و مجاز، ‌طرحوارة فضایی مرکزی‌ـ‌‌پیرامونی دیده می‌شود. زمین در مرکز قفس و کرونا در پیرامون قفس مفهوم‌‌سازی می‌شوند. از دیگر سازوکارهای به‌کاررفته در این تصویر، استفاده از مجاز مفهومی کل به‌جای جزء است که در شکل‌‌گیری نگاشت‌‌های استعاری چندوجهی نقش مبنایی دارد. در این کاریکاتور، مخاطب اثری از انسان‌‌هایی که روی کرة زمین زندگی می‌‌کنند، نمی‌بیند. علت این درک وجود مجاز زمین به‌جای انسان‌‌هایی است که در زمین زندگی می‌‌کنند و مصداقی از مجاز کل به‌جای جزء است.

تحلیل استعارة کلامی: استعارة کلامی «کرونا قفس کرة زمین است» در این کاریکاتور با تصویر هم‌‌خوانی دارد و متن همراه تصویر، پیام کاریکاتور را به خواننده منتقل می‌‌کنند. تصویر بیانگر ویروسی است که کرة زمین را حبس کرده و زمین فعلاً از آن نمی‌‌تواند رهایی یابد. این تصویر با متن هم‌‌خوانی دارد (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: زمین گرفتار ویروس کروناست و نمی‌‌تواند از آن رهایی یابد؛ گرد بودن قفس، که از گرد بودن زمین و شکل ویروس کرونا الهام گرفته است، بر فرایند دور باطل و عدم امکان خروج کرة زمین از قفس کرونا تأکید دارد.

کاریکاتور 5. ناتوانی جهان در مهار کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

 الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (25/5/2020) استعارة ساختاری و خلاق «کرونا وزنه است» را تداعی می‌کند. کرونا حوزة مقصد است و وزنه، حوزة مبدأ. هر دو حوزه در وجه تصویر حضور دارند. دو حوزة مبدأ و مقصد این تصویر از طریق شباهت فیزیکی خلق ‌شده‌اند، نه شباهت واقعی. ویژگی بصری‌ای که این شباهت را در ذهن تداعی می‌‌کند، شباهت شکل گرد کرونا با شکل گرد وزنه و شکل گرد کرة زمین با سر انسان است.

ب) اصل غافلگیری: در زیرساخت استعارة فوق، استعارة وجودی جاندارپنداری مشهود است. استفاده از کرة زمین به‌جای وزنه‌بردار و کرونا به‌جای وزنه.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: استفاده از ‌طرحوارة تصویری مرکز (پیرامون) در زیرساخت این استعاره قرار دارد. با تلفیق استعاره با این فضای بصری، ‌طرحوارة کرونا که در پیرامون وزنه‌بردار است به‌جای وزنه و کرة زمین که در مرکز است به‌جای وزنه‌بردار قرار گرفته است. استفاده از مجاز کرة زمین به‌جای سر انسان در تصویر مشاهده می‌‌شود. همچنین، مجاز مفهومی جزء به‌جای کل، در این استعارة چندوجهی، مشهود است؛ زیرا به‌جای اینکه کل مفهوم افراد کرة زمین را نشان داده باشد، تنها کرة زمین را به تصویر کشیده است.

تحلیل استعارة کلامی: در این کاریکاتور، از شگرد جاندارپنداری برای کرة زمین استفاده شده است که در حال بلندکردن وزنة بسیار سنگین کروناست، ولی قادر به بلندکردن آن نیست (العالم غیر قادر)؛ بنابراین، تصویر با متن هم‌‌خوانی دارد (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: ناتوانی زمین در مهار کرونا و پیروزی کرونا بر ساکنین زمین.

4ـ3. استعارة چندوجهی اقتصادی

در اکثر کاریکاتورهایی که با موضوع کرونا و اقتصاد طراحی شده‌اند، بر این نکته تأکید می‌‌شود که ویروس کرونا باعث رکود بازار و کسب‌وکارها، محدودیت صادرات و واردات، کاهش قیمت نفت، بیکاری، تورم و نهایتاً رکود اقتصادی کل جهان می‌‌شود. در ادامه، به برخی از این کاریکاتورها اشاره می‌‌شود.

کاریکاتور 6. فلج‌‌شدن اقتصاد جهانی توسط کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: در این کاریکاتور (22/4/2020)، استعارة مفهومی «کرونا اختاپوس اقتصاد است» تداعی می‌شود. حوزة مفهومی کرونا و اختاپوس به‌صورت تصویری و حوزة مفهومی اقتصاد به‌صورت کلامی در گاوصندوق‌ها نمایش داده می‌شود. در استعارة تصویری و کلامی، حوزة مفهومی کرونا مبدأ است و اقتصاد حوزة مقصد. شباهت میان کرونا و اختاپوس نابودی و تضعیف طعمه‌شان است.

ب) اصل غافلگیری: حوزة مبدأ اقتصاد به کمک رابطۀ میان گاوصندوق (به‌عنوان محل نگهداری پول و اموال) و کلمة اقتصاد به ذهن خطور می‌‌کند. عنصر کرونا به‌صورت اختاپوس، به‌طور غیرمنتظره‌‌ای، به این ‌طرحواره افزوده می‌شود و به‌نوعی، بر اقتصاد جهانی چنبره می‌زند.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: در تصویر فوق، مجاز مفهومی گاوصندوق‌ها به‌جای اقتصاد مشاهده می‌‌شود. این مجاز زیرمجموعة مجاز جزء به‌جای کل است که در شکل‌گیری این استعارة چندوجهی نقش دارد: به‌جای اینکه کل مفهوم اقتصاد نشان داده شود، تنها گاوصندوق، که محل نگهداری اموال است، نشان داده می‌شود. ‌طرحواره‌های تصویری موجود در این کاریکاتور عبارت‌اند از: ‌طرحوارة ویژگی و ‌طرحوارة فضا. در این تصویر، از ویژگی سایه‌روشن سیاه برای اقتصاد که در حال ضعیف شدن است استفاده می‌شود. در ‌طرحوارة فضایی بالا‌ـ‌پایین، اختاپوس‌‌ها و گاوصندوق‌‌ها (با علامت و نماد کرونا که بر آن‌ها حک‌شده و نشان از سیطرة کرونا بر کل اقتصاد دارد) در بالا و انسان‌‌های سرگردان که نماد تمام بشریت‌اند، در پایین، مفهوم‌‌سازی می‌‌شوند.

تحلیل استعارة کلامی: متن کاریکاتور کرونا که بر اقتصاد جهانی سلطه یافته است و آن را تضعیف می‌‌کند با تصویری که چند اختاپوس گاوصندوق‌های کرونایی را بالا می‌برند تا آن‌ها را نابود سازند، هم‌‌خوانی دارد (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: تضعیف اقتصاد جهانی به‌واسطۀ سلطة کرونا بر آن که نمونه‌‌ای از آن کاهش قیمت نفت، ریزش شاخص بورس، کمبود مواد غذایی و افزایش آمار بیکاری و تورم در ماه‌‌های اخیر است.

کاریکاتور 7. تأثیر مخرب کرونا بر بازار نفت

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (20/4/2020) استعارة «کرونا گوی تخریب است» را تداعی می‌کند. کرونا حوزة مفهومی مقصد است و گوی تخریب، حوزة مبدأ. شباهت میان کرونا و گوی تخریب در نابودی و ویرانگری است که باعث ویرانی برج نفت و رکود قیمت آن در ایام کروناست.

ب) اصل غافلگیری: دو مفهوم «کرونا» و «گوی تخریب»، به‌واسطة نوع تخریبگری ازجمله طرحواره‌هایی هستند که می‌توانند به حوزه‌های همدیگر افزوده شوند. عنصر گوی تخریب به‌طور غیرمنتظره‌‌ای به این ‌طرحواره افزوده ‌شده است.

 ج) اصل نشانه‌‌گذاری هم‌زمان: ‌طرحواره‌های تصویری موجود در این کاریکاتور عبارت‌اند از: طرحوارة ویژگی و طرحوارة فضا. در این تصویر، از ویژگی رنگ سیاه برای گوی تخریب کرونایی، که نماد ویرانگری است، استفاده شده است. در طرحوارة فضایی بالا‌ـ‌پایین، گوی تخریب کرونا در بالا بر فراز برج نفت (در قالب بشکة نفت) فشار وارد می‌‌کند و در حال تخریب آن است. مجاز مفهومیِ ابزارِ یک فعالیت به‌جای خودِ فعالیت در این کاریکاتور وجود دارد که در شکل‌‌گیری این استعارۀ چندوجهی نقش اساسی دارد. این مجاز، به‌صورت گوی تخریب به‌جای نابودی، در کاریکاتور نشان داده شده است. عبارت استعاری نفت، در متن و تصویر، به‌منظور تقویت پیام کاریکاتور به کار رفته و نقش تقویت معنایی را در درک کاریکاتور ایفا کرده است.

تحلیل استعارة کلامی: متن کاریکاتور در راستای تقویت کلام است و با تصویر هم‌‌خوانی دارد. متن (کرونا یحطم: کرونا نابود می‌‌کند) با تصویر (کرونا به شکل گرزی برج شبیه بشکة نفت را تخریب می‌کند) هم‌‌خوانی دارد. پرچم نفت روی برج نفت نیز در جهت آگاهی به مخاطب و تقویت معناست (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: پیدایش و همه‌گیری کرونا و همراهی آن با کاهش قیمت نفت که ناشی از رکود اقتصادی و کاهش تقاضا و درنهایت، ارزانی نفت است. به نظر می‌‌رسد اثرات این دو (کرونا و کاهش قیمت نفت) بر اقتصاد، در چرخه‌ای دوطرفه، بسیار شدیدتر شود و به دنبال آن، بازار ارز و بازارهای وابسته و نهایتاً تولید و اشتغال دچار بحران شدیدی شوند.

4ـ4. استعارة چندوجهی سیاسی

در کاریکاتورهای سیاسی با مضمون کرونا، این پیام‌ها به تصویر کشیده می‌شود: سیاست بین‌المللی، جنگ میان مردم و آوارگان کشورهای عربی، تروریسم و غیره. در ادامه، به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌شود.

کاریکاتور 8. جنگ کرونایی

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: در این کاریکاتور (4/5/2020) استعارة کلامی‌ـ‌تصویری «کرونا جنگ آینده است» تداعی می‌شود. حوزة مفهومی جنگ آینده[3]، به‌صورت کلامی و حوزة مفهومی کرونا به‌صورت تصویری نمایش داده شده است. در استعارة تصویری‌ـ‌کلامی، کرونا حوزة مفهومی مقصد است و جنگِ آینده حوزة مبدأ. در این استعاره، جاندارپنداری برای ویروس کرونا وجود دارد که کُنش‌های جنگیدن و شمشیر به دست گرفتن را تداعی می‌کند؛ جنگی که دو وجه دارد: اول، جنگی است که خود ویروس علیه بشریت راه انداخته و روزانه هزاران تلفات انسانی در پی دارد؛ وجه دوم آن‌ هم، که در پی وجه اول رخ می‌‌دهد و به‌نوعی برایند آن است، جنگ میان انسان‌‌ها و دولت‌هاست؛ زیرا با همه‌گیری کرونا در جهان، به‌‌طور طبیعی، دولت‌‌ها در دستیابی حداکثری به ابزارهای مبارزه با ویروس کرونا وارد رقابت می‌شوند که بُعد منفی و غیرانسانی آن در سرقت محموله‌‌های ماسک و لوازم حفاظتی و بهداشتی کشورها توسط برخی دولت‌‌ها رخ می‌دهد و در آینده، با کشف دارو و واکسن کرونا، این درگیری میان دولت‌‌ها شدت بیشتری خواهد یافت.

ب) اصل غافلگیری: در این استعاره، شباهتی میان توپ و کرونا (تلفیق) در وجه بصری وجود دارد. تلفیق به معنای آمیختن فضایی از عناصری است که از دو حوزة مجزا تشکیل می‌شود. در این تصویر، مشخصة توپ و کرونا، به‌طور غیرمنتظره‌‌ای، با هم تلفیق می‌شود. استفاده از تلفیق عناصر بصری در کاریکاتور همانند استفاده از نمادهای شناخته‌شده برای مخاطب است؛ زیرا ذهن مخاطب را برای قبول پیام مهیا می‌‌سازد.

ج) اصل نشانه‌گذاری هم‌زمان: ‌طرحوارة تصویری موجود در این تصویر، طرحوارة ویژگی و طرحوارة فضاست. در این تصویر، برای نمایش مفهوم جنگ و نابودی، از ویژگی رنگ سیاه در توپ و انسانی که این ویروس نابودگر را به جهان می‌‌فرستد، استفاده شده است. در ‌طرحوارة فضایی جلو‌ـ‌عقب، کرونا در جلوی توپ جنگی در حال پیشروی است و فردی، در عقب توپ جنگی، در حال هدایت و ارسال گلولة کرونا به جلو است. استفاده از مجاز مفهومی شمشیر و توپ به‌جای خود جنگ در تصویر مشاهده می‌‌شود که زیرمجموعة مجازِ ابزار به‌جای کُنش در این استعارة چندوجهی است. این مجاز در تصویر به گونه‌ای منعکس‌شده است که به‌جای اینکه کل مفهوم جنگ و سربازان را در جنگ نشان دهد، فقط شمشیر و توپ را نشان می‌دهد.

تحلیل استعارة کلامی: متن کاریکاتور در راستای تقویت پیام است. همچنین، با تصویرسازی کرونا، همانند انسانی که در حال جنگ است و شمشیر به دست است، از شگرد جاندارپنداری استفاده‌شده است. این نوع از جاندارپنداری با طراحی ویروس به‌جای توپ، که نماد ویرانگری کروناست، هم‌‌خوانی دارد (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: پیام کاریکاتور ادامه داشتن روند بیماری کروناست که به جنگ با همة کشورها می‌رود و باعث درگیری و بحران جهانی می‌‌شود. این پیام صرفاً از راه تصویر قابل‌انتقال نیست و حضور وجه کلامی (جنگ آینده) این پیام‌رسانی را تکمیل می‌‌کند. این تحلیل نشان می‌‌دهد که مفاهیم موردنظر یک پیام ممکن است از راه سازوکارهای شناختی متنوع و درهم‌تنیده‌‌ای، که برخی در متن و برخی در تصویر ظاهر می‌‌شوند، نمود یابند.

کاریکاتور 9. لیبی در محاصرة جنگ داخلی و جنگ کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (17/4/2020) استعارة تصویری‌ـ‌کلامی «کرونا آتش است» را تداعی می‌کند. کرونا حوزة مفهومی مقصد است و آتش حوزة مبدأ. شباهت کرونا و آتش در نابودی و ازبین‌بردن است. آتش همه چیز را نابود می‌‌کند و کرونا نیز همین کار را با انسان‌‌ها انجام می‌‌دهد.

ب) اصل غافلگیری: در ‌طرحوارة ذهنی مخاطب از کرونا، مفهوم آتش وجود ندارد. این ‌طرحواره به‌طور غیرمنتظره‌ای با آتش، که متعلق به جنگ است، پر شده است و می‌‌تواند کرونا و آتش را به هم ربط دهد.

ج) اصل نشانه‌‌گذاری هم‌زمان: در زیرساخت این استعاره، طرحوارة فضایی بالا‌ـ‌پایین وجود دارد: جنگ و کرونا به‌صورت آتش در بالا و خانواده در پایین مفهوم‌‌سازی می‌شود. همچنین، از ‌طرحوارة ویژگی قرمزِ آتشین (ترکیبی از رنگ قرمز و سیاه) برای کرونا و جنگ استفاده می‌شود. به‌علاوه، مجاز مفهومی جزء به‌جای کل در شکل‌‌گیری این استعارة چندوجهی نقش اساسی دارد؛ بنابراین، مخاطب اثری از جنگ نمی‌‌بیند، اما آن را درک می‌‌کند.

تحلیل استعارة کلامی: در این کاریکاتور، متن همگام با تصویر حرکت می‌‌کند. عبارت «الشعب اللیبی بین نارین: ملت لیبی میان دو آتش» یک خانواده را بین دو آتش جنگ و کرونا نشان می‌دهد. نمود نوشتاری، که به‌صورت نوشتار روی آتش مشاهده می‌‌شود، نقش تثبیتی را در انتقال پیام اصلی ایفا می‌‌کند. این نمود باعث می‌‌شود خواننده، به‌طور شفاف، به ایدئولوژی سیاسی موردنظر کاریکاتوریست برسد و کرونا را در مفهومی جدید، به‌مثابة آتش، تصور کند.

تحلیل پیام کاریکاتور: به‌رغم بروز بحران جهانی کرونا و در پی آن، متوقف‌شدن درگیری‌‌ها در بسیاری از نقاط جهان، جنگ در لیبی تشدید شده است. آتش جنگ در حالی در لیبی شعله‌‌ور است که جامعة بین‌الملل از همة کشورها خواسته است که به دلیل همه‌گیری کرونا، جنگ را متوقف و برای کنترل آن اقدام کنند. برای مردم لیبی، بحران چندبرابر شده است و شیوع کرونا، نبود تجهیزات و داروهای موردنیاز، ناامنی و تشدید جنگ نگرانی‌‌ها را افزایش می‌دهد.

4ـ5. استعارة چندوجهی دینی

همه‌گیری کرونا، از جنبه‌‌های مختلف، بسیاری از رویدادهای فرهنگی و مذهبی را تحت تأثیر قرار داده است. از کاهش جلسات دینی و مذهبی و تعطیلی آن‌ها تا لغو برگزاری رویدادهای مختلف، اعمال محدودیت در رفت‌وآمدها و تعطیلی اماکن زیارتی، همه، از آثار دوران کروناست. کاریکاتورهای دینی کرونایی بیشتر در ماه رمضان دیده می‌‌شوند، ازجمله کم‌رنگ‌شدن شادی‌‌های مردم در روز عید فطر و قربان، تغییرشکل‌دادن برگزاری مراسم دینی، فاصله‌گرفتن مردم از مساجد و هیئت‌های دینی و مذهبی و غیره. کاریکاتور زیر نمونه‌‌ای از کاریکاتورهای مربوط به ماه رمضان است.

کاریکاتور 10. تغییر شکل پذیرایی در مراسم مذهبی

تحلیل استعارة تصویری:

الف)  اصل شباهت فیزیکی: در این کاریکاتور (19/5/2020)، استعارة تصویری «ماسک کیف است» تداعی می‌شود. ماسک حوزة مفهومی مقصد است و کیف حوزة مبدأ. شباهت فیزیکی میان ماسک و کیف دستی این استعاره را در ذهن بیشتر تداعی می‌‌کند.

ب) اصل غافلگیری: در استعارة تصویری، حوزة مبدأ کیف، به‌کمک رابطة نمادین میان ماسک سفید و آبی که شبیه کیف‌دستی است، به ذهن خطور می‌‌کند. این دو مفهوم، به‌واسطة پرشدن یک ‌طرحواره به‌وسیلة عنصری متعلق به حوزة دیگر، به هم مرتبط می‌‌شوند. درواقع، استعارة بصری حاوی جایگزینی عنصر بصری مورد انتظار با عنصری غیرمنتظره است. در این حالت، رابطة ازپیش‌موجودی میان ماسک و کیف وجود ندارد.

ج) اصل نشانه‌‌گذاری هم‌زمان: در زیرساخت استعاره، ‌طرحوارة جهتی درون (شکلات و شیرینی‌ها درون ماسک) و طرحوارة ویژگی (رنگ ماسک) فعال است؛ بنابراین، از ویژگی رنگ سفید و آبی برای کیف دستی (ماسک با قسمت داخلی سفید و بیرونی آبی) و تقویت استعاره استفاده می‌شود. مجاز مفهومی ماسک به‌جای کیف در تصویر مشاهده می‌‌شود. این مجاز زیرمجموعة مجازِ ابزار است که به‌جای خودِ ابزار (ماسک به‌جای کیف) طراحی می‌شود و در این استعارة چندوجهی، نقش اساسی دارد.

تحلیل استعارة کلامی: در این کاریکاتور، تصویر با پیام متن هم‌‌خوانی دارد و در راستای هم حرکت می‌‌کنند. در کاریکاتور، تصویر ماسکی دیده می‌شود که در هیئت کیف دستی، شیرینی‌‌ها درون آن قرار دارد. این نوع تصویرسازی، نمادی از ماسک است که در این ایام به‌جای خوردن شیرینی و شکلات باید ماسک تهیه شود.

تحلیل پیام کاریکاتور: ترغیب مردم به استفاده از ماسک به‌جای خرید شیرینی و شکلات در ایام عید فطر. از طرفی، از منظری تقریباً متقابل، می‌‌تواند این پیام را هم داشته باشد که با استفاده از ماسک و محافظت از خود در برابر ویروس کرونا، شادی و خوشحالی را که شیرینی و شکلات نماد آن است، برای خود و دیگران، به ارمغان بیاوریم.

4ـ6. استعارة چندوجهی ورزشی

ورود بلای بی‌سابقة همه‌گیری ویروس در جهان تمام اهداف و کارکردهای مثبت ورزش را تحت تأثیر قرار داد. تعطیلی همۀ اماکن ورزشی، تعطیلی لیگ‌های ورزشی و حتی بازی‌های المپیک 2020 ژاپن، تنها بخشی از تأثیر کرونا بر دنیای ورزش است. در ادامه، به نمونه‌‌ای از این موارد اشاره می‌شود.

کاریکاتور 11. لغو مسابقات ورزشی به‌خاطر همه‌گیری کرونا

تحلیل استعارة تصویری:

الف) اصل شباهت فیزیکی: این کاریکاتور (27/2/2020) استعارة مفهومی «کرونا قاتل فوتبال است» را تداعی می‌کند. کرونا حوزة مفهومی مقصد است و قاتل فوتبال حوزة مبدأ.

ب) اصل غافلگیری: مفهوم مبدأ و مقصد در این استعاره، از طریق شباهت فیزیکی کرونا و توپ فوتبال (گرد بودن هر دو)، تداعی می‌شود. این استعاره حاوی جایگزینی عنصر بصری مورد انتظار توپ با عنصر غیرمنتظرة کروناست. در اینجا، قسمت خالی یک ‌طرحواره (توپ)، به‌طور غیرمنتظره‌‌ای، با عنصر کرونا پر می‌شود و این امر باعث ایجاد ارتباط ذهنی میان این دو نگاشت می‌‌گردد.

ج) اصل نشانه‌‌گذاری هم‌زمان: ‌طرحوارة تصویری موجود در این کاریکاتور طرحوارة فضایی زیر‌ـ‌‌رو است؛ به‌گونه‌ای‌که دست دروازه‌بان در پایین و کرونا به‌صورت توپ فوتبال روی دروازه‌بان قرار دارد و فشاری که کرونا بر دروازه‌بان وارد کرده است، با این معنی ضمنی که کرونا تمامی بازی‌‌های فوتبال را از بین برده، تقویت می‌شود. مجاز مفهومی دست به‌جای دروازه‌‌بان در تصویر مشاهده می‌‌شود. این مجاز زیرمجموعة مجاز جزء به‌جای کل است که در شکل‌گیری استعارة چندوجهی نقش دارد. از سوی دیگر، مخاطب با مجاز مفهومی دست به‌جای انسان مواجه است؛ بنابراین، به‌جای اینکه کل مفهوم انسان درون دروازه نشان داده شود، تنها دست‌ها را، که اصلی‌ترین ابزار هر دروازه‌بان است، نشان می‌دهد که چگونه مغلوب کرونا شده است.

تحلیل استعارة کلامی: متن موجود در کاریکاتور با تصویر هم‌خوانی دارد. متن از کشته‌شدن فوتبال توسط کرونا سخن می‌گوید (کرونا یقتل: کرونا می‌‌کشد). کرونا نماد نابودی و مرگ است و به همین دلیل، از کرونا به‌جای توپ استفاده می‌شود که چگونه دروازه‌بان را نابود می‌کند (نحوة تعامل متن و تصویر).

تحلیل پیام کاریکاتور: لغو مسابقات ورزشی و بالاخص بازی‌‌های فوتبال در قالب متن و تصویر این کاریکاتور تداعی می‌شود.

5. بحث و نتیجه‌گیری

برجسته‌ترین پیام‌‌های کرونایی بازنمایی‌شده در استعاره‌‌های چندوجهی کاریکاتورهای کرونایی مجلة الیوم السابع شامل مسائل بهداشتی (%42) و دغدغه‌‌های اجتماعی (%23) است. علت این بسامد در آن است که بحران کرونا، در وهلة نخست، معضلی پزشکی و بهداشتی است که با همه‌گیری آن، تبدیل به دغدغة بهداشتی تمام ملت‌‌ها و دولت‌‌ها شده است. وانگهی این بیماری بیشترین تأثیر را بر روابط اجتماعی انسان‌‌ها و کشورهای جهان داشته است. علاوه بر این، کرونا در عرصه‌‌های دیگر که ارتباط مستقیم با انسان و جهان دارد نیز تأثیرگذار است. آمار مندرج در جدول زیر گویای این واقعیت است:

مضامین بازنمایی شده در کاریکاتورهای کرونایی مجلة الیوم السابع

در ارتباط با حوزه‌های مبدأ و مقصد در استعاره‌‌های چندوجهی موردبحث، باید گفت این حوزه‌ها از روابط تنگاتنگی برخوردارند؛ زیرا برجسته‌‌سازی حوزة مبدأ (چه در قالب متن و چه تصویر) در راستای انتقال پیام کلی کرونایی (حوزة مقصد) است؛ لذا این ‌طرحواره‌ها در ترسیم و بازنمود احساسات و تخیلات کاریکاتوریست نقش اساسی دارند و مفاهیم انتزاعی و ذهنی را برای مخاطب به نمایش می‌گذارند. همچنین، تصویر و متن موجود در استعاره‌‌های چندوجهی کاریکاتورهای موردبحث، مکمل همدیگرند تا بتوانند نقش کاربردشناختی انتقال پیام و ترغیب خواننده به پیام موردنظر را ایفا کنند؛ بنابراین، هریک از این استعاره‌‌ها نقشی کلیدی را در تفکر، درک و استدلال مخاطب و فراتر از آن، در ایجاد واقعیت اجتماعی، فرهنگی و روان‌‌شناختی مربوط به کرونا ایفا می‌‌کند و زمینة کشف، تأویل و ابداع اندیشه‌‌ها را در این زمینه فراهم می‌‌آورد.

تعارض منافع

تعارض منافع ندارم.

سپاسگزاری

از حمایت مادی و معنوی دانشگاه زابل جهت انجام این پژوهش تقدیر می‌شود.

ORCID

[1]. Forceville, C.

[2]. کاریکاتورهای موردبحث در این پژوهش، ازآن‌جهت که تلفیقی از تصویر و کلام هستند، براساس نوع چهارم استعاره­های تصویری نظریة فورسویل (استعاره­های تصویری‌ـ‌کلامی)، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

[3]. war of tomorrow

استناد به این مقاله: حبیبی، علی‌اصغر، عرب یوسف‌‌آبادی، عبدالباسط، بیات کشکولی، مژگان. (1400). معناشناسی استعارههای چندوجهی در کاریکاتورهای کرونایی مجلة الیوم السابع با استناد به الگوی فورسویل. علم زبان، ویژه‌نامه کرونا، سال 8، 153-178. Doi: 10.22054/ls.2021.54876.1382

 Language Science  is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial 4.0 International License.