تعداد نشریات | 56 |
تعداد شمارهها | 1,661 |
تعداد مقالات | 13,217 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,462,786 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 16,435,120 |
چالشهای دانش بومی کار و همکاری ایرانیان (مقایسه قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران) | ||
دو فصلنامه دانش های بومی ایران | ||
مقاله 1، دوره 4، شماره 8، دی 1396، صفحه 1-36 اصل مقاله (488 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/qjik.2018.9793 | ||
نویسنده | ||
محمود مهام | ||
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی | ||
چکیده | ||
تغییرات جوامع را از دو منظر درونی و بیرونی میتوان بررسی کرد. اولی ناظر بر کلیه تجارب زیسته اعم از پنهان و آشکار و تکیهبر درونزا بودن تغییرات است و دومی، بر از پیشساخته بودن چارچوب نظری و تحمیل نظریه بر میدانِ واقعیت اتکا دارد. هدف اصلی در این مقاله بررسی مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در مورد «کار» و «همکاری» در قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران است تا مشخص شود که با تکیهبر کدام گمانه و پیشفرضها و فرضیهها، چارچوبهای مفهومی و نظری در این زمینه مسئله یابی کردهاند و فرایند حل مسئله متناسب با آن ارائه کردهاند؟ شناسایی، گردآوری آثار بهعنوان منابع دادهها و اطلاعات و تفکیک متون بر اساس زمان چاپ (قبل و بعد از انقلاب اسلامی) و مضامین و رویکردهای آنها (بر اساس تکیهگاه دانشی) نشان میدهد که در تحلیل تغییرات نظام اجتماعی- در معنای عام آن- با محوریت «کار» و «همکاری»، با دو دانش یعنی دانش بومی (اعم از مکتوب و شفاهی) و دانش رسمیِ وارداتی و ترجمهای مواجه هستیم. با توجه به تفاوت ماهوی در نگرشهای سازنده هر یک از این دانشها-که اولی مبتنی بر فرهنگ و تاریخ و شرایط اجتماعی کشورهای جهان سوم و از آن جمله کشورهای جنوب غربی آسیا و در آن میان، جامعه ایران از یکسو و دومی، بر اساس شناخت رسمی و دانشگاهی ساختهوپرداخته نظام سوداگری-استعماری غرب و دانش برخاسته از آن از سوی دیگر- شناختهای متفاوت و بلکه متضادی از سابقه و پیشینه کار و همکاری و آسیبشناسی امروز و تجویز برای آینده به دست میآید. تقابل دانش رسمی دانشگاهی علوم اجتماعی ما با دانش بومی عمدتاً از طریق اقتدار سیاسی و اقتصادی جهانی در طی یکصد و پنجاه سال گذشته بهویژه پس از جنگ جهانی دوم از طریق برنامههای رسمی حکومت و دولتهای تحت سلطه در قالب برنامههای نوسازی صورت گرفته است که مقاومتهای مختلفی را در جامعه ایرانی موجب گردید. پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی در فرآیند تقابلِ فعال به لحاظ سازمانی و نظام اجتماعی در ابعاد مختلف آن محسوب میشود. تحلیل محتوایی آثار موجود بهمثابه پشتوانه و پیشینه نظری از یکسو و سوابق تجربی قدیمی و متأخر در زمینه کار و همکاری در جامعه ایران از سوی دیگر نشان میدهد که چالشهایی جدی ناشی از شکاف میان «میدان» و «نظریه» در فهم «کار» و «همکاری» و آسیبشناسی فرهنگ کار و همکاری ایرانیان پدید آمده است. آثار و منابع دستاول و دستدوم و تصویرهای ارائهشده در آثار مردمشناسی مبیِّن تقابل الگوهای کار و همکاری هستند که ریشه در تغییرات اجتماعی دارند. رویارویی جامعه ایرانی که غالباً روستایی- عشایری و یا شهرهای ایرانی- اسلامی بوده با دولتهای شبه مدرن پهلوی موجب شکلگیری دو نوع تحلیل در دو سطح برای تشریح چگونگی وضعیت کار و همکاری در ایران گردیده است. در پیش از انقلاب، سطح اول مشتمل بر دیدگاه رسمی، دولتی، دانشگاهی بوده و سطح دوم، دربردارنده واقعیت و میدان فرهـنگ و جامعه ایران که اتفاقاً غیررسمی میباشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تقابل نهادی جامعه ایرانی – اسلامی از مسیر نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی و طراحی و تجربه انواع نهادهای انقلابی خصوصاً جهاد سازندگی با شعار "همه با هم"، واقعیت استمرار چالشگری فرهنگی و اجتماعی را با تحلیلها و سازمانهای وارداتی نشان میدهد. عبور موفقیتآمیز از این چالش فرهنگی در گرو بازشناسی انتقادی سابقه کار و همکاری و گروهها و سازمانهای کار جمعی در قالبهای متنوع و متعدد و بانامهای محلی فراوان در روستاها، عشایر، اصناف، گروهها و سازمانهای مذهبی و مسلکی و وقفی همتراز و ناهمتراز در ایران است تا تحلیل فرهنگ کار بتواند از سطح خُرد، فردی و یا جمعی در قالبهای بومی و سنتی و روانشناختی به سطح کلان، جامعهشناختی و سازماندهی با کارکردهایی در زمینههایی جدید – و البته بر پایه ساختها و تجربیات تاریخی- ارتقاء یابد و رویارویی بافرهنگ مهاجم، از بُعد دانشی امکانپذیر گردد | ||
کلیدواژهها | ||
دانش بومی؛ کار؛ همکاری؛ نهاد انقلابی جهاد سازندگی؛ کارهای جمعی و کنشهای یاریگرانه ایرانیان؛ سازمانهای کار ستیز و ضد مشارکت | ||
مراجع | ||
- آرون، ریمون. (1363)، مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی، جلد اول، باقر پرهام، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ چهارم. - آمارتیا کومار، سن. (1385)، توسعه یعنی آزادی، محمد سعید نوری نائینی، تهران: نشر نی، چاپ دوم. - آتن، دیتر. (1384)، پیدایش و تکامل جوامع صنعتی، جلد اول: اعتلا و گسترش صنعت، شهلا اعزازی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - امیری، اردکانی؛ شاه ولی، منصور. (1378)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی. - انصاری، حمید. (1388)، مبانی تعاون، تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ هفدهم. - باهر، حسین. (1358)، نگرشی علمی به بانک در ایران و اسلام، انجمن خدمات اسلامی. (مجمع دینی و تحقیقاتی و علمی). - بودن، ریمون. (1383)، مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک، جلد اول، باقر پرهام، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم. - پل روی، اول. (1348)، شرکتهای تعاونی: وضع فعلی و آینده آنها، جلد اول، سازمان مرکزی تعاون کشور «نخستوزیری». - پناهی، محمدحسین. (1389)، نظریههای انقلاب: وقوع، فرآیند و پیامدها، تهران: سمت. - تیلور، استن. (1388)، علوم اجتماعی و انقلابها، علی مرشدی زاد، تهران: دانشگاه شاهد. - توسلی، غلامعباس. (1382)، مشارکت اجتماعی در شرایط جامعه آنومیک، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. - توسلی، غلامعباس. (1391)، جامعهشناسی کار و شغل، تهران: سمت، ویراست دوم، چاپ یازدهم. - جهانگیر، منصور. (1392)، قانون کار، تهران: دوران، چاپ هفتاد و دوم. - خاندوزی، احسان. (1389)، مطالعه تطبیقی وضعیت تعطیلات رسمی در کشورهای منتخب. (با تأکید بر کشورهای همتراز ایران)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. - دفت، ریچارد آل. (1386)، مبانی تئوری و طراحی سازمان، ترجمه: علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، چاپ چهارم، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. - ریتزر، جورج. (1389)، مبانی نظریه جامعهشناسی دوران معاصر و ریشههای کلاسیک آن. ترجمه: شهناز مسمی پرست، تهران: نشر ثالث. - ریف کین، جرمی. (1390)، پایان "کار": زوال نیروی کار جهانی و طلوع عصر پسا بازار، حسن مرتضوی، تهران: کتاب آمه. - رینولدز، لوید جورج؛ استانلی اچ مسترز؛ کولتا اچ موزر. (1382)، اقتصاد کار و روابط کار، حسنعلی قنبری ممان، تهران: موسسه کار و تأمین اجتماعی. - سازمان بینالمللی کار. (1384)، شاخصهای کار شایسته، الهام امیری، طاهره رمضانی، سید ناصر حسینی، جواد محدث، تهران: موسسه کار و تأمین اجتماعی. - سومبارت، ورنر. (1384)، یهودیان و حیات اقتصادی مدرن، رحیم قاسمیان، تهران: نشر ساقی. - سپهری، محمدرضا. (1383)، مجموعه سخنرانیها و مقالات برگزیده چهارمین همایش ملی کار، تهران: دبیرخانه همایش ملی کار – وزارت کار و امور اجتماعی. - سپهری، محمدرضا. (1384)، مجموعه سخنرانیها و مقالات برگزیده پنجمین همایش ملی کار، تهران: دبیرخانه همایش ملی کار – وزارت کار و امور اجتماعی. - شپرد، تی. بی. (1357)، آموزشوپرورش زنده، احمد آرام، تهران: انتشارات سروش و مرکز انتشارات آموزشی سازمان پژوهش و نوسازی آموزشی. - شکیبا مقدم، محمد. (1388)، روابط کار در سازمان، تهران: انتشارات میر. - شهسواری، عبدالرحیم. (1375)، مجموعه نظریهها و مقالات ارائهشده در سمینار فرهنگ کار و بهرهوری، وزارت کار و امور اجتماعی. - شوماخر، ارنست. اف. (1390)، کوچک زیباست (اقتصاد با ابعاد انسانی)، تهران: انتشارات سروش، چاپ ششم. - طالب، مهدی. (1386)، اصول و اندیشههای تعاونی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ پنجم. - عباسی، محمد. (1388)، باور تعاون: تعاون در اندیشه و عمل، تهران: موسسه توسعه روستایی ایران. - علیاکبری بایگی، علیاکبر. (1381)، اسنادی از صنعت فرش ایران (1357-1292)، جلد اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات. - فاستر، جرج. م. (1378)، جوامع سنتی و تغییرات فنی، سید مهدی ثریا، تهران: کتاب افرا. - فرهادی، مرتضی. (1388)، انسانشناسی یاریگری، تهران: نشر ثالث. - فرهادی، مرتضی. (1387)، واره: درآمدی به مردمشناسی و جامعهشناسی تعاون، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم. - فرهادی، مرتضی. (1385)، فرهنگ یاریگری در ایران. (درآمدی بر مردمشناسی و جامعهشناسی تعاون)، جلد اول: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ چهارم. - فرهادی، کاوه. (1391)، مدیریت منابع انسانی پیشرفته، تهران: نشر علم. - فرهنگ کار در ایران. (گزارش نظرسنجی تلفنی از مردم شهر تهران پیرامون فرهنگ کار در ایران)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. - فیوضات، ابراهیم. (1372)، بررسی تحولات نظام استاد – شاگردی در ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. - فیوضات، ابراهیم. (1386)، نگرش ایرانیان به کار و صنعت (از طریق شعر طنز)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. - قدیری ابیانه، محمدحسن. (1391)، عوامل و موانع فرهنگی کار، تولید و پیشرفت، تهران: بنیاد بعثت. - کاپوراسو، جمیز. ای، دیوید پی. لوین. (1387)، نظریههای اقتصاد سیاسی، محمود عبدالله زاده، تهران: نشر ثالث. - کونوپنیکی، موریس. (1349)، تعاون در روستاهای اسرائیل، وحید ادیبی، تهران: دانشگاه تهران، انتشارات موسسه آموزش و تحقیقات تعاونی. - کوزر، لیوییس. (1368)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی، محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی. - مک لئود، تاس. اچ. (1377)، برنامهریزی در ایران؛ بر اساس تجارب گروه مشاوره دانشگاه هاروارد در ایران در تهیه برنامه عمرانی سوم، علی اعظم محمدبیگی، تهران: نشر نی. - موحدی، مسعود. (1389)، تعیین ویژگیهای فرهنگ اسلامی – ایرانی، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. - ملبوبی، محمدتقی. (1384)، رهتوشه تبلیغ و فرهنگ کار، جلد اول، تهران: دفتر نشر برگزیده، دفتر امور فرهنگی وزارت کار و امور اجتماعی. - میرسندسی، سید محمد. (1391)، جامعهشناسی تاریخی امنیت در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - میسمی، حسین. (1389)، فقر، نابرابری درآمدی و مؤلفههای سرمایه انسانی از دیدگاه اسلام (مطالعه موردی کشورهای اسلامی)، تهران: دانشگاه امام صادق (ع). - میمندی، مسعود حاجیزاده. (1378)، جامعهشناسی کار، تهران: موسسه کار و تأمین اجتماعی. - میلنر، آندرو، جف براویت. (1385)، درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، جمال محمدی، تهران: ققنوس. - نقی زاده، محمد. (1376)، بهسوی قرن 21: اقتصاد ژاپن و توسعه کشورهای آسیایی با نگاهی به بلوکبندیهای اقتصادی در جهان، مقایسه طرز تفکرات اقتصادی و رابطه تجاری ایران و ژاپن، تهران: شرکت سهامی انتشار. - وبر، ماکس. (1373)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایهداری، عبدالکریم رشیدیان، پریسا منوچهری کاشانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - وایت، مری. (1388)، مطالبات آموزشی در ژاپن (احساس تعهد نسبت به کودکان)، مارینا فرهودی زاده، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا با همکاری موسسه فرهنگی آموزشی نور مبین. - ولوی، علیمحمد. (1382)، فرهنگ کار در اسلام: پژوهشی در قرآن و سیره معصومان (ع)، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر با همکاری دفتر امور فرهنگی وزارت کار و امور اجتماعی، چاپ دوم. - هابسبام، اریک. (1387)، صنعت و امپراتوری، عبدالله کوثری، تهران: نشر ماهی. - هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1371)، سیاست اقتصادی، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی. - هرمزی، فاطمه و فاطمه حاجیها و فروغ حریریان. (1387)، سیر تطور مقررات و سازمان اجرایی کار در ایران، تهران: موسسه کار و تأمین اجتماعی. - همراز، ویدا. (1381)، بررسی ماهیت و عملکرد اصل چهار ترومن (هیات عملیات اقتصادی آمریکا در ایران)، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی. - یانگ، رابرت. (1390)، اسطوره سفید، جلیل کریمی و کمال خالق پناه، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی. مقالات - احمدی، علیمحمد؛ نجفعلی شهبازی. (1387)، " فرهنگ کار با تأکید بر فرهنگ کار سازمانی"، ماهنامه مهندسی فرهنگی، مرداد و شهریور، شماره 19 و 20. - انتظاری، علی؛ مرضیه جدائیان. (1390)، "بازنمایی فرهنگ کار در کتابهای داستانی کودکان"، فصلنامه علمی – پژوهشی راهبرد فرهنگ، شماره چهاردهم و پانزدهم. - بوذرجمهری، خدیجه. (1382)، " دانش بومی در توسعه پایدار روستایی پایدار"، فصلنامه علمی – ترویجی جغرافیا و توسعه، سال اول، شماره پیاپی 2. - تولایی، نوین؛ اکرم فلاح پیشه. (1390)، " مطالعه احساس نابرابری بر همکاری"، فصلنامه علمی – پژوهشی مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شماره 2. - جعفری، مصطفی؛ محمد حبیبی. (1381)، " فرهنگ کار"، فصلنامه تدبیر، شماره 125. - جوادی یگانه، محمدرضا؛ زینب فاطمی امین؛ مجید فولادیان. (1390)، " بررسی تطبیقی شاخص تنبلی در ایران و کشورهای جهان و برخی راهحلها"، فصلنامه علمی – پژوهشی راهبرد فرهنگ، سال سوم و سال چهارم، شماره دوازدهم و سیزدهم. - رایت، سوزان. (1385)، " فرهنگ در مردمشناسی و مطالعات سازمانی"، مردمشناسی سازمانها (مجموعه مقالات)، پیروز ایزدی، به سفارش: وزارت جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، تهران: سروستان. - رفیع پور، فرامرز. (1383)، "عناصر زیربنایی جامعه ایران: نظام ایلی، دولت ستیزی و ساختار فئودال"، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 41 و 42. - زند، زاگرس. (محمدتقی). (1389)، " بررسی تطبیقی پژوهشهای ایرانشناسی غربی و شرقشناسی با تکیه بر بازنمایی فرهنگ مردم ایران در سفرنامههای اروپاییان در دوره قاجار"، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات ملی، سال یازدهم، شماره 2، شماره پیاپی 42. - سبحانینژاد، مهدی؛ رضا همایی. (1384)، "میزان توجه به نگرش فرهنگ کار در کتابهای درسی دوره راهنمایی کشور"، دوماهنامه علمی – پژوهشی دانشگاه شاهد، سال دوازدهم، دوره جدید، شماره 15. - فرهادی، مرتضی. (1390)، "حرکت و کار در آیینهای ایرانی و یونانی (بستگیهای کار و نظام اجتماعی در فلسفه و ادیان ایرانی – اسلامی و یونانی و یهودی – مسیحیایی)"، فصلنامه علمی – پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، شماره 55. - فرهادی، مرتضی. (1376)، " زندگی، هنر و پژوهش: مصاحبه با دکتر مرتضی فرهادی درباره دو کتاب موزههایی در باد و فرهنگ یاریگری در ایران"، مسعود رضوی، فصلنامه نمایه پژوهش، شماره دوم. - فرهادی، مرتضی. (1377)، " مختصات شیء مقدس و اصل هم ربایی قطبهای هم نام"، فصلنامه نمایه پژوهش، سال دوم، شماره 7 و 8. - فرهادی، مرتضی. (1390)، "فروهشتگی ده و کژبالشی شهر ایرانی. (کاهندگی فرهنگ تولیدی و افزایندگی فرهنگ مصرفی در ایران)"، فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهشهای انسانشناسی ایران، سال اول، شماره 2. - فرهادی، مرتضی. (1390)، " مردمنگاری دانشها و فنآوریهای سنتی:"نان شب" مردم نگاران ایران"، دو فصلنامه علمی – پژوهشی دانشهای بومی ایران، سال اول، شماره 2. - فیوضات، سیدابراهیم؛ محمد مبارکی. (1387)، " فرهنگ کار و سرمایه صنعتی در ادبیات ایران"، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 57. - عربی، سیدهادی؛ حمزه شیخیانی. (1389)، " فرهنگ کار و نگرشهای جوانان"، دو فصلنامه علمی – تخصصی اسلام و علوم اجتماعی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سال دوم، پاییز و زمستان، شماره 4. - عمادی، محمدحسین؛ اسفندیار عباسی. (1378)، "دانش بومی و توسعه پایدار روستاها: دیدگاهی دیرین در پهنهای نوین"، حکمت دیرین در عصر نوین: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد اول: مبانی، مفاهیم و باورهای حاکم (مجموعه مقالات)، گردآوری و تألیف: محمدحسین عمادی و اسفندیار عباسی، تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی. - مصباح یزدی، محمدتقی. (1371)، " کار در نظام ارزشی اسلام"، مجله کار و جامعه، شماره 8 و 9. - میرسپاسی، ناصر. (1373)، "فرهنگ کار، وجدان کار و قانون کار"، فصلنامه تدبیر، شماره 50. - معید فر، سعید. (1380)، "فرهنگ کار"، قسمت اول، مجله کار و جامعه، موسسه کار و تأمین اجتماعی، شماره 39. - معید فر، سعید. (1380)، " فرهنگ کار"، قسمت دوم، مجله کار و جامعه، موسسه کار و تأمین اجتماعی، شماره 40. - مهام، محمود (1389)، "تغییرات پارادایمی در تحلیل مسائل اجتماعی: از رقابت تا همکاری"، فصلنامه علمی – پژوهشی برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال دوم، زمستان، شماره 5. - نیازی، محسن؛ محمد گنجی؛ محمد کارکنان نصرآبادی. (1391)، " تبیین نگرش مردم ایران نسبت به بخش تعاون و شرکتهای تعاونی"، فصلنامه علمی – پژوهشی برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال چهارم، شماره 13. - وارن، مایکل. (1378)، " مطالعات علوم اجتماعی قرن نوزدهم و تعصب رایج نسبت به دانش بومی"، حکمت دیرین در عصر نوین: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد اول: مبانی، مفاهیم و باورهای حاکم (مجموعه مقالات)، گردآوری و تألیف: محمدحسین عمادی و اسفندیار عباسی، تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی. - هزارجریبی، جعفر؛ یاسر باقری. (1390)، همکاری و ناهمکاری ایرانیان: فراتحلیل مقالههای فارسی موجود، فصلنامه علمی – پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، شماره 52. - یوسفی، احمدعلی. (1390)، " بررسی تطبیقی اقتصاد تعاونی با اقتصاد سرمایهداری و اقتصاد اسلامی"، فصلنامه علمی – پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 37. - سایت مقام معظم رهبری، بیانات در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی در تاریخ 23/7/1391 و بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان کشور در تاریخ 12/2/1375.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 357 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 237 |