| تعداد نشریات | 61 |
| تعداد شمارهها | 2,211 |
| تعداد مقالات | 17,984 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,246,869 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,911,958 |
قرآن و آموزه «استعاذه»؛ چالشی پیشروی نظریه «تکثر معنا» | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 7، دوره 15، شماره 57، مرداد 1403، صفحه 197-230 اصل مقاله (1.61 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2024.79008.2958 | ||
| نویسندگان | ||
| یوسف فرشادنیا* 1؛ حمید ایماندار2 | ||
| 1دانشگاه شیراز | ||
| 2استادیار بخش علوم قرآن و فقه دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| قرآن به عنوان متن و کلام الهی، دارای اعجاز تأثیری و از جهت «لفظ» و «معنا»، امری وحیانی است. از طرفی خدا به پیامبر (ص) هنگام قرائت قرآن، امر(ندبی) به «استعاذه» نموده است. از دیگر سو، «تکثر معنا» به عنوان یک نظریه معنایی در خصوص متون دینی و بهطور خاص قرآن مطرح است. نوشتار حاضر به شیوهای تحلیلی، بر اساس جدول تحلیل محتوا و ابزار کتابخانهای، نظریهی «تکثر معنا» را بر پایه اثر وجودی و کارکردی آموزه «استعاذه» پیش از قرائت قرآن مورد نقد قرار داده است. قرآن، در موارد مختلفی، امر به «استعاذه» نموده است. طبق بررسیهای انجام شده، بالاترین فراوانی از جهت «مستعاذه منه»، به «شیطان» تعلق دارد. «صیانت و نفی سلطه شیطان»، «پیشگیری از لغزش در تلاوت و اشتباه در تفسیر» و همچنین «درمان روانی و معرفتی» از آثار وجودی و کارکردی عمده «استعاذه» است. توجه صرف به ظواهر لفظ، عبارت و جملههای متن، سهیم بودن تصورات ذهنی و عدم نیاز به کشف و اهمیت «مراد مؤلف» در فهم متن از جمله مفاد نظریههای معنایی است که موجب «تکثر معنا» در فهم متون میشود. با نظری به دلائلی چون؛ یک: «وحیانی بودن "لفظ" و "معنا" در قرآن»، دو: «تأکید به "استعاذه" پیش از قرائت قرآن» و سه: «کارکردهای سهگانه استعاذه قرائت»، «تکثر معنا» در قرآن با چالش مواجه میشود. بنابراین باید به آموزه «استعاذه» به عنوان راهبرد عملی قرآنی و دژ محکم در راستای «فهم صحیح قرآن» و پیشگیری از «تکثر معنا» بهره برد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| "قرآن"؛ "آموزه استعاذه"؛ "آیه 98 سوره نحل"؛ "تکثر معنا"؛ "شیطان" | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم ترجمه مکارم شیرازی
ابنبابویه، أبی جعفر محمّد بن علی، (1398 ق). التوحید، المحقق: السید هاشم الحسینی الطهرانی، قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة.
ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی بن محمد، (1422 ق). زاد المسیر فی علم التفسیر، المحقق: عبد الرزاق المهدی، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن درید، محمد بن الحسن، (1987 م). جمهرة اللغة، المحقق: رمزی منیر بعلبکی، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن فارس، أحمد، (1399 ق). معجم مقاییس اللغة، المحقق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر.
ابنجزری، محمّد بن محمّد، (بیتا). النشر فى القراءات العشر، بیروت: دار الکتب الإسلامیّة.
ارشد ریاحی، علی؛ عابدینی، فاطمه، (1393). حقیقت استعاذه از دیدگاه ابن عربی، ملاصدرا و امام خمینی (ره)، پژوهشنامه متین، سال شانزدهم، شماره شصت و پنج، صص 44-23
ازهری، محمد بن احمد، (2001 م). تهذیب اللغة، المحقق: محمد عوض مرعب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ایروانی، باقر، (1428 ق). دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
آصفی، محمد مهدی، (1428 ق)، وعی القرآن، المشرق للثقافه و النشر.
آلستون، ویلیام پی.، (1381). فلسفه زبان، ترجمه: احمد ایرانمنش و احمدرضا جلیلی، تهـران: دفتـر پـژوهش و نشر سهروردی.
باردن، لورنس، (1375). تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
باقری، علی، (1389). وحی و تجربه دینی از منظر قرآن و اندیشمندان، الهیات و حقوق، شماره 4 و 5، صص 126-101.
بغوی، حسین بن مسعود، (1420 ق). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن (تفسیر البغوی)، المحقق: عبد الرزاق المهدی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
پرچم، اعظم؛ علی عسگری، فایضه، (1397). جلوههایی از استعاذه انبیاء از منظر قرآن کریم، تفسیر پژوهی، سال پنجم، شماره نهم، صص 89-67.
جواهری، سید محمد حسن، (1393)، بررسی نظریه خطّابی درباره اعجاز تأثیری قرآن کریم، قبسات، سال نوزدهم، صص 165-135.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1407 ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، محقق: عطار، احمد عبدالغفور، بیروت: دار العلم للملایین.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد بن مفضل، (1404 ق). المفردات فی غریب القرآن، تهران: دفتر نشر کتاب.
رضایی اصفهانی، محمد علی، (1391)، قرآن شناسی، قم: انتشارات پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن.
رُمّانی، علی بن عیسی؛ خطابی، حمد بن محمد؛ جرجانی، عبدالقاهر، (1976 م)، ثلاث رسائل فی إعجاز القرآن، تحقیق و تعلیق احمد، محمد خلف الله و سلام، محمد زغلول، مصر: دار المعارف.
سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر، (1394 ق). الإتقان فی علوم القرآن، المحقق: محمد أبو الفضل إبراهیم، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر، (1408 ق). معترک الأقران فی إعجاز القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر، (بیتا). الدر المنثور، بیروت: دارالفکر.
شوکانی، محمد بن علی، (1414 ق). فتح القدیر، بیروت: دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب.
شیبانی، محمد حسن، (1419 ق)، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، قم: نشر الهادی.
طباطبایی، محمد حسین، (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
طبرسی، حسن بن فضل، (1972 م). مکارم الاخلاق، تحقیق: محمد حسین الأعلمی، بیروت: مؤسسه الأعملی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن، (1415 ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طیب، سید عبدالحسین، (1348). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه جهانی سبطین (ع).
عابدی سرآسیا، علیرضا، (1394). تکثر معنا در متون دینی، مطالعات اسلامی، سال چهل و هفتم، شماره نودو پنج، صص 164-139.
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409 ق). العین، تحقیق الدکتور مهدى المخزومی الدکتور ابراهیم السامرئی، قم: مؤسسة دار الهجرة.
فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، (1406 ق). الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه السلام.
قرائتی، محسن، (1383). تفسیر نور، چاپ یازدهم، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
قرشی بنایی، سید علی اکبر، (1391)، تفسیر احسنالحدیث، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
قرشی بنایی، علی اکبر، (1412 ق). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
قطب راوندی، سعید بن هبة الله، (بیتا)، فقه القرآن، تحقیق سید احمد حسینی، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
قمی نیشابوری، حسن بن محمد، (بیتا)، تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1430 ق). الکافی، قم: دار الحدیث.
مجلسی، محمد باقر، (1403 ق)، بحار الأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محمدی ریشهری، محمد، (1385). دانشنامه عقاید اسلامی، ج 2، همکار: رضا برنجکار، مترجم: مهدی مهریزی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
محمدی نیک، نرگس، (1390). آثار روانشناختی استعاذه از دیدگاه قرآن و حدیث، پایان نامه کارشناسی ارشد، اساتید راهنما: دکتر قاضی زاده و دکتر پسندیده، دانشکده علوم حدیث.
مدرسی، سید محمد تقی، (1413 ق). التشریع الإسلامی مناهجه و مقاصده، تهران: انتشارات المدرسی.
مدرسی، سید محمد تقی، (1429 ق). من هدی القرآن، بیروت: دارالقارئ.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1398)، قرآن شناسی، چاپ هفتم، تحقیق محمود رجبی، ویرایش حمید آریان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمد تقی، (1399). آفتاب مطهر، تدوین و نگارش غلامرضا گلی زواره، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
معارف، مجید؛ سلیمانیه نائینی، الهه، (1392). جایگاه و فلسفة استعاذه، ازدیدگاه قرآن و حدیث، بصیرت و تربیت اسلامی،10(25)، صص 1-29.
معرفت، محمد هادی، (1428 ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ملکی، یدالله، (1396)، استعاذه و آثار آن در استکمال معنوی انسان با تاکید بر نظر ملاصدرا در تفسیر قرآن، انسان پژوهی دینی، سال چهاردهم، شماره سی و هشتم، صص 164-143.
مؤدب، رضا؛ سالمی، حسین، (1399). چگونگی نفوذ شیطان در قوای ادراکی آدمی و اقسام کنشهای آن از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه امام خمینی ره، انسان پژوهی دینی، سال هفدهم، شماره 43، صص 221-205.
موسوی جزایری، هاشم، (1393)، آثار و برکات الإستعاذة بالله تعالی من الشیطان الرجیم فی القرآن و الحدیث، قم: ناجی الجزائری.
هاشمی رفسنجانی، علی اکبر و همکاران، (بیتا). فرهنگ قرآن، کتابخانه مجازی فقاهت.
هوی، دیوید کوزنز، (1385). حلقه انتقادی: ادبیات، تاریخ و هرمنوتیک فلسفی، ترجمه مراد فرهادپور، تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
واعظی، احمد، (1389)، دفاع از قصدی گرایی تفسیری، قرآن شناخت، سال سوم، شماره اول، پیاپی پنجم، صص 52-31.
وطن خواه، علی، (1398). آثار و زمینههای استعاذه در قرآن و روایات، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر احمد شجاعی، دانشگاه آزاد واحد اردبیل. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 397 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 325 |
||