تعداد نشریات | 55 |
تعداد شمارهها | 1,781 |
تعداد مقالات | 14,130 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,881,372 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 18,779,940 |
بررسی انتساب نصر حامد ابوزید به مکتب اعتزال | ||
سراج منیر | ||
مقاله 7، دوره 12، شماره 43، مهر 1400، صفحه 177-207 اصل مقاله (1.07 M) | ||
نوع مقاله: علمی- ترویجی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ajsm.2022.65040.1780 | ||
نویسندگان | ||
زینب شمس ![]() ![]() | ||
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
2کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
چکیده | ||
دکتر نصر حامد ابوزید، متفکر مصری است که همواره به عنوان یک چهره نومعتزلی قلمداد میشود، اخیراً برخی محققان از ترکیبی بودن نظرات وی نتیجه گرفتهاند که ایشان روش منحصر به خود را داشته که محصور به هیچ جریانی نیست و یا تنها با اتکاء بر یک نظریه ابوزید، پیوند وی با نومعتزله را مورد تردید قرار دادهاند. نوشتار حاضر، با نگاهی جامع به روش تحلیلی-تطبیقی درصدد ارزیابی صحت انتساب ابوزید به مکتب اعتزال قدیم و جدید است، بدین منظور ابتدا نظریات ایشان را در چند مبحث (فارغ از ارزیابی و نقد) بیان نموده و سپس با معتزله و نومعتزله مقایسه شده است. ضمن اذعان به تفاوتهای معتزله با نومعتزله، مشخص شد دیدگاههای ابوزید به رغم رویکرد عقلگرایانهاش، در مواردی با معتزلیان قدیم تفاوت دارد و در موارد متعدّدی مشابه نومعتزلیان است، لذا همسویی ابوزید با مکتب اعتزال غیرقابل انکار است، اختلاف نظریات وی با معتزلیان قدیم و کثرت مشابهت آرائش با نومعتزلیان، قرابت آراء او با نومعتزلیان را نتیجه میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
مکتب تفسیری؛ نصر حامد ابوزید؛ معتزله؛ خلق قرآن؛ تاریخمندی قرآن؛ وحی؛ اعجاز | ||
مراجع | ||
قرآن کریم
ابوزید، نصر حامد. (1376 ش). تاریخمندی، مفهوم پوشیده و مبهم، ترجمه: محمدتقی کرمی، مجله نقد و نظر، شماره 12.
ابوزید، نصر حامد. (1379 ش). تأویل، حقیقت و نص، ترجمه: مرتضی کریمینیا، مجله کیان، شماره 54، ص 2-17.
ابوزید، نصر حامد. (1383 ش). نقد گفتمان دینی، ترجمه: حسن اشکوری و محمد جواهر کلام، تهران: یادآوران.
ابوزید، نصر حامد. (1389 ش). معنای متن (پژوهشی در علوم قرآن)، ترجمه: مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
ابوزید، نصر حامد. (1992 م). نقد الخطاب الدینی، قاهره: سینا للنشر.
ابوزید، نصر حامد. (1995 م). النص السلطه الحقیقه، الدارالبیضاء، المرکز الثقافی العربی.
اسعدی، محمد.، همکاران. (1397 ش). آسیبشناسی جریانهای تفسیری، جلد 2، قم: جعفری، چاپ 3.
اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل.، (1397 ق). الابانه عن اصول الدیانه، تحقیق: فوقیه حسین محمود، قاهره: دارالانصار، چاپ 1.
بهشتی، نرگس.، (1393 ش). تشابه و تفاوتهای معتزله با نومعتزله در رهیافت ادبی به قرآن، پژوهشنامه ثقلین، دوره 1، شماره 3، ص 499-522.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.، (1393 ش). مقایسه اعتزال قدیم و جدید، نشریه معارف، شماره 107.
توکلی بینا، میثم.، اکبری، رضا.، (1391 ش). اعتبار معرفتی قرآن از دیدگاه نصر حامد ابوزید: رویکردی فرهنگی- ادبی. سال 13، شماره 4.
جاحظ، عمرو بن بحر. ( 1424 ق). الحیوان، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ 2.
جاحظ، عمرو بن بحر. (بیتا). البیان و التبیین، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر.
حنفی، حسن.، ( 1998 م). من العقیده الی الثورة، ج 1، چاپ 1 ، بیروت: دارالتنویر للطباعة و للنشر.
حنفی، حسن. (1380 ش). از نقد سند تا نقد متن (5)، ترجمه محمدحسین روحانی، مجله علوم حدیث، شماره 20.
خفاجی، ابو محمد عبدالله بن سنان.، (1994 م). سرّ الفصاحه، تحقیق: علی فودة، قاهره: مکتبة الخانجی.
خلف الله، محمد احمد. ( 1984 م). مفاهیم قرآنیة ، کویت: عالم المعرفة.
خلف الله، محمد احمد.، (1999 م). الفنن القصصی فی القرآن الکریم، قاهره: موسسة الانتشار العربی، سینا للنشر، چاپ:4.
رشید رضا، محمد. ( 1414 ق). التفسیر القران الکریم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
زرّوق، حسین.، (2013 م). جهود الامة فی الاعجاز البیانی للقرآن الکریم المسار و المال و المکتبة ، قاهره: دارالسلام.
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبداهلل.، (1408 ق). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالفکر.
زمخشری، محمود بن عمر. ( 1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دارالکتاب العربی.
طیب حسینی، محمود.، (1387 ش). امین خولی و مولفههای تفسیر ادبی، مجله مشکوة، شماره 99.
عبده، محمد. ( 1385 ق). توحید، بیروت: دارالکتاب العربی.
عصفور، جابر. (1991 م). مفهوم النص و الاعتزال المعاصر، مجله ابداع، شماره 3، ص 30-47.
علمی، محمد جعفر. (1386 ش). بررسی و نقد نظریه فضل الرحمن در بازسازی اجتهاد در دین، مجله علوم سیاسی، دوره 10، شماره 37، ص 71-124.
فاضل، احمد محمد. ( 2008 م). الاتجاه العلمانی المعاصر فی علوم القران الکریم، دمشق: مرکز الناقد الثقافی.
فرمانیان، مهدی.، (1378 ش). اعجاز قرآن از دیدگاه معتزله، دو فصلنامه هفت آسمان، دوره 1، شماره 3، ص 161-176.
قاضی، عبدالجبار بن احمد.، (1422 ق). شرح الاصول الخمسه، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
قاضی، عبدالجبار بن احمد. ( 1965 م). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاهره: الدار المصریه.
گلی، جواد.، یوسفیان، حسن. ( 1389 ش). جریان شناسی نومعتزله، مجله کلامی معرفت، سال 1، شماره 3، ص 115-142.
گلی، جواد. ( 1392 ش). نقد و بررسی چیستی وحی قرآنی در نگاه نومعتزله با تاکید بر دیدکاه نصرحامد ابوزید، قم: موسسه امام خمینی (ره).
متقیفر سعید.، (1393 ش). جریان شناسی نو معتزله، مجله معارف، شماره 107.
مصباحی، عبدالله. ( 1391 ش). بررسی رویکرد عقلانی معتزله در اعتقادات، فصل نامه کلام اسلامی، شماره 81، ص 73-100.
ملاحمی خوارزمی، محمود ابن محمد.، (1386 ش). الفائق فی اصول الدین، تحقیق و مقدمه: ویلفرد مالدونگ و مارتین مکدرموت، بی جا.
وصفی، محمدرضا. (1389 ش). نومعتزلیان: گفتگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد آرکون، حسن حنفی، تهران: نگاه معاصر.
References
The Holy Quran
Abu Zaid, Nasr Hamed., (1997). Historiography, a hidden and ambiguous concept, translated by Mohammad Taghi Karami, Naqd wa Nazar Magazine, No. 12. [in Persian]
Abu Zaid, Nasr Hamed., (2000). Interpretation, truth and text, translated by Morteza Kariminia, Kian magazine, number 54, pp. 17-2. [in Persian]
Abu Zaid, Nasr Hamed., (2004). Criticism of religious discourse, translated by Hassan Ashkouri and Mohammad Javaher Kalam, Tehran: Yadavaran. [in Persian]
Abu Zaid, Nasr Hamed., (2010). The meaning of the text (research on the sciences of the Qur'an), translated by: Morteza Kariminia, Tehran: Tarh-e No. [in Persian]
Abu Zaid, Nasr Hamed., (1992). Criticism of al-Khattab al-Dini, Cairo: Sina publication. [in Arabic]
Abu Zaid, Nasr Hamed., (1995). Al-Nus al-Sulta al-Haqiqah, Al-Dar al-Baida, Al-Maqar al-Thaqafi al-Arabi. [in Arabic]
Asadi, Mohammad., et al., (2017). Pathology of interpretive currents, volume 2, Qom: Jafari, 3rd edition. [in Persian]
Ash'ari, Abulhasan Ali bin Ismail., (2018). Al-Abaneh on Usul al-Diyaneh, research: Fouqieh Hossein Mahmoud, Cairo: Dar al-Ansar, 1st edition. [in Arabic]
Abdo, Mohammad., (2006). Tawheed, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. [in Arabic]
Asfour, Jaber., (1991). The concept of modern text and Al-Itzal, Ibda' magazine, No. 3, pp. 30-47.
Beheshti, Narges., (2013). Similarities and differences between Mu'tazila and Non-Mu'tazila in the literary approach to the Qur'an, Saghalin Research Journal, Volume 1, Number 3, pp. 522-499.
Elmi, Mohammad Jafar., (2007). Review and criticism of Fazlur Rahman's theory in the reconstruction of ijtihad in religion, Journal of Political Science, Volume 10, Number 37, pp. 71-124. [in Persian]
Fazel, Ahmad Mohammad., (2008). The contemporary secular trend in the sciences of the Holy Qur'an, Damascus: Al-Naqd Al-Thaqafi Center. [in Arabic]
Farmanian, Mehdi., (1999). Miracles of the Qur'an from the point of view of Mu'tazila, Haft Asman Quarterly, Volume 1, Number 3, pp. 161-176. [in Persian]
Goli, Javad., Yousefian, Hassan., (2010). Theology of Nomu'tzaleh, Theological Journal of Marafet, Year 1, Number 3, pp. 115-142. [in Persian]
Goli, Javad., (2012). Criticism and analysis of the Qur'anic revelation in the view of Nomu'tazila with emphasis on the view of Nasr Hamid Abu Zayd, Qom: Imam Khomeini Institute (RA). [in Persian]
Hanafi, Hassan., (1998). Man al-Aqeedah al-Thawra, vol. 1, print 1, Beirut: Dar al-Tanvir for printing and publishing. [in Arabic]
Hanafi, Hassan., (2001). From Document Criticism to Text Criticism (5), translated by Mohammad Hossein Rouhani, Journal of Hadith Sciences, No. 20. [in Persian]
Jahiz, Amr bin Bahr., (2003). Al-Haiwan, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, 2nd edition. [in Arabic]
Jahiz, Amr bin Bahr., (n.d.). Al-Bayan and Al-Tabain, research: Abdussalam Mohammad Haroun, Beirut: Dar al-Fikr. [in Arabic]
Khafaji, Abu Muhammad Abdullah bin Sinan., (1994). Surr al-Fasaha, Research: Ali Fouda, Cairo: Al-Khanji School. [in Arabic]
Khalafullah, Mohammad Ahmad., (1984). Quranic concepts, Kuwait: Alem al-Marafah. [in Arabic]
Khalafullah, Mohammad Ahmad., (1999). Alfann al-Qasasi fi al-Qur'an al-Karim, Cairo: Al-Arabi publishing house, Sina publishing house, edition: 4. [in Arabic]
Motaghifar Saeed., (2013). New Mu'tazila flowology, Ma'arif magazine, number 107. [in Persian]
Mesbahi, Abdullah., (2012). Investigating the Mu'tazila's rational approach in beliefs, Islamic Theology Quarterly, No. 81, pp. 73-100. [in Persian]
Molahami Khwarazmi, Mahmoud Ibn Mohammad., (2007). Al-Faiq fi Usul al-Din, research and introduction: Wilfred Maldong and Martin McDermott, n.p.
Qazi, Abdul Jabbar bin Ahmad., (2001). Sharh al-Usul al-Khumsa, Beirut: Dar al-Ahiya al-Trath al-Arabi. [in Arabic]
Qazi, Abdul Jabbar bin Ahmad., (1965). Al-Mughni fi Awab Al-Tawheed wa Al-Adl, Cairo: Al-Dar al-Masriyyah. [in Arabic]
Rashid Reza, Mohammad., (1993). Al-Tafsir al-Qur'an al-Karim al-Shahir in Tafsir al-Manar, Beirut: Dar al-Marafa. [in Arabic]
Research Institute of Islamic Culture and Thought., (2013). Comparison of old and new retirement, Ma'arif magazine, number 107. [in Persian]
Tavakoli Bina, Meisam., Akbari, Reza., (2013). The epistemological validity of the Qur'an from Nasr Hamed Abu Zaid's point of view: a cultural-literary approach. Year 13, Number 4.
Tayeb Hosseini, Mahmoud., (2008). Amin Khouli and the components of literary interpretation, Mashkawa magazine, number 99.
Vasfi, Mohammad Reza., (2009). Nomu'atzlian: Conversation with Nasr Hamed Abu Zaid, Abed Al-Jabari, Mohammad Arkun, Hassan Hanafi, Tehran: Negah-e Mo'aser. [in Persian]
Zarrouq, Hossein., (2013). The efforts of the nation in al-Ijaz al-Bayani for the Holy Quran, Al-Masr, Al-Mal, and Al-Maktab, Cairo: Dar al-Salam. [in Arabic]
Zarakshi, Badr al-Din Muhammad bin Abdullah, (1408 AH). Al-Barhan fi Ulum al-Qur'an, Beirut: Dar al-Fikr. [in Arabic]
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar., (1986). Al-Kashaf on the truths of Gawamaz al-Tanzil and Ayun al-Aghawil in the ways of Ta’awil, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. [in Arabic] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 9 |