| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,088 |
| تعداد مقالات | 16,792 |
| تعداد مشاهده مقاله | 45,965,199 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 25,746,131 |
بررسی چیستی و مناسبات اراده الهی از نگاه شیخ مفید(ره) | ||
| پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه | ||
| مقاله 10، دوره 3، شماره 5، مهر 1401، صفحه 249-270 اصل مقاله (802.1 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2023.72092.1111 | ||
| نویسنده | ||
| سعید سلیمی* | ||
| مدیر حوزه های علمیه جعفریه و شهید آیت الله حامدی میانه عضو انجمن کلام حوزه امام جمعه موقت میانه | ||
| چکیده | ||
| یکی از صفاتی که در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در مورد خداوند متعال به کار رفته، صفت «اراده» می باشد. در مرید بودن خدای متعال بین متکلمان و حکیمان اختلافی نیست؛ اما در تفسیر اراده خدا اختلاف وجود دارد. شیخ مفید در آثار متعدد کلامی خود، اراده الهی را صفتی حقیقی، لنفسه و ذاتی برای خداوند متعال ندانسته، بلکه صفتی مجازی، فعلی و خارج از ذات ارزیابی می‌کند و پرداختن به آن را از باب ورود در لسان شرع می‌داند؛ همانند صفات غضب، رضایت، حب و بغض که عقل اتصاف آنها برای خداوند متعال را نمی‌پذیرد. وی مانند متکلمین معتزلی بغداد هم عصر خود، اراده الهی را عبارت از نفس فعل الهی و مغایر با علم و قدرت می داند. نیز اراده را از همراهی با ذات و در مرتبه ذات بودن عزل می‌کند و همگام با روایات، آن را حادث و غیر ازلی می‌خواند، در حالی که علم و قدرت از صفات حقیقی و ذاتی خداوند نزد وی هستند. بداء در مرحله اراده تکوینی به صورت فعل اول (قبل از بداء) و فعل ثانی (پس از بداء) می باشد که هر دو، نفس فعل و مرحله ای از تکوین می باشد و از بداء در اراده تشریعی (امر به فعل حسن در تشریع) به نسخ تعبیر می شود. قدر و قضاء از نگاه وی بر اراده( نفس فعل) تقدم دارد. شیخ مفید همگام با معتزله بغداد، بخاطر عدم انتساب قبائح به خداوند، منکر شمول اراده تکوینی خداوند در همه امور بودند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شیخ مفید؛ اراده؛ علم؛ قدرت؛ بداء؛ قدرو قضاء؛ اراده تکوینی وتشریعی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن منظور، محمدبن مکرم. (1404ق). لسانالعرب. به اهتمام سیدجمال الدین میردامادی. بیروت: دارالفکر و دارالصادر.
ابن‌حجرعسقلانی، شهاب‌الدین احمد بن علی. (1390ق). لسانالمیزان. . چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ابن‌ندیم البغدادی، محمدبن اسحاق. (بی‌تا). فهرست ابن‌الندیم. تحقیق رضا تجدد. تهران: بی‌نام.
اشعرى، ابوالحسن. (1400ق). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین. چاپ سوم. آلمان: ویسبادن فرانس شتاینر.
ایجى، میر سید شریف. (1325ق). شرح المواقف. چاپ اول. قم: الشریف الرضی قم.
حلی، حسن بن یوسف. (1430ق). کشفالمراد. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. چاپ دوازدهم. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
حلّىابن‌ادریس، محمد بن‌منصور بن‌احمد. (1410ق). السرائرالحاوی لتحریرالفتاوى. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: الدارالسامیه.
سجادی، سیدجعفر. (1361ش). فرهنگ علوم عقلی: شامل اصطلاحات فلسفی، کلامی و منطقی. تهران: امیرکبیر.
السید الخوئی، ابوالقاسم. (1413ق). معجم رجال الحدیث. چاپ پنجم. قم: بی‌نام.
شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1362ش). تمهید الاصول. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
(1417ق). الفهرست. جواد القیومی. چاپ اول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
صدرالمتألهین، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی. (1981م).الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعه. چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث.
علم الهدی، سیدمرتضی. (1370ش). الذخیره فی علم الکلام. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق. (1407ق). الکافی. تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کراجکى، ابوالفتح. (بی تا). کنز الفوائد. بی جا: بی نا
مجلسی، محمدباقر. (1404). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء
محقق اصفهانی، محمدحسین. (1374ق). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه. قم: سیدالشهداء.
محقق سبزواری، محمدباقر. (1369-79ش). شرح المنظومه. چاپ اول. تهران: نشر ناب.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1389). معارف قرآن1 (خداشناسی). چاپ اول. قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
مفید، محمدبن نعمان (الف). (1413ق). تصحیح اعتقادات الإمامیه. چاپ اول. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
(ب). (1413ق). النکت فی مقدمات الأصول. چاپ اول. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
(ج). (1413ق). أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. چاپ اول. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
(د). (1413ق). الإراده. چاپ اول. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
نجاشی. (1416ق). رجال النجاشی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 823 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 284 |
||