| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,040 |
| تعداد مقالات | 16,469 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,652,729 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 24,822,469 |
واکاوی مفهوم‌شناسی نفی «جُناح» در قرآن و حدیث | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 9، دوره 14، شماره 54، مهر 1402، صفحه 245-272 اصل مقاله (1.15 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2023.74441.2833 | ||
| نویسندگان | ||
| عبدالجبار زرگوش نسب* 1؛ علی حسینی‌فر2 | ||
| 1دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| 2مدرس مدعو دانشکده الهیات ومعارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| چکیده | ||
| نفی «جُناح» تعبیری است که در برخی از خطابات شرعی برای بیان جواز استفاده شده است. اگر چه در غالب مطالعات و بررسی‌های فقهی، با اتکا به قرائن به تبیین مفاد این تعبیر پرداخته شده، اما تعلق این تعبیر به برخی واجبات، موجب پیدایش پندارِ بدوی اختصاص آن به بیان وجوب شده است. دامنۀ کاربرد این تعبیر در آیات و روایات، شیوه‌ی تعامل اجتهادی فقهای امامیه با این تعبیر، واکاوی مفهومی این ماده‌ی لغوی و شناخت مفاد آن در خطابات شرعی، مسائلی است که در این پژوهش بررسی و پردازش شده است. به نظر می‌رسد بیان شارع در قالب‌های نفی «جُناح»، نفی «بأس» و أمر عقیب حظر، با تفاوت در گسترۀ کاربردی این تعابیر، شباهت‌هایی به هم‌دیگر دارند و جملگی آن‌ها در بیان إباحه و جواز تکلیفی و عدم افادۀ امری ورای آن با هم مشترک‌اند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به معناشناسی نفی «جناح» و کاربست آن در قرآن کریم، سنت و فقه پرداخته است و مسائلی را در این باره مورد تحلیل قرارداده است و در صددپاسخ به سؤالهای ذیل است: نفی جناح در قرآن و حدیث بر چه دلالت دارد؟ مفاد وکاربست آن در خطابات شرعی چیست؟ و چه تفاوتهایی با تعابیر همسو دارد؟ | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جُناح؛ نفی جُناح؛ اباحه؛ ینبغی؛ نفی بأس | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
إبن‌أثیر، مبارک بن محمد. (1367ش). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. چاپ چهارم. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
إبن‌بابویه، محمد بن علی الصدوق. (1385ش). علل الشرائع.چاپ اول. قم: نشر کتاب‌فروشی داوری.
__________________. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
إبن‌درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرة اللغه. چاپ اول. بیروت: دار العلم للملایین.
إبن‌سیدة. علی بن إسماعیل. (1421ق). المحکم و المحیط الإعظم. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
إبن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
أردبیلی، أحمد بن محمد. (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. چاپ اول. تهران: المکتبه الجعفریه لإحیاء الآثار الجعفریه.
أزهری، محمد بن أحمد. (1421ق). تهذیب اللغه. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
استرآبادی، محمد بن علی بن إبراهیم. (1394ق). آیات الأحکام فی تفسیر کلام الملک العلام. چاپ اول. تهران: نشر کتاب‌فروشی معراجی.
اشتهاردی، علی‌پناه. (1417ق). مدارک العروه. چاپ اول. تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
أشعری قمی، أحمد بن محمد بن عیسی. (1408ق). النوادر.چاپ اول. قم: مدرسة الإمام المهدی.
آذرنوش. آذرتاش. (1384ش). فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی. چاپ پنجم. تهران: نشر نی.
آلوسی، سیدمحمود. (1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
بحرانی، یوسف بن أحمد بن إبراهیم. (1405ق). الحدائق الناضره فی أحکام العترة الطاهره. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
جوهری، إسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. چاپ اول. بیروت: دار العلم للملایین.
حلبی، إبن‌زهرة حمزة بن علی. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع. چاپ اول. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
حّر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه. چاپ اول. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر. (1414ق). تذکرة الفقهاء. چاپ اول. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
_________________. (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. چاپ اول. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
حمیری، نشوان بن سعید. (1420ق). شمس العلوم. چاپ اول. دمشق: دار الفکر.
خویی، سیدأبوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخویی. چاپ اول. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اول. بیروت: دار القلم.
زمخشری، محمود بن عمر. (1979م). أساس البلاغه.چاپ اول. بیروت: دار صادر.
سیدمرتضی، علی بن حسین. (1415ق). الإنتصار فی إنفرادات الإمامیه. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه قم.
_______________. (1417ق). المسائل الناصریات. چاپ اول. تهران. رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن.چاپ سوم. تهران. نشر ناصر خسرو.
طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین. تهران: نشر مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام.چاپ چهارم. تهران. دار الکتب الإسلامیة.
_____________. (1407ق). الخلاف. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی. چاپ اول. تهران: المطبعة العلمیه.
فاضل سیوری، مقداد بن عبدالله. (1419ق). کنز العرفان فی فقه القرآن. چاپ اول. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
فیومی، أحمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى. چاپ دوم. قم: مؤسسة دارالهجره.
کاظمی، جواد بن سعید. (1365ش). مسالک الأفهام فی إلی آیات الأحکام. چاپ دوم. تهران. نشر کتاب‌فروشی مرتضوی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). کافی. چاپ اول. دار الحدیث.
لاری، سیدعبدالحسین. (1418ق). التعلیقة علی المکاسب. چاپ اول. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1410ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. چاپ اول. بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
مدنی، علی‌خان بن أحمد. (1384ش). الطراز الأول. اول. مشهد: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد. (1414ق). تاجالعروس. اول. بیروت: دار الفکر.
مصطفوی، حسن. (1430ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چاپ سوم. بیروت: قاهره ـ لندن. دار الکتب العلمیة ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
میانجی، محمدباقر. (1400ق). بدائع الکلام فی تفسیر آیات الأحکام. چاپ اول. بیروت: مؤسسة الوفاء بیروت.
نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
وجدانی فخر، قدرت‌اله. (1426ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیه. چاپ دوم. قم: نشر سماء قلم.
الیوسف، أبومحمد عبدالله بن سعید. (1415ق). «مدلول نفی الجُناح و الحرج و الإثم فی خطاب الشارع». نشریه الحکمه. شمارۀ پنجم. صفحات 139ـ180.
حسینی‌فر، علی. (1402ش). تحلیل مفهوم «بأس» در روایات و کاربست آن در فقه و اصول. رساله دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی. دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه ایلام. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 283 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 253 |
||