| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,028 |
| تعداد مقالات | 16,314 |
| تعداد مشاهده مقاله | 42,683,257 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 24,439,278 |
پَنگ، پَنگ‌گو و پَنگ‌خانه (جستارهایی از تقسیم آب سنتی در شهرستان بُرخوار) | ||
| دو فصلنامه دانش های بومی ایران | ||
| مقاله 6، دوره 4، شماره 8، مهر 1396، صفحه 195-238 اصل مقاله (6.63 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjik.2017.8032 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدعلی ایزدخواستی1؛ ناصر حق شناس* 2؛ اسدالله عبدلی آشتیانی3 | ||
| 1کارشناس ارشد | ||
| 2کارشناسی ارشد تاریخ | ||
| 3پژوهشگر حوزه اسناد و دانش های بومی ایران | ||
| چکیده | ||
| پَنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده و آن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار می‌گیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت می‌شود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطلاح یک پنگ گفته می‌شود. این سنتی‌ترین شیوه زمان‌بندی در نزد ایرانیان است که بی‌شک عمری به قدمت قنات دارد. شخصی که این کار را انجام می‌دهد پنگ‌گیر یا پنگ‌گو نام دارد و به محلی که در آن این تقسیم آب صورت می‌گیرد، پنگ‌خانه گفته می‌شود. اگرچه راجع به پنگان و اصطلاحات آن در اکثر نقاط این سرزمین کارهای ارزنده‌ای صورت گرفته است، اما به شخص پنگ‌گو، پنگ‌خانه و اسناد محلی و روستایی کمتر پرداخته شده است. به‌راستی پنگ‌گو چگونه انتخاب می‌شده است؟ او چگونه کشاورزان را از نوبت حقابه خود مطلع می‌کرده است و آیا او می‌توانسته در برخی مواقع پنگ‌خانه را ترک کند؟ پنگ‌خانه‌ها در کجای مزارع قرار می‌گرفته‌اند و کاربرد آن‌ها چه بوده است و هم‌اکنون چند پنگ‌خانه در کشور وجود دارد؟ دلایل اختلاف مدت‌زمان پنگ به دقیقه در یک مکان در دو قنات نزدیک به یکدیگر چیست؟ چگونه است که پنگ و تعداد آن در قباله‌های ازدواج (شهرستان برخوار) ذکرشده است؟ و آیا اسناد محلی و روستایی (مصالحه‌نامه‌ها، قباله‌های ازدواج و...) می‌توانند ابزاری برای بهتر درک کردن پرسش‌های پیش رو باشند؟ این پژوهش با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و اسناد معتبر محلی و به صورت میدانی و مصاحبه شفاهی با کشاورزان خبره محلی و آخرین بازماندگان پنگ‌گو که روزگاری در پنگ‌خانه‌ها پنگ‌گیری کرده و آن ایام را به یاد دارند و بررسی آخرین پنگ‌خانه‌های موجود تدوین یافته است | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پنگ؛ پنگ‌گو؛ پنگ‌خانه؛ اسناد محلی؛ بُرخوار اصفهان | ||
| مراجع | ||
|
- ابن رسته، احمد بن عمر. (1365)، الاعلاق النفیسه، ترجمه و تعلیق حسین قره چانلو، تهران: انتشارات امیرکبیر. - ابونعیم اصفهانی، حافظ. (1377)، ذکر اخبار اصفهان، ترجمه: نورالله کسایی، تهران: انتشارات سروش. - اسناد روستایی و خانوادگی خاندان معینی کربکندی (نزد آقای علی معینی کربکندی) شهرستان برخوار. شهر کربکند - اصفهانی، حمزه. (1367)، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء، ترجمه جعفر شعار، تهران: انتشارات امیرکبیر - انصاف پور، غلامرضا. (1352)، تاریخ زندگی اقتصادی روستاییان و طبقات اجتماعی ایران از دوران ماقبل تاریخی تا پایان ساسانیان، نشر انتشار. -پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید. (1377)، واحد تقسیم آب در نظام‌های آبیاری سنتی (فنجان)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 49 و 50. - حضرتی آشتیانی، صادق. (1385)، اسناد آشتیان، قم: نشر مجمع ذخایر اسلامی - شاردن، ژان. (1335)، سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه: محمد عباسی، تهران: امیرکبیر. - صفی نژاد، جواد. (1355)، طالب‌آباد، انـتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران. - صفی نژاد، جواد. (1359)، نظام‌های آبیاری سنتی در ایران، انـتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران. - صفی نژاد، جواد. (1365)، مطالعه‌ای پیرامون تغییر مدار گردش آب و اثرات اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن، مجموعه مقالات سمینار جغرافی، شماره 1، چاپ محمدحسین پاپلی یزدی - صفی نژاد، جواد. (1368)، بنه (نظام‌های زراعتی سنتی در ایران)، تهران: امیرکبیر. - فرهادی، مرتضی. (1373)، فرهنگ یاریگری در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - لمبتون، آن کاترین و سواین، فورد. (1362)، مالک و زارع در ایران، مترجم: منوچهر امیری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - محقق، مهدی. (1375)، پنگان- فنجان- بنکام- فنجام یا یکی از انواع ساعت‌های زمانی در تمدن اسلامی، فصلنامه دانشکدهادبیاتوعلومانسانیدانشگاهاصفهان، شماره 7.
مصاحبه‌ها: - اورنگی خورزوقی، محمد (20/04/1394) محقق محلی، شهرستان برخوار. - حق‌شناس، اکبر (15/07/1394) کشاورز، شهرستان برخوار. - زارعان، امیر (15/07/1394) کشاورز، شهرستان برخوار. - زمان پور، عباس و زمان پور، قدرت الله (12/07/1394) آخرین پدر و پسر پنگ‌گو در شهرستان برخوار. - صفی نژاد، جواد (26/05/1394) پدر علم قنات شناسی ایران، تهران. - معتمدی، رمضان (17/07/1394) کشاورز، شهرستان برخوار. - معتمدی، محمد (17/07/1394) کشاورز، شهرستان برخوار. - معینی کربکندی، علی (22/07/1394) کشاورز، شهرستان برخوار. - نوریان، سید جعفر (07/07/1394) کشاورز، شهرستان نجف‌آباد. - یزدانی، محمدعلی (26/05/1394) محقق محلی، شهرستان برخوار.
تارنما: - دانشنامه جهان اسلام (ذیل واژه پنگان) - http://rch.ac.ir/article/Details/13214
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,051 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 681 |
||