| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شمارهها | 2,187 |
| تعداد مقالات | 17,728 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,547,761 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,556,091 |
برهان فطرت در کلام اسلامی و معرفتشناسی معاصر: از گرایش تا تصدیق و نسبت آن با معرفتشناسی اصلاحشده | ||
| پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 آذر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/jcst.2025.89076.1261 | ||
| نویسندگان | ||
| سید حاتم مهدوی نور* 1؛ عبدالوحید وفائی2 | ||
| 1گروه معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2دانشگاه آزاد اسلامی | ||
| چکیده | ||
| در کلام اسلامیِ امامیه، «برهان فطرت» بر خداجویی و خداشناسیِ سرشتی انسان تکیه دارد. پرسش این است که این برهان چگونه از گرایش فطری به تصدیق وجود خدا میرسد و نسبت آن با «معرفتشناسی اصلاحشده» چیست. هدف تبیینِ تقریرهای امامیه از برهان فطرت و سنجش آن با نظریهٔ «باور پایه» در معرفتشناسی اصلاحشده (بهویژه نزد پلانتینگا) برای روشنسازی عقلانیت باور به خدا بدون اتکای پیشینی بر براهین کلاسیک است. پژوهش از نوع توصیفی–تحلیلی و تطبیقی با روش کتابخانهای است؛ مفاهیم قرآنی، روایی و فلسفیِ فطرت در منابع امامیه استخراج و بهصورت نظاممند با مؤلفههای معرفتشناسی اصلاحشده مقایسه شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد برهان فطرت بر دو مؤلفه استوار است: (۱) گرایش فطری به کمال مطلق و امر قدسی (عشق به خیر، حقیقت و عبادت)، (۲) بینش/تصدیق فطری نسبت به مبدأ هستی. متفکرانی چون ملاصدرا، علامه طباطبایی، امام خمینی (ره) و جوادی آملی، این گرایش/بینش را نشانهٔ وجود واقعیِ متعلق آن میدانند. در معرفتشناسی اصلاحشده نیز باور به خدا میتواند باور پایه و معقول باشد و از کارکرد صحیح حسّ خداشناسی پدید آید. اشتراک دو رویکرد در خدادادیبودن و غیراکتسابیبودن ایمان است؛ تفاوت در اینجاست که امامیه غالباً بر جنبهٔ حضوری و وثاقت تصدیق تأکید میکند، حال آنکه معرفتشناسی اصلاحشده بیشتر بر معقولیت/توجیه باور تکیه دارد نه اقناعِ برونگرا. در نتیجه میتوان پل معناداری میان برهان فطرت و معرفتشناسی اصلاحشده ساخت: باور به خدا «برونداد طبیعیِ» سازوکارهای فطریِ سالم انسان است؛ ازاینرو، هم قرینهای وجودشناختی به سود الهیات امامیه فراهم میشود و هم مدلی معاصر برای تبیین عقلانیت خداشناسیِ فطری. | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 30 |
||