دانشگاه علامه طباطبایی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات61
تعداد شماره‌ها2,213
تعداد مقالات18,001
تعداد مشاهده مقاله55,413,022
تعداد دریافت فایل اصل مقاله28,945,594
سیدی جربندی, سیده رقیه, خانی (فرهنگ مهروش), حامد, خالدیان, محمدعلی. (1399). مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی بر پایۀ گزارش‌های رجالی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(41), 127-159. doi: 10.22054/ajsm.2022.61246.1708
سیده رقیه سیدی جربندی; حامد خانی (فرهنگ مهروش); محمدعلی خالدیان. "مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی بر پایۀ گزارش‌های رجالی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 11, 41, 1399, 127-159. doi: 10.22054/ajsm.2022.61246.1708
سیدی جربندی, سیده رقیه, خانی (فرهنگ مهروش), حامد, خالدیان, محمدعلی. (1399). 'مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی بر پایۀ گزارش‌های رجالی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 11(41), pp. 127-159. doi: 10.22054/ajsm.2022.61246.1708
سیدی جربندی, سیده رقیه, خانی (فرهنگ مهروش), حامد, خالدیان, محمدعلی. مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی بر پایۀ گزارش‌های رجالی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1399; 11(41): 127-159. doi: 10.22054/ajsm.2022.61246.1708

مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی بر پایۀ گزارش‌های رجالی

سراج منیر
مقاله 6، دوره 11، شماره 41، دی 1399، صفحه 127-159    اصل مقاله (1.2 M)
نوع مقاله: علمی- ترویجی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ajsm.2022.61246.1708
نویسندگان
سیده رقیه سیدی جربندی1؛ حامد خانی (فرهنگ مهروش)* 2؛ محمدعلی خالدیان3
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
2دانشیار الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
3استادیار ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
چکیده
در منابعِ رجالی، تاریخی و حدیثی داده‌هایی دربارۀ مشاغل مختلف صحابه همچون یکی از شیوه‌های تولید ثروت در عصر نزول قرآن نیز جای گرفته است. بازشناسی و تحلیل این داده‌ها می‌تواند ما را با ابعادی از نظام اقتصادی جامعۀ عرب صدر اسلام آشنا کند و به شناخت بستر نزول آیات قرآن و روایات نبوی هم فایده رساند. مطالعات متعددی را از دیرباز تا دوران معاصر می‌توان یافت که در هر یک به نحوی به این امر توجه و تحلیل‌هایی بر پایۀ آن از تاریخ صدر اسلام بازنموده شده است. موضوع مطالعۀ کنونی، بازشناسی مشاغل حکومتی در مدینة‌النبی است. می‌خواهیم با استخراج داده‌های مندرج در منابع تاریخی و رجالی، گزارش‌های مرتبط با مشاغل حکومتی رایج در جامعۀ مدینۀ عصر رسالت را گونه‌شناسی و دسته‌بندی و میزان اشتغال یاران پیامبر اکرم(ص) را به هر یک از این مناصب بازشناسی نماییم. اکنون بر همین پایه در مطالعۀ پیش‌رو بناست به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که اولاً، آیا می‌توان با مرور منابع تاریخی، خاصه منابع رجالی و حدیثی، شواهد عینی و قابل‌اتکائی دربارۀ مشاغل حکومتی صدر اسلام پیدا کرد؛ ثانیاً، پیوندهای موجود میان خود این گزارش‌ها چه اندازه می‌توانند ما را در طبقه‌بندی عینیت‌گرایانۀ مشاغل یاری برسانند؛ ثالثاً، حجم اطلاعات مربوط به هر یک از مشاغل چه اندازه می‌تواند گویای پیوندشان با همدیگر یا جایگاهشان در نظام حکومتی صدر اسلام باشد.
کلیدواژه‌ها
عصر نزول؛ مشاغل حکومتی؛ صحابه؛ داده‌های رجالی؛ مدینة‌النبی
مراجع
ابن‌اثیر، علی بن محمد (1285 ق)، اسدالغابة، قاهره، جمعیة المعارف المصریه.

ابن‌اسحاق، محمد (1382 ق)، السیرة، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مطبعة‌السعاده.

ابن‌حاج، عبدالقادر، رفع الخفاء، نسخۀ خطی موزۀ بغداد، شمارۀ 246.

ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی (1328 ق)، الإصابة، قاهره، مطبعة‌السعاده.

ابن‌سعد، محمد (1380- 1388 ق)، الطبقات الکبیر، بیروت، دار صادر.

ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی (1376 ق)، مناقب آل ابی طالب، نجف، المکتبة الحیدریه.

ابن‌طقطقی، محمد بن علی (1200 ق/1980 م)، الفخری، بیروت، دار‌الصادر.

ابن‌عَبدالبَرّ، یوسف بن عبدالله (1328 ق)، الإستیعاب، قاهره، مطبعة‌السعاده.

ابن‌قدامه، عبدالله بن محمد (1391 ق)، الإستبصار، به کوشش علی یوسف نویهض، بیروت، دار‌الفکر.

ابن‌هشام، عبدالملک (1415 ق/1995 م)، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

ابو‌داوود سجستانی، سلیمان بن اشعث (1950 م)، السنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، دار احیاء السنة‌ النبویه.

ابو‌شقه، عبدالحلیم محمد (14-1410 ق/94-1990 م)، تحریر المراة فی عصر الرسالة، کویت، دار‌القلم.

ابو‌الفرج اصفهانی، علی بن حسین (1409 ق/1989 م)، الاغانی، به کوشش سمیر جابر، بیروت، دارالفکر.

آیتی، محمد ابراهیم (1359 ش)، تاریخ پیامبر اسلام، به کوشش ابوالقاسم گرجی، تهران، دانشگاه تهران.

بحرانی، سید هاشم (1413 ق)، مدینة المعاجز، قم، مؤسسۀ معارف اسلامی.

بلاذری، احمد بن یحیی (1959 م)، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمید الله، قاهره، دار‌المعارف.

بن ادریس، عبدالله عبدالعزیز (۱۴۰۲ ق/۱۹۸۲ م)، مجتمع المدینة فی عهد‌ الرسول(ص)، ریاض، عمادة شؤون ‌المکتبات.

تیمی، اسماعیل بن محمد، المبعث و المغازی، نسخۀ خطی کتابخانۀ کوبریلی، استانبول ترکیه، شمارۀ 1138.

جبرتی، عبد الرحمان بن حسن (1978 م)، عجائب الآثار، بیروت، دار‌الجیل.

جعفریان، رسول (1384 ش)، «التراتیب الاداریه (نظام حکومت نبوی) و زمینۀ تاریخی تألیف آن»، ضمن التراتیب الاداریة کتانی، ترجمۀ فارسی علی‌رضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، سمت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1385 ش)، سیرۀ رسول خدا، قم، دلیل ما.

 حجیلی، عبدالله بن محمد (1426 ق)، «کتاب الدیوان فی العهد النبوی»، المدینة االمنورة، شمارۀ 13.

خزاعی، علی بن محمود (1985 م)، تخریج الدلالات السمعیة، به کوشش احسان عباس، لبنان، دارالغرب الإسلامی.

خلیفة بن‌ خیاط (1993 م)، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، بیروت، دار‌الفکر.

خلیل جمعه، احمد (1412 ق/1992 م)، نساء من عصر‌ النبوة، دمشق و بیروت، دار ابن‌کثیر للطباعۀ و النشر و التوزیع.

ــــــــــــــــــــ (1417 ق/1996 م)، نساء اهل بیت فی ضوء القرآن و الحدیث، دمشق و بیروت، الیمامة للطباعة و النشر و التوزیع.

دراج، احمد سید (1400 ق)، صناعة الکتابة وتطورها فی العصور الاسلامیة، ضمیمۀ مجلۀ دعوۀ الحق، جده، دار‌الاصبهانی.

ذهبی، محمد بن احمد (1955 م)، سیر اعلام النبلاء، به کوشش صلاح الدین منجد، قاهره، دارالحدیث.

ــــــــــــــــــــ (1995 م)، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، دار‌الفکر.

 رضازادۀ لنگرودی، رضا (1368 ش)، «ابن اثیر، ابوالحسن»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد دوم، تهران، مرکز نشر دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

زرکلی، خیرالدین (1989 م)، الاعلام، بیروت، دار‌العلم للملایین.

سجادی، صادق (1383 ش)، «بیت‌المال»، دائرة المعارف بزرگ فارسی، جلد سیزدهم، تهران، مرکز نشر دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.

سمهودی، علی بن عبدالله (1374 ق)، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، به کوشش محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مطبعۀ‌السعاده.

سید مرتضی، علی بن حسین (1998 م)، الامالی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار‌الفکر.

سیدی جربندی، سیده ‌رقیه (1399 ش)، شیوه‌های تولید ثروت در عصر نزول قرآن کریم برپایۀ تحلیل داده‌های رجالی دربارۀ صحابه، پایان‌نامۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی گرگان.

شلبی، احمد (1381 ش)، تاریخ آموزش در اسلام، ترجمۀ محمدحسین ساکت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

ضیف، شوقی (1967 م)، الشعر و الغناء فی المدینة و مکة لعصر بنی‌امیة، بیروت، مکتبة‌الاندلس.

طبرسی، فضل بن حسن (1415 ق/1995 م)، مجمع‌البیان، بیروت، اعلمی.

طبری، محمد بن جریر (1966 م)، تاریخ الامم و الملوک، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار‌المعارف.

ــــــــــــــــــــ (1415 ق)، جامع البیان، به کوشش خلیل میس و صدقی جمیل عطار، بیروت، دار‌الفکر.

علی، جواد (1422 ق/2001 م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، مدینه، دار‌الساقی.

قلقشندی، احمد بن علی (1987 م)، صبح الاعشی، به کوشش یوسف علی طویل، دمشق، دارالفکر.

قنوجی، محمد صدیق حسن خان (1301 ق)، حُسنُ الاُسوَة بِما ثَبَتَ مِنَ اللهِ وَ رَسولهِ فی النِّسوَة، هند، دار‌‌الرائد‌.

کتّانی، عبدالحی (1382 ش)، نظام الحکومة النبویة، بیروت، دارالکتاب.

کحّاله، عمر رضا (1982 م)، اعلام النساء، بیروت، مؤسسة الرساله.

کشی، محمد بن عمر (1404 ق)، معرفة الرجال، اختیار شیخ طوسی، به کوشش مهدی رجایی، قم، آل‌البیت.

کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق)، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، دار‌الکتب‌الإسلامیه، 2/174.

مجلسی، محمد باقر (1403 ق)، بحا‌ر‌ الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

مسلم‌ بن‌ حجاج (1955 م‌)‌، الصَّحیح، به‌ کوشش‌ محمد فؤاد عبدالباقی‌، قاهره‌، مطبعة‌السعاده.

مهروش و دیگران، «آسیب‌شناسی مطالعات دربارۀ مناصب حکومتی عصر نبوی»، تاریخ و فرهنگ، سال پنجاه و یک، شمارۀ 103، پاییز و زمستان 1398 ش.

نووی، یحیی بن شرف (1426 ق)، تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت، دارالکتب العلمیه.

واقدی، محمد بن عمر (1409 ق/1989 م)، المغازی، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، عالم‌الکتب.

هیثمی، علی بن ابی‌بکر (1407 ق)، مجمع الزوائد، قاهره/بیروت، دار‌الریان.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 398
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 337


login