دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات60
تعداد شماره‌ها2,022
تعداد مقالات16,253
تعداد مشاهده مقاله42,493,313
تعداد دریافت فایل اصل مقاله24,320,248
استادی, کاظم. (1401). بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت. سامانه مدیریت نشریات علمی, 4(6), 265-292. doi: 10.22054/jcst.2023.74546.1123
کاظم استادی. "بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت". سامانه مدیریت نشریات علمی, 4, 6, 1401, 265-292. doi: 10.22054/jcst.2023.74546.1123
استادی, کاظم. (1401). 'بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت', سامانه مدیریت نشریات علمی, 4(6), pp. 265-292. doi: 10.22054/jcst.2023.74546.1123
استادی, کاظم. بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 4(6): 265-292. doi: 10.22054/jcst.2023.74546.1123

بررسی تاریخچة استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسألة امامت

پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه
مقاله 11، دوره 4، شماره 6، فروردین 1401، صفحه 265-292    اصل مقاله (805.64 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2023.74546.1123
نویسنده
کاظم استادی*
کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
چکیده
برای استدلال و اثبات مسألة امامت و جانشینی پیامبر(ص)، به دلایل «کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم» استشهاد می‌شود. در این میان، آیة 124 سورة بقره (که در میان شیعیانِ متأخر و معاصر، به آیة ابتلای ابراهیم(ع) یا آیة امامت مشهور است)، یکی از مهم‌ترین آیات پیرامون مسألة امامت قلمداد می‌شود. از سوی دیگر، برای پرداختن و نقد و بررسی دلالت آیة ابتلای ابراهیم در مسائل امامت، لازم است پیشاپیش، مسائلی همچون موضعِ منابع کلامی و امامتی کهن شیعی نسبت به این آیه، پژوهش و دانسته گردند. در پژوهش پیش‌ رو، با توجه به این سؤالات: «1 ـ در کدام یک از منابع کلامی و امامتی متقدم شیعه، به آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع) پرداخته شده‌است؟ 2ـ موضعِ این منابع نسبت به آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع) و مسألة امامت چیست؟»، به بررسی منابع کهنِ شیعی پرداخته شده‌است. در پژوهش حاضر، حدود بیست‌ونُه اثر کلامی و امامتی از منابع شیعه تا قرن پنجم بررسی شده‌است و در پایان، مشخص شد که حداقل تا اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، در بیشتر این منابع، خبری از استناد و استدلال به آیة ابتلای ابراهیم(ع) برای مسألة امامت با تعریف‌های خاص شیعی از آن وجود ندارد و موارد اندکی مرتبط با مسألة امامت، آن هم در برخی منابعِ درخور تأمل درج شده‌است.
کلیدواژه‌ها
امامتِ خاصه؛ کلام امامیه؛ آیه 124 بقره؛ تاریخ تشیع؛ جانشینی پیامبر(ص)
مراجع
ابن‌شاذان، فضل. (1351). الإیضاح. به کوشش جلال‌الدّین محدث. تهران: دانشگاه تهران.

ابن‌طاووس، علی‌بن موسی. (1377). إقبال الأعمال. تحقیق جواد القیومی الإصفهانی. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الأعلام الإسلامی.

استادی، کاظم. (1399). ض. آیة ابتلای ابراهیم در تفاسیر کهن شیعی و مسألة امامت. مخطوط. قم: کتابخانة رضا استادی.

ـــــــــــــــــ . (1399). ط. روایات ذیل آیة ابتلای ابراهیم و مسألة امامت. مخطوط. قم: کتابخانة رضا استادی.

ـــــــــــــــــ . (1400). «معرفی و بررسی کهن‌ترین نسخة خطی الغیبه منسوب به نعمانی». انتظار موعود. د 21. صص 75ـ109.

ـــــــــــــــــ . (1400). چ. «بازشناسی مؤلف کتابی که المسترشد خوانده می‌شود». پژوهش‌های قرآن و حدیث. د 54. ش 2. صص 269ـ293.

ـــــــــــــــــ . (1401). ص. «مأخذشناسی توصیفی آثار جدید دربارة آیة امامت ابراهیم(ع) (آیة 124 سورة بقره)». دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث. س 5. ش 17. صص 83ـ109.

اسماعیلی، مهران و ربابه نبی‌اللّهی. (1397). «بررسی تطبیقی تفسیر کلامی آیات امامت در تفاسیر اثناعشریه و زیدیه تا پایان دورة آل‌ بویه». آیینة معرفت. ش 54. صص 63ـ79.

انصاری، حسن. (1388). «تبارشناسی کتاب بصائرالدرجات و نویسندة آن». کتاب ماه دین. ش 143. صص 61ـ71.

بحرانی، سیدهاشم. (1415 ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بعثت.

توره، یوسف. (1388). «بررسی تطبیقی واژة امام در آیة ابتلاء». طلوع. س ۷. ش 27. صص 41ـ64.

جاحظ، عمروبن بحر. (2002 م.). رسائل الجاحظ: الرسائل السیاسیه. به کوشش علی ابوملحم. بیروت: دار و مکتبة الهلال.

جباری، محمدرضا. (1384). مکتب حدیثی قم. قم: کنگرة بزرگداشت حضرت فاطمه معصومه(س).

حلی، حسن‌بن یوسف. (1413 ق.). الباب الحادی عشر. قم: مکتبة العلاّم.

حویزی، عبدعلی‌بن جمعه. (1383 ق.). تفسیر نور الثقلین. نجف: مطبعة العلمیة.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1415 ق.). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.

خان‌ صنمی، فاطمه. (1391). تحلیل رتبة امامت در آیة ابتلاء (آیة 124 سورة بقره). پایان‌نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی فتح‌الله نجارزادگان. قم: دانشکدة علوم حدیث.

خصیبی، حسین‌بن حمدان. (1377 ق.). الهدایة الکبری. بیروت: مؤسسة البلاغ.

ربانی ‌گلپایگانی، علی. (1384). «آیة ابتلای ابراهیم». کلام اسلامی. ش 54. صص 21ـ34.

شوشتری، محمدتقی. (1401 ق.). الأخبار الدخیله. تهران: مکتبة الصدوق.

ـــــــــــــــــــــــــ . (1411 ق.). قاموس الرجال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

صدوق، محمد‌بن علی. (1376). الأمالی. تهران: کتابچی.

ـــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۹ ق.). معانی الأخبار. قم: جامعة مدرسین.

ـــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). عیون الأخبار. تهران: جهان.

ـــــــــــــــــــــــــــ . (1395 ق.). کمال الدین و تمام النعمه. تهران: اسلامیه.

صفار، محمدبن حسن. (بی‌تا). بصائر الدرجات. تهران: مؤسسة الأعلمی.

صفری فروشانی، نعمت‌الله. (1384). «حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری». حکمت و فلسفة اسلامی. ش ۱۶. صص 15ـ46.

طبرسی، أحمد‌بن علی. (1403 ق.). الإحتجاج. تعلیق السید محمدباقر الخرسان. مشهد: المرتضی.

طبرسی، فضل‌بن حسن. (1408 ق.). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.

طبری، محمدبن جریر. (۱۴۱۵ ق.). المسترشد. تهران: الثقافة الإسلامیة.

عاملی، محمدبن حسن. (1409 ق.). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل ‌البیت(ع)‌.

عظیمی، عسگر و عزالدّین رضانژاد. (1390). «امامت در قرآن از منظر محقق طوسی و فاضل قوشچی». اندیشة نوین دینی. پیاپی ۲۴. صص 9ـ34.

غلامی، اصغر. (1386). «مفهوم امامت در پرتو آیة ابتلای حضرت ابراهیم(ع)». سفینه. ش 17. صص 115ـ139.

فیض کاشانی، محمد. (1406 ق.). الوافی. اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(ع).

ــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۴۹). الأصول الأصلیه. به کوشش جلال‌الدین محدّث. تهران: دانشگاه تهران.

قمی مشهدی، محمد. (1368). کنزالدقائق. تهران: انتشارات وزارت ارشاد.

کلینی، محمدبن یعقوب. (۱۳۶۳). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.

مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ ق.). بحارالأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.

مدرسی طباطبایی، حسین. (1394). مکتب در فرایند تکامل. ترجمة هاشم ایزدپناه. تهران: کویر.

مغربی، نعمان‌بن محمد. (۱۴۱۴ ق.). شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم‌السلام. قم: جامعة مدرسین.

مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۰). تفسیر نمونه. تهران:‌ دار الکتب الإسلامیه.

موسوی، محمدحضرت و محمود سرمدی. (1380). «بررسی امامت در قرآن از منظر امامیه». پایان‌نامة کارشناسی‌ ارشد دانشگاه الهیات جامعة المصطفی العالمیه.

نجفی یزدی، سید محمد. (۱۳۸۵). «اعجاز ائمه(ع) و روایات مربوط به آن (نقد مقالة «حسین‌بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایةالکبری» ۱). حکمت و فلسفة اسلامی. ش ۱۸. صص 121ـ162.

نعمانی، محمدبن ابراهیم. (1397 ق.). کتاب الغیبه. تحقیق علی‌اکبر غفاری. تهران: نشر صدوق.

نوری، میرزاحسین. (۱۴۰۸ ق.). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل ‌البیت لإحیاء التراث.

نیل‌ساز، نصرت و صدیقه ملک‌لو. (1396). «جریان‌شناسی تفاسیر فریقین نسبت به آیة 124 سورة بقره در مسألة امامت». مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی. ش 1 (3). صص 117ـ130.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,986
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 282


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب
login