تعداد نشریات | 55 |
تعداد شمارهها | 1,781 |
تعداد مقالات | 14,130 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,881,686 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 18,780,029 |
مبادی نفسشناسی با ابتنا بر نسبت نظر و عمل نزد مشّاء و سانکهیا | ||
حکمت و فلسفه | ||
مقاله 5، دوره 18، شماره 70، تیر 1401، صفحه 109-138 اصل مقاله (858.73 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/wph.2022.52189.1852 | ||
نویسندگان | ||
محمد کریمی![]() ![]() | ||
1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
2استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی ،واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
3دانشیار ادیان و عرفان ، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
در میان مکاتب یونان باستان، تفکّر ارسطویی نظاممندترین مکتب فلسفی به شمار میآید و ازجمله شاخصههای مهم آن، توجّه ویژه به حوزة عمل است. امّا بهموازات آن، در مشرق زمین نیز، برخی مکاتب هندی با بهرهمندی از منابع معرفتی متنوّع ازجمله وداها و اوپانیشادها فعّال بودند. از این میان، مکتب سانکهیه با طرح مبانی هستی شناختی خاص بهویژه در مورد پوروشا (روح نامحسوس در شعور خالص) و پراکریتی (مادّة اوّلیة جهان)، از سایر مکاتب هندوها، نظاممندتر به نظر میرسد. ازآنجاکه حکمت عملی در هر یک از دو نظام فکری یادشده، بر بخشهایی از آرای ماورای حسّی ابتنا دارد، پژوهش پیش رو با رویکرد تاریخی در فلسفه و با لحاظ پیشینهها و تحلیل اصطلاحات فلسفی پرکاربرد نزد ارسطو و سانکهیه، میکوشد تا مبادی نفسشناسی آنان را بر پایة نسبت میان حکمت نظری با حکمت عملی، مورد مقایسه قرار دهد. یافتة مهم پژوهش آنکه، تلّقی متفاوت این دو مکتب از اوصاف نفس آدمی و ارتباط آن با بدن، دلیل اصلی تمایز اهداف آنان از طرح مباحث حکمت عملی است. پیشینههای فکری ارسطو، بسی پیچیدهتر از کاپیلا است؛ حکمت عملی ارسطو، خانواده و جامعه را نیز شامل میشود ولی آموزههای سانکهیه، تنها ناظر به سلوک فردی انسانها است؛ «اعتدال» کلیدیترین مفهوم برای فهم حکمت عملی ارسطو است ولی در نظام فکری سانکهیا، فهم تمایز میان نفس با بدن و ذهن و حتّی عقل، تمهید مهمّی برای شناخت غایت ریاضتهای فردی است. | ||
کلیدواژهها | ||
فلسفة مشّاء؛ تعلّق نفس به بدن؛ اعتدال اخلاقی؛ مکتب سانکهیا؛ متون ودایی؛ پوروشا؛ پراکریتی | ||
مراجع | ||
ارسطو (1368)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه از سیّد ابوالقاسم پورحسینی، تهران: دانشگاه تهران.
ارسطو (1379)، دربارة نفس، ترجمه از علیمراد داودی، تهران: حکمت، چاپ چهارم.
استیس، والتر ترنس (1386)، تاریخ انتقادی فلسفة یونان، ترجمه از یوسف شاقول، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
اسمارت، نینیان (1388)، تجربة دینی بشر، مجلّد اوّل، ترجمه از مرتضی گودرزی، تهران: سمت، چاپ دوم.
اسمارت، نینیان (1378)، «فلسفة هندی» در کتاب سه سنّت فلسفی (گزارشی از فلسفههای هندی، چینی و ژاپنی)، ترجمه از ابوالفضل محمودی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
بریه، امیل (1384)، تاریخ فلسفه در دورة یونانی، ترجمه از علیمراد داودی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
پاشایی، عسکری (1386)، «پیشگفتار مترجم در کتاب هندوئیسم»، تهران: نگاه معاصر.
پتفیشر، ماری (1391)، «آیین هندویی»، در هندوئیسم و اسلام در هند (مجموعه مقالات)، ترجمه از حجّتاللّه جوانی، تهران: نشر علم.
چاترجی، ساتیش چاندرا و موهان داتا، دریندرا (1394)، معرّفی مکتبهای فلسفی هند، ترجمه از فرناز ناظرزادة کرمانی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ دوم.
راناده، ر.د؛ و کائول، ر.ن. (1393)، «حکیمان پیش از سقراط»، مندرج در تاریخ فلسفة شرق و غرب، مجلّد دوم، بخش اوّل، فصل دوم، ترجمه از خسرو جهانداری، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
داودی، علیمراد (1387)، عقل در حکمت مشّاء (از ارسطو تا ابنسینا)، تهران: حکمت.
ذبیحی، محمّد (1397)، حکمت عملی (از نگاه سه فیلسوف مسلمان: فارابی، ابنسینا و ملّاصدرا)، تهران: سمت.
شایگان، داریوش (1392)، ادیان و مکتبهای فلسفی هند، تهران: فرزان روز.
فروغی، محمّدعلی (1385)، سیر حکمت در اروپا، تهران: زوّار، چاپ سوم.
فنایی اشکوری، محمّد (1390)، «مقدّمهای بر فلسفة اسلامی و تاریخ آن»، مندرج در درآمدی بر تاریخ فلسفة اسلامی، مجلّد اوّل، فصل اوّل، تهران: سمت.
کاپلستون، فردریک چارلز (1388)، تاریخ فلسفه، مجلّد یکم: یونان و روم، ترجمه از سیّد جلالالدین مجتبوی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
کریمی، مهدی (1389)، «مقایسة انسانشناسی اسلامی با مکتب یوگا ـ سانکهیه»، فصلنامة معرفت ادیان، سال اوّل، شمارة دوم، قم: مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ملکیان، مصطفی (1378)، تاریخ فلسفة غرب، قم: دفتر نشر حوزه و دانشگاه.
مهن سن، کشیتی (1388)، هندوئیسم، ترجمه از عسکری پاشایی، تهران: نگاه معاصر.
موحّدیان عطّار، علی و رستمیان، محمّدعلی (1397)، ادیان شرقی، قم: کتاب طه، چاپ سوم.
موکرجی، ساتکاری (1393)، «سانکیه ـ یوگه»، مندرج در تاریخ فلسفة شرق و غرب، مجلّد اوّل، بخش دوم، فصل یازدهم، ترجمه از خسرو جهانداری، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
نات، کیم (1389)، هندوییسم (درآمدی بسیار کوتاه)، ترجمة البرز پورجعفری، تهران: نشر ثالث
ناظرزادة کرمانی، فرناز (1394)، «یادداشت مترجم» در معرّفی مکتبهای فلسفی هند، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ دوم.
Aristotle. (1989). Nikomachus Ethics, translated by Seyyed Abulqasem Pourhosseini, Tehran: University of Tehran. [in Persian]
Aristotle. (2000). About the soul, translated by Ali Morad Davoudi, Tehran: Hikmat, 4th edition. [in Persian]
Berea, Emil. (2004). History of Philosophy in the Greek Era, translated by Ali Murad Davoudi, Tehran: University of Tehran, second edition. [in Persian]
Chatterjee, Satish Chandra and Mohan Datta, Derendra. (2014). Introduction to Indian Philosophical Schools, translated by Farnaz Nazerzadeh Kermani, Qom: University of Religions and Religions, second edition. [in Persian]
Copleston, Frederick Charles. (2008). History of Philosophy, Volume 1: Greece and Rome, translated by Seyyed Jalaluddin Mojtaboi, Tehran: Scientific and Cultural, 8th edition. [in Persian]
Davoudi, Ali Murad. (2008). Reason in Walking Wisdom (from Aristotle to Ibn Sina), Tehran: Hikmat. [in Persian]
Eliade, Mircea (1986), The Encyclopedia of Religion; New York, V 13.
Foroughi, Mohammad Ali. (2006). The path of wisdom in Europe, Tehran: Zovar, third edition. [in Persian]
Fanai Ashkouri, Mohammad. (2010). "Introductions to Islamic Philosophy and Its History", contained in an introduction to the history of Islamic philosophy, first volume, first chapter, Tehran: Samt. [in Persian]
Hastings, James. (1976). Encyclopedia of Religeon and Ethics; London, V 11.
Karimi, Mahdi. (2009). "Comparison of Islamic anthropology with the school of Yoga-Sankhiya", Marafet Adyan Quarterly, Year 1, Number 2, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute. [in Persian]
Malekian, Mustafa. (1999). History of Western Philosophy, Qom: District and University Publishing House. [in Persian]
Mohensen, Keshiti. (2009). Hinduism, translated by Askari Pashaei, Tehran: Contemporary view. [in Persian]
Mohaddian Attar, Ali and Rostamian, Mohammad Ali. (2017). Eastern Religions, Qom: Taha Book, third edition. [in Persian]
Mukherjee, Satkari. (2013). "Sankiya-yoga", included in the History of Eastern and Western Philosophy, Volume I, Part II, Chapter 11, translated by Khosrow Jahandari, Tehran: Scientific and Cultural, 4th edition. [in Persian]
Nat, Kim. (2010). Hinduism (a very short introduction), translated by Alborz Pourjafari, Tehran: Third Edition. [in Persian]
Nazerzadeh Kermani, Farnaz .(2014). "Translator's Note" in the Introduction of Indian Philosophical Schools, Qom: University of Religions and Religions, second edition. [in Persian]
Pashaei, Askari. (2007). "Translator's Preface to the Book of Hinduism", Tehran: Negah-e Moaser. [in Persian]
Pettfischer, Marie. (2011). "Hindu Ritual", in Hinduism and Islam in India (Collection of Articles), translated by Hojjatullah Javani, Tehran: Science Publishing. [in Persian]
Ranadeh, R.D.; and Kaul, R.N. (2013). "Sages before Socrates", included in the History of Eastern and Western Philosophy, Volume II, Part I, Chapter II, translated by Khosrow Jahandari, Tehran: Scientific and Cultural, 4th edition. [in Persian]
Stace, Walter Terence. (2007). Critical History of Greek Philosophy, translated by Yusuf Shaqul, Qom: University of Religions and Religions. [in Persian]
Smart, Ninian. (2009). Human Religious Experience, first volume, translated by Morteza Gudarzi, Tehran: Samt, second edition. [in Persian]
Smart, Ninian. (1999). "Indian Philosophy" in the book Three Philosophical Traditions (a report on Indian, Chinese and Japanese philosophies), translated by Abolfazl Mahmoudi, Qom: Islamic Propaganda Office Publications. [in Persian]
Shaygan, Dariush. (2012). Religions and Philosophical Schools of India, Tehran: Farzan Rooz. [in Persian]
Zabihi, Mohammad. (2017). Practical wisdom (from the point of view of three Muslim philosophers: Farabi, Ibn Sina and Mullasadra), Tehran: Samt. [in Persian] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 14 |