تأملی در استثناءات ماده 121 قانون مجازات اسلامی(مصوب1392)

مرتاضی, احمد; امیران بخشایش, امیر

doi:10.22054/jclr.2022.41618.2102

فهرست نشریات

اخذ رتبه توسط نشریه پژوهش‌های رهبری آموزش از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

اخذ رتبه «الف» توسط نشریه پژوهشنامه معارف قرآنی از وزرات علوم، تحقیقات و فناوری

نشست مشورتی مسئولان مجلات علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی

نتایج ارزیابی علمی نشریات دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۴۰۱; 19عنوان موفق به دریافت رتبه الف شدند.

تعداد نشریات	57
تعداد شماره‌ها	1,930
تعداد مقالات	15,368
تعداد مشاهده مقاله	36,055,998
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	21,809,543

	تأملی در استثناءات ماده 121 قانون مجازات اسلامی(مصوب1392)
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری
مقاله 6، دوره 10، شماره 36، مهر 1400، صفحه 175-197 اصل مقاله (449.2 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jclr.2022.41618.2102
نویسندگان
احمد مرتاضی^* ¹؛ امیر امیران بخشایش²
¹استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
²دانش آموخته ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
چکیده قاعدة درأ، در مواجهه با جرایم مختلف، یکی از دو نقش محکومیّت‌‌زدایی و کیفرزدایی را ایفاء می‌‌کند. از نگاه فقهی، در رابطه با مبنای قاعدة درأ، نظرات مختلفی مطرح شده امّا آنچه مورد قبول اکثر فقها قرار گرفته روایات موجود در این خصوص است. علی‌‌رغم اینکه روایات موجود مطلق بوده و صرف شبهه را در تمامی اقسام حدود موجب درأ می‌‌دانند، امّا قانونگذار در مادّة 121 ق.م.ا چهار جرم حدّی محاربه، افسادفی‌الارض، سرقت و قذف را مستثناء کرده و این بدان معناست که در این چهار مورد استثناء، صرف شبهه منجر به اِعمال قاعدة درأ نمی‌گردد، بلکه طی مرحله‌‌ای دیگر یعنی نیافتن دلیل منافی با آن نیز لازم است. با توجّه به تبصرة 1 مادّة 218 ق.م. ا در جرایم منافی با عفّت با عنف، اکراه، ربایش یا اغفال نیز قانونگذارْ دادگاه را موظّف به بررسی و تحقیق کرده و صرف ادّعا مسقط حد نیست؛ بنابراین، موارد مذکور نیز جزو موارد استثنای مادّة 121 به حساب می‌‌آیند. تحقیق حاضر نشان می‌‌دهد که چنین تفکیکی در حدود فاقد مبنای فقهی بوده و اطلاق و عموم روایات مربوط به قاعدة درأ خلاف آن را ثابت می‌‌کند. دلایلی هم که توسّط صاحب‌‌نظران در توجیه این تفکیک مطرح شده، تک‌‌بُعدی و توأم با مسامحه بوده و از این رو قابل پذیرش نیستند. پژوهش حاضر در صدد تحلیل مبانی و ادلّة ارائه‌‌شده در جهت توجیه استثنائات چهارگانة مادّة 121 ق.م.ا است. واژگان کلیدی: تحصیل دلیل، کیفرزدایی، صرف شبهه، قاعدة درأ، مادّة 121 ق.م.ا.
کلیدواژه‌ها
تحصیل دلیل؛ کیفرزدایی؛ صِرف شبهه؛ قاعده درأ؛ ماده 121 ق.م.ا

مراجع
حاجی‌‌ده‌‌آبادی، احمد. (1389). قواعد فقه جزایی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. خالقی، علی. (1393). نکته‌‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسّسة شهر دانش. زراعت، عباس. (1393). شرح مختصر قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات ققنوس. شمس‌‌ناتری، محمّدابراهیم. (1393). قانون ‌‌مجازات ‌‌اسلامی ‌‌در نظم حقوقی ‌‌کنونی، تهران، میزان. عمیدزنجانی، عباسعلی. (1387). قواعد فقه- بخش حقوق جزا، تهران، سمت. گلدوزیان، ایرج. (1386). محشّای قانون مجازات اسلامی، تهران، مجد. گلدوزیان، ایرج. (1390). بایسته‌‌های حقوق جزای عمومی، تهران، میزان. مصدّق، محمّد. (1392). شرح قانون مجازات اسلامی 1392، تهران، جنگل. مکارم شیرازی، ناصر. (1425). تعزیر و گسترة آن، قم‌، مدرسة امام علی (ع). موسوی بجنوردی، محمّد. (1401 ق‌). قواعد فقهیه‌، تهران، مؤسّسة عروج‌. میرمحمّدصادقی، حسین. (1378). جرایم علیه اموال و مالکیّت، تهران، میزان. میرمحمّدصادقی، حسین. (1390). جرایم علیه امنیّت و آسایش عمومی، تهران، میزان. ب. عربی ابن ادریس حلّى، محمّد. (‌1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، قم،‌ انتشارات اسلامى. ابن‌‌مکی عامل (شهیداوّل)، محمّد. (1410ق). اللمعة الدمشقیه، ‌بیروت، دارالتراث. ابن‌‌مکی عاملى (شهیداوّل)، محمّد. (1414ق). غایه المراد‌، قم‌، دفتر تبلیغات اسلامى. اردبیلى، احمد. (‌1403ق). مجمع الفائده و البرهان، ج13، قم،‌ انتشارات اسلام. تبریزی، جواد. (1417ق). أسس الحدود و التعزیرات، قم‌، دفتر معظم‌‌له. ترمذی، محمّد بن عیسی. (1384). سنن الترمذی، مصر، مطبعة مصطفى. جبعی‌‌عاملى (شهیدثانى)، زین‌‌الدین. (1413ق). مسالک الأفهام، ج14، قم، المعارف الإسلامیّه. جبعی‌‌عاملى (شهیدثانى)، زین‌‌الدین. (1410ق‌). الروضه البهیه، ج5، قم‌، کتابفروشى داورى. جعفرى، محمّدتقى. ‌(1419ق) رسائل فقهی‌، تهران، منشورات کرامت‌. حائری طباطبائی، سیّدعلی. (بی‌‌تا). ریاض المسائل، ج2، قم، مؤسّسة آل البیت (ع). حرّ عاملی، محمّد. (1409ق). وسائل الشیعه، ج28، قم، مؤسّسة آل‌‌البیت علیهم‌‌السلام لإحیاء التراث. خمینى (امام)، روح‌‌اللّه. (1404ق). زبدة الاحکام، تهران‌، سازمان تبلیغات اسلامى‌. خمینى (امام)، روح‌‌الله. (1415ق). أنوار الهدایه فی التعلیقه على الکفایه، تهران، مؤسّسة نشر آثار امام خمینی ره. خمینى (امام)، روح‌‌اللّه. (بی‌‌تا). تحریرالوسیله، ج2، تهران، مؤسّسة نشر آثار امام خمینی. خویى، ابوالقاسم. (1410ق). تکلمة المنهاج، قم‌، نشر مدینة العلم. سبحانى، جعفر. (1424ق). إرشاد العقول الى مباحث الأصول، قم، مؤسّسة امام صادق (ع). سبزواری، عبدالأعلی. (1413ق). مهذب الأحکام، ج28، قم، دارالتفسیر. سیورى حلّى، مقداد بن عبد اللّه. (1404ق). التنقیح الرائع، قم‌، کتابخانة آیه‌‌الله مرعشى. شیخ طوسى، ابوجعفر. (1407ق). تهذیب الأحکام، ج10، تهران، دارالکتب الإسلامیّه. صدوق، محمّد بن على. ‌(‌1413 ق). من لایحضره الفقیه، ج4، قم‌، انتشارات اسلامى. علّامه حلّى، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الأحکام‌، ج3، قم، انتشارات اسلامى. فاضل آبى، حسن. (1417 ق‌). کشف الرموز‌، ج2، قم‌، انتشارات اسلامى. فاضل هندى، محمّد. (1416ق). کشف اللثام‌، قم‌، انتشارات اسلامى. مؤمن‌‌قمى، محمّد. ‌(1422ق). مبانی تحریرالوسیلة-کتاب الحدود، تهران، مؤسّسة امام خمینى. مجلسى اوّل، محمّدتقى. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج10، قم، مؤسّسة کوشانپور. مجلسى دوّم، محمّدباقر. (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج16، قم، کتابخانة آیه‌‌الله مرعشى ره. محقّق حلّى، نجم‌‌الدین. (1408ق). شرائع الإسلام‌، ج4، قم، مؤسّسة‌ اسماعیلیان. مرعشى‌‌نجفى، شهاب‌‌الدین. (1406ق). ‌منهاج المومنین، قم‌، کتابخانة مرعشى. مرعشی‌‌نجفی، شهاب‌‌الدین. (1424ق). السرقة علی ضوء القرآن والسنه، قم‌، کتابخانة مرعشى. مصطفوى، سیّدمحمّدکاظم. (‌‌1421 ق). القواعد- مائة قاعدة فقهیة،‌ قم،‌ انتشارات اسلامى. موسوى گلپایگانى، سیّدمحمّدرضا. (1412ق)‌. الدر المنضود، قم، دار القرآن الکریم. نجفى، محمّدحسن. (1404ق‌). جواهر الکلام، ج41، بیروت‌، دار إحیاء التراث العربی
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,894 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 303

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

تأملی در استثناءات ماده 121 قانون مجازات اسلامی(مصوب1392)