تعداد نشریات | 55 |
تعداد شمارهها | 1,839 |
تعداد مقالات | 14,675 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,782,485 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,756,431 |
دولت محدود؛ بازخوانی سیاست «سلطه و تغییر» در دوره پهلوی دوم بر پایه نظریه جول.اس میگدال | ||
دولت پژوهی | ||
مقاله 3، دوره 8، شماره 30، شهریور 1401، صفحه 59-92 اصل مقاله (903.68 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/tssq.2022.69992.1321 | ||
نویسنده | ||
علیرضا سمیعی اصفهانی* | ||
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
چکیده | ||
هدف اصلی پژوهش پیش رو، واکاوی و بازخوانی تکهای از تاریخ «سلطه و تغییر» در ایران در دو دهه 1340و 1350 شمسی است که در عمل میتوان گفت بازنمود یا آیینه تمامنمایی از کلیت مناسبات دولت – جامعه در بستر سیاستهای «نوسازی و اصلاحات» در تاریخ ایران معاصر به شمار میرود. بررسی قابلیت ارائه «استراتژی بقای جدید»، ظرفیت «اعمال کنترل» و در نهایت توانایی و اراده «تحول اجتماعی» دولت پهلوی دوم و موانع پیش روی آن، بر پایه نظریه «دولت محدود یا دولت درون جامعه» جول.اس میگدال، در مرکز بحث این نوشتار قرار دارد. به اعتقاد میگدال جهت فهم درست و دقیق ماهیت و عملکرد دولت در جهان سوم، باید از رویکرد استعلایی و افسانه و اسطوره دولت «کامل» مورد نظر دولتگرایان که دولت را در مقابل جامعه قرار میدهد و مبتنی بر بازی جمع جبری صفر میان دولت و جامعه است، پرهیز نمود و رویکرد دولت «پارهای یا تکهای» از جامعه است را مورد توجه قرار داد. به عبارت روشنتر این نگاه مستلزم تغییر تمرکز تحلیل از دولت به عنوان یک سازمان بوروکراتیک مستقل (نگاه ساختاری) به دیدگاهی «فرآیندگرا» از دولت در جامعه است. با این توصیف پرسش اصلی پژوهش این است که چرا سیاست تغییر و تحول اجتماعی دولت محمدرضاشاه پهلوی در قالب انقلاب سفید (در دهه 40 و 50) نتوانست به اهداف مدنظر خود دست یابد و در نهایت پهلوی دوم با بحران سلطه و کنترل اجتماعی روبرو شد؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که دولت پهلوی دوم به رغم برخورداری از میزان نسبتاً بالایی از کنترل اجتماعی، به جهت محدودیتهای ناشی از ماهیت جامعه شبکهای و همچنین الزامات و ضرورتهای نظام بینالملل، دولت ضعیفی بود که نتوانست استراتژی بقای جذابتر و کارآمدتری برای نیروهای اجتماعی ارائه و منابع لازم برای حمایت از سیاست «تحول اجتماعی» مدنظر خود را بسیج نماید، از این رو در نهایت ناگزیر به «سیاست بقا» روی آورد. | ||
کلیدواژهها | ||
دولت محدود؛ انقلاب سفید؛ جامعه شبکهای؛ نظام بینالملل؛ پهلوی دوم | ||
مراجع | ||
الف) فارسی
آبراهامیان، یرواند.(1384). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی، چ 11.
ازغندی، علیرضا.(1382). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران(1320- 1357)، تهران: انتشارات سمت.
ازغندی، علیرضا.(1386). روابط خارجی ایران، دولت دست نشانده( 1357-1320)،تهران: قومس، چاپ هفتم.
اشرف، احمد؛ بنوعزیزی، علی.(1387). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نیلوفر.
اشرف، احمد.(1372). «زمینـه اجتمـاعی سـنت گرایـی و تجـددخواهی»، مجله ایران نامه، شماره 42، صص184- 163.
افراسیابی، بهرام.(1364). ایران و تاریخ؛ از کودتا تا انقلاب، تهران: انتشارات زرین.
امجد، محمد..(1380). ایران از دیکتاتوری سلطنتی تا دین سالاری، ترجمه حسین مفتخری، تهران: مرکز بازشناسی اسلام در ایران.
آموزگار، جهانگیر.(1375). فراز و فرود دودمان پهاوی، ترجمه اردشیر لطفیان، بیجا: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
بازرگان، مهدی.(1363). انقلاب ایران در دو حرکت، تهران: ناشر مهدی بازرگان، چاپ 5. برزین، سعید.(1387). زندگینامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، تهران: نشر مرکز، چ3. بشیریه، حسین.(1388). جامعه شناسی سیاسی؛ نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، چاپ هفدهم، تهران: نشر نی.
بیل، جمیز.(1371). شیر و عقاب: روابط بدفرجام ایران و آمریکا، ترجمه فروزنده برلیان، تهران: انتشارات فاخته.
ثقفی خراسانی، علیرضا.(1375). سیر تحولات استعماری در ایران، مشهد: نشر نیکا
دانشجویان مسلمان پیرو خط امام.(1366). از ظهور تا سقوط، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، جلد،1تهران: مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا.
دهباشی،حسین.(1393). اقتصاد و امینت: تاریخ شفاهی، زندگیو آثار علینقی عالیخانی، تهران: سـازمان اسـناد و کتابخانـه ملی جمهوری اسلامی ایران.
زونیس، ماروین.(1370). شکست شاهانه: روانشناسی شخصیت شاه، ترجمه عباس فجر، تهران: طرح نو.
سولیوان، ویلیام؛ پارسونز، آنتونی.(1372). خاطرات دوسفیر، اسراری از سقوط شاه و نقش آمریکا و انگلیس در انقلاب اسلامی، ترجمه محمود طلوعی، تهران: انتشارات علم.
سمیعی اصفهانی، علیرضا، عباسی، عالیه.(1397). دولت رانتی و چالشهای دولتسازی در عصر پهلوی دوم1332-1357، رهیافتهای سیاسی و بین المللی، (1۵7(.
عالیخانی، علینقی.(1385). خاطرات علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد 1348- 1341: سیاست و سیاستگذاری در ایران، مصاحبه کننده غلامرضا افخمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
فوران، جان.(1371). مفهوم توسعه وابسته، کلید اقتصاد سیاسی ایران در عصر قاجار، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 60- 59.
فوران، جان.(1378). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500میلادی مطابق با 879شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم.
کاتوزیان، محمدعلی همایون.(1391). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، چاپ هجدهم، تهران: نشرمرکز.
کارردانکوس، هلن.(1367). نه صلح نه جنگ (امپراتوری جدید شوروی یا حق استفاده ازتنشزدایی(، چاپ دوم، ترجمه: هوشنگ مهدوی، تهران: البرز.
گازیوروسکی، مارک ج.(1371) سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز.
مطلبـی، مسـعود.(1386). واکـاوی علـل مخالفـت بازاریـان بـاحکومت پهلوی، مجله زمانه، شماره 57، صص70- 61.
مهدوی، مسعود.(1377). مقدمهای بر جغرافیای روستایی ایران، ج اول، تهران: انتشارات سمت.
میلانی، محسن.(1385). شکلگیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهـوری اسـلامی، ترجمـه مجتبـی عطـارزاده تهران: نشر گام نو.
نجاتی، غلامرضا.(1369). پیرامون ملی شدن صنعت نفت- سه گزارش جرج مک گی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
هوگلند، اریک.ج.(1381). زمین و انقلاب در ایران (1360-1340)، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران: انتشارات شیرازه.
هویدا، فریدون.(1365). سقوط شاه، ترجمه مهران، تهران: انتشارات اطلاعات
ب) انگلیسی
Ansari, M. Ali (2007) Modern IranThe Pahlavis and After, Second Edition, New York; Routledge Avery, Peter. Modern Iran (London: 1965) P. 481. Akhavi, Shahrough (1980) Religoin and Politics in Contemporary Iran, (New York, State university of New York press). P130. Afshar, Haleh (1981). "An Assessment of Agricultural Development Policies in Iran." World Develop. 9, pp 1097-1107. Shaul, Bakhash. (2009). The U.S. and Iran in Historical Perspective, Program on the Middle East, available on: https://www.fpri.org/ article/2009/09/the-u-s-and-iran-in-historical-perspective/ Bagheri, Esfandiar & et.al, (2019) “Economic situation of Iran during the reign of Hoveyda’s prime minister (1973-1978)”, Dilemas Contemporáneos: Toluca Vol. VI, No 2, pp. 4-5. Gasiorowski, Mark, (1991) U.S. Foreign Policy and the Shah: Building a Client State in Iran, Newyork: Cornell University pressLambton, ANN (1964). Landlord and Peasant in Persia (London, Oxford University Press). P 262 MigdAL, Joel, S. (1988) Strong Societies and Weak States, State- Society Relationship and State Capabilities in the Third World (Princ Eton University Press) PP11-35. Migdal, Joel S. (1988) Vision and Practice: The Leader, the state, and the Transformation of society International political Science Review, Vol, 9, 1, 23-41. Migdal, Joel. S. (2004). Boundaries and Belonging, States and Societies in the Struggle to Shape Identities, and Local Practices, Edited by University of Washington. Migdal, Joel. S; Kohli, Atul &Vivienne Shue (1994). State power and social forces Domination and transformation in the Third World, Edited by Cornell University, CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS Cambridge University Press. Pahlavi, Mohammad Reza (1981) Answer to History (New york, 1981) P. 156 Scott Cooper, Andrew (2016) the fall of Heaven: The Pahlavis and the Final Days of Imperial Iran, New York, Henry Holt and Company, 2016, p 62 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 311 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 98 |