مقایسۀ بند‌های متممی در زبان‌های فارسی و روسی با تمرکز بر کلمات متمم‌پذیر

1. مقدمه

«در جمله‌های مرکب ناهمپایه[1]، بند پیرو[2] نسبت به بند پایه[3] و در ژرف‌ساخت[4] آن، دارای یکی از نقش‌های نحوی است. دستورنویسان بزرگ هرکدام به شیوه‌ای این مسأله را تبیین کرده‌اند، اما جان کلام آنها این است که جملۀ پیرو یکی از ارکان نحوی جملۀ پایه است» (تاج‌بخش، 1393: 18).

عده‌ای از دستور‌نویسان به نقش نحوی بند‌های پیرو اشاره کرده‌اند که از آن جمله‌اند وحیدیان‌کامیار و عمرانی (1379: 112ـ114) که در این رابطه می‌نویسند: «جملۀ وابسته جزیی از جملۀ هسته است و پس از تأویل، به‌صورت صفت یا مصدر در می‌آید و در یکی از نقش‌های نهادی، مفعولی، متممی، متمم قیدی، بدلی و مضاف‌الیهی ظاهر می‌شود». این در حالی است که بند‌های پیرو در جملات مرکب ناهمپایه در دستورهای سنتی به سه دستۀ بند‌های صفتی^[5]، بند‌های قیدی^[6] و بند‌های متممی^[7] تقسیم می‌شوند (Lyons, 1968: 178). طبیب‌زاده (1386) در این‌باره می‌نویسد: «بند‌ها یا جمله‌های پیرو در زبان فارسی دارای سه نقش گوناگون‌اند: 1) بند وصفی که اسم را توصیف می‌کند؛ 2) بند قیدی که به‌عنوان قیدِ جمله، کل جمله را توصیف می‌کند و 3) بند متممی که یکی از وابسته‌های مستقیم یا متمم‌های فعل محسوب می‌شود» (طبیب‌زاده، 1386: 211).

«ماهوتیان (1387)، غلامعلی‌زاده (1386) و احدی[8] (2001) نیز دسته‌بندی طبیب‌زاده (1386) ‌‌دربارۀ بند‌های پیرو در زبان فارسی را تأیید کرده‌اند و در آثار خود از این طبقه‌بندی پیروی کرده‌اند» (بهرامی، 1395: 58).

در زبان روسی نیز، جملات مرکب ناهمپایه «بر اساس معنا و ساختار جمله در سه دستۀ اصلی جای می‌گیرند که عبارت‌اند از 1) جملات مرکب ناهمپایه با بند پیرو وصفی یا موصولی؛ 2) جملات مرکب ناهمپایه با بند پیرو توضیحی یا متممی و 3) جملات مرکب ناهمپایه با بند پیرو قیدی» (Zagorovskaya & Grigorenko, 2009: 176).

موضوع موردبحث در این مقاله بند‌های پیرو متممی در زبان روسی و مقایسۀ آنها با بند‌های متممی در زبان فارسی است. جملات مرکب ناهمپایه با بند پیرو متممی در زبان روسی «ساختار‌هایی با وابستگی مفهومی هستند و یکی از ویژگی‌های آنها ناقص‌بودن اجباری (ساختاری و معنایی) بند پایه است و به‌همین‌دلیل، به بند پیرو متممی جهت تکمیل محتوای بند پایه نیاز است» (Valgina, 2000: 215). «بند پیرو متممی به کلمه یا گروه‌واژه‌ای[9] در بند پایه برمی‌گردد و به سؤالات حالت‌های مختلف دستوری پاسخ می‌دهد» (Adamchik, 2008: 669).

در جملات مرکب ناهمپایه در زبان فارسی «بند֯ وابستۀ متمم فعل است و آمدن آن به‌دنبال فعل اجباری است» (تاج بخش، 1393: 18). طبق گفتۀ مشکوة‌الدینی، «بند متمم بر پایۀ مشخصۀ نحوی فعل که در واژگان[10] مشخص می‌گردد، الزاماً به‌دنبال فعل می‌آید. داشتن بند متمم مشخصۀ نحوی دستۀ خاصی از افعال واژگانی است که به مفاهیم دستوری «بیانی[11]» و یا «ادراکی[12]» اشاره می‌کنند. افعال بیانی عبارت‌اند از: اعلام کردن، پرسیدن، گفتن، اظهار کردن و شنیدن. افعال ادراکی نیز عبارت‌اند از: دانستن، درک کردن، فکر کردن، اندیشیدن، خواستن، معتقد بودن، علاقه‌مند بودن، خوشحال بودن و احساس کردن» (مشکوة‌الدینی، 1384: 236ـ241).

از آنچه که در بالا ذکر شد، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که به‌کاربردن بند متممی پیرو در جملات مرکب ناهمپایه در دو زبان فارسی و روسی اجباری است، چراکه جملۀ مرکب، در هر دو زبان، بدون این بند ناقص است، ولیکن بند پیرو متممی در زبان فارسی متمم و وابستۀ فعل به شمار می‌آید؛ درحالی‌که بند پیرو متممی در زبان روسی می‌تواند وابستۀ اجباری «فعل، اسم، صفت و یا واژه‌های شبه‌گزاره‌ای» باشد (Valgina et al., 2002: 297).

2. پیشینۀ پژوهش

موضوع بررسی بند‌های متممی در زبان فارسی موردتوجه بسیاری از محققان بوده است. میرزائی (1392) در مقاله‌ای تحت‌عنوان «ساخت اطلاع در بند‌های متممی زبان فارسی» بند‌های متممی و افعالی که بند پیرو متممی می‌پذیرند را به‌تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهد. طبیب‌زاده (1393) در مقالۀ «بند‌های وابستۀ اسم در زبان فارسی و روابط وابستگی در درون آنها» به بررسی بند متمم اسم و ویژگی‌های آن همت گماشته است. ایزدی و راسخ مهند (1396) مقالۀ «میزان وابستگی نحوی و معنایی در بند‌های متممی در زبان فارسی» را نگاشته‌اند. دبیرمقدم و مهرجو (1397) در مقاله‌ای با نام «بررسی جایگاه نحوی بند متممی در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ دستور وابستگی»، با تحلیل هزار بند پیرو متممی، جایگاه نحوی آنها را در جملات مرکب بررسی کرده‌اند. در برخی از پژوهش‌ها، مقایسۀ این بند‌ها با بند‌های مشابه در دیگر زبان‌ها نیز موردتوجه بوده است. برای مثال، در این زمینه پهلوان‌نژاد و خالقی‌زاده (1393) مقالۀ «به‌کارگیری ساخت مجهول و وجه فعل در بند‌های متممی: مقایسۀ فارسی‌آموزان چینی‌زبان و عربی‌زبان» را به رشتۀ تحریر درآورده‌اند و بهرامی (1395) در مقاله‌ای با عنوان «تحلیل مقابله‌ای بند‌های متممی در زبان‌های فارسی و آلمانی» به مقایسۀ بند‌های متممی این دو زبان می‌پردازد.

در زبان روسی نیز، اسکابلیکوا[13] (2006) در کتاب «نحو جملات مرکب» به‌تفصیل بند‌های پایه و انواع بند‌های پیرو را در زبان روسی مورد مطالعه قرار می‌دهد. فامینیخ[14] (2012) در کتاب خود تحت‌عنوان «زبان روسی معاصر: نحو جملات مرکب» به بررسی جملات مرکب و بند‌های پیرو می‌پردازد. میشلانوف[15] (2010) مقالۀ «انواع جملات مرکب: ویژگی‌های ساختاری ـ معنایی بند‌های پیرو متممی» را به رشتۀ تحریر در آورده است. از دیگر پژوهش‌ها در این زمینه، می‌توان به مقالۀ «بند متممی در ساختار جملات مرکب» به قلم لیپووایا[16] (2016)، «انواع جملات با بند متممی از نقطه‌نظر معنایی» نوشتۀ پامتلینا[17] (2015)، «فاکتور‌های انتخاب حروف ربط متممی “как” /kak/ «چگونه، آن‌گونه که، که»، “что” /ʂto/ «چه چیزی، که»، “чтобы” /ʂtobɨ/ «تا، تا اینکه»» نوشتۀ کوبوزوا و پوپووا[18] (2013)، «طبقه‌بندی سیستماتیک جملات دارای بند پیرو متممی» لیتوینووا[19] (2014) و غیره اشاره کرد. ویژگی منحصربه‌فرد پژوهش ما در این است که برای اولین بار به بررسی و مقایسۀ بند‌های پیرو متممی و کلمات نیازمند به وابسته یا متمم اجباری در دو زبان فارسی و روسی پرداخته است.

3. روش

در پژوهش حاضر، نگارندگان از روش توصیفی ـ تحلیلی برای تبیین مسأله بهره جسته‌اند و برای جمع‌آوری داده‌های روسی و فارسی از روش کتابخانه‌ای استفاده نموده‌اند. سعی نگارندگان بر آن بوده است که مثال‌ها و داده‌ها از منابع معتبر مکتوب، از جمله منابع علمی و دستوری و آثار ادبی باشند. روال کار بدین ترتیب است که ابتدا، بندهای متممی را در زبان روسی تشریح نموده و سپس، در چهار دسته‌ای که این بندها در زبان روسی کاربرد دارند، به مقایسۀ آنها با زبان فارسی پرداخته‌‌ایم. در تحلیل و مقایسۀ بندهای متممی وابستۀ افعال بین دو زبان روسی و فارسی، مبنای کار ما طبقه‌بندی معنایی نونان[20] (2007)، کریستوفارو[21] (2005) و گیون[22] (2001) بوده است تا تبیین موضوع در یک زبان و مقایسۀ آن با زبان دیگر در یک قالب واحد و بدون تشتت انجام پذیرد.

4. یافته‌ها

در این بخش از مقاله به معرفی انواع بند‌های متممی در زبان روسی و مقایسۀ آنها با بند‌های متممی در زبان فارسی خواهیم پرداخت. «منظور از بند‌های متممی در زبان فارسی، وابسته‌های فعل جملۀ پایه است که نقش نحوی فاعل، مفعول و دیگر نقش‌های نحوی را بر عهده می‌گیرند» (بهرامی، 1395: 58).

در مقالات و کتب مختلفی که ‌‌دربارۀ بند‌های پیرو متممی در زبان فارسی به رشتۀ تحریر در آمده‌اند، دسته‌بندی‌های مختلفی از این بند‌ها ارائه شده است. برای مثال، بهرامی (1395) در مقالۀ خود تحت‌عنوان «تحلیل مقابله‌ای بند‌های متممی در زبان‌های فارسی و آلمانی» چهار دسته بند متممی را در زبان فارسی یادآور می‌شود که عبارت‌اند از: 1) بند متممی فاعلی[23]؛ 2) بند متممی مفعولی[24]؛ 3) بند متممی حرف‌اضافه‌ای[25] و 4) بند متممی نشانه اضافه‌ای[26]. همچنین، میرزائی (1392) بر اساس پژوهش گیون (2001)، بند‌های پیرو متممی را در دو دستۀ بند‌های متممی فاعلی و بند‌های متممی مفعولی جای می‌دهد. آنچه در این پژوهش‌ها مشترک است، دسته‌بندی بند‌های پیرو متممی در دو دستۀ فاعلی و مفعولی است.

منظور از بند پیرو متممی فاعلی آن است که این بند جایگاه فاعل جملۀ پایه و نقش نحوی نهاد جملۀ پایه را بر عهده دارد و بند پیرو متممی مفعولی نیز در جایگاه مفعول فعل جملۀ پایه قرار می‌گیرد و نقش نحوی مفعول را ایفا می‌کند. در زبان روسی، برخلاف زبان فارسی، طبقه‌بندی بند‌های پیرو متممی بر اساس نقش نحوی آنها انجام نمی‌گیرد. از جمله منابعی که به این مسأله پرداخته‌اند می‌توان به والگینا و همکاران (2002)، اسکابلیکووا (2006) و فامینیخ (2012) اشاره کرد.

پژوهشگرانی همچون چرمیسینا[27] (1982)، گاوریلوا[28] (1989) و شیکو[29] (1993) بند‌های پیرو متممی را در زبان روسی بر اساس ساختار و معنای آنها به شش دسته تقسیم‌بندی می‌کنند که عبارت‌اند از:

1) بند‌های پیرو متممی محض با حرف ربط^[30]: در این جملات مرکب، بند پیرو متممی به‌وسیلۀ حروف ربط как و что به جملۀ پایه مرتبط می‌شود و میزان واقعیت (درستی یا نادرستی) گزاره و یا نگرش گوینده نسبت به گزاره^[31] را مشخص می‌کند.

2) بند‌های پیرو متممی ـ موصولی^[32]: ویژگی بارز این بند‌ها وجود ضمیر то /to/ «آن» در بند پایه و متصل‌شدن بند پیرو متممی به بند پایه با کمک حرف ربط نقش‌پذیر^[33] что است که ممکن است در حالت‌های دستوری مختلف صرف شده باشد. چنین بند‌هایی به ویژگی‌های متممی اشاره می‌کنند که گوینده به‌دلیلی نمی‌تواند یا نمی‌خواهد آن را نام ببرد.

3) بند‌های پیرو متممی ـ انگیزشی^[34]: بند پیرو متممی در این جملات با کمک حرف ربط чтобы به بند پیرو مرتبط می‌شود و کلمۀ مرجع دارای معنای تشویق یا ترغیب به انجام عمل است.

4) بند‌های پیرو متممی ـ غیرواقعی^[35]: این بند‌ها با کمک حروف ربط как будто /kaɡ butːə/ «گویی»، будто /butːə/ «انگار» و будто бы /butːə bɨ/ «گویی» به بند پایه مرتبط می‌شوند. اگرچه کلمۀ مرجع معنای آگاهی، ادراکی و تفکر را بیان می‌کند، ولیکن بند پیرو با حروف ربط یادشده معنای غیرواقعی‌بودن را به بند پایه می‌افزاید.

5) بند‌های پیرو متممی ـ پرسشی^[36] که این گونه بند‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

الف) بند‌های پیرو متممی ـ پرسشی که با کمک حروف ربط نقش‌پذیر что، как، где / ɡdʲe/ «کجا؟، جایی که»، который /kɐtorɨɪ̯/ «که»، сколько /skolʲkə/ «چه تعدادی؟، تعدادی که، که» به بند پایه متصل می‌شوند.

ب) بند‌های پیرو متممی ـ پرسشی که با کمک ادات ли /lʲi/ «چه؟ آیا؟» به بند پایه متصل می‌شوند.

6) بند‌های پیرو متممی ـ تعجبی^[37]: این بند‌ها با کمک حروف ربط نقش‌پذیر как و что за /ʂto zə/ «چه، عجب» به بند پایه متصل می‌شوند و بیانگر احساس گوینده نسبت به عمل انجام‌شده در بند پایه هستند.

در همین ابتدای مقایسۀ بند‌های پیرو متممی در زبان‌های روسی و فارسی، باید یادآور شد که بند‌های پیرو متممی در زبان روسی، برخلاف زبان فارسی، تنها به وابسته‌های فعل جملۀ پایه اختصاص ندارند و قادر به توضیح افعال، صفات کوتاه، اسامی مشتق از افعال و واژه‌های شبه‌گزاره‌ایِ^[38] همراه‌ با وابسته یا متمم اجباری هستند.

به گفتۀ والگینا و همکاران (2002: 471) «این کلمات نیاز به وابستۀ اجباری و متمم دارند: 1) افعال، شامل افعال ادراکی[39] (شنیدن، دیدن، احساس کردن و ...)، افعال بیانگر موقعیت ارادی یا احساسی[40] (تصمیم گرفتن، ترسیدن، متأثر شدن، خوشحال شدن)، افعال اعلامی[41] (گفتن، فریاد زدن، خبر دادن، توضیح دادن، تعریف کردن و ...)، افعال نگرش گزاره‌ای[42] (فکر کردن، درک کردن، قانع شدن، فهمیدن) و افعال اعلامی با بار احساسی[43] (شکایت کردن، قسم خوردن، متقاعد کردن، تهدید کردن، پافشاری کردن و ...)؛ 2) صفات کوتاه با معانی حالات ارادی و عاطفی[44] (уверен /ʊvʲerʲɪn/ «مطمئن»، согласен /sɐɡɫasʲɪn/ «موافق»، прав /praf/ «محق»، счастлив /ɕːaslʲif/ «خوشبخت»، виноват /vʲɪnɐvat/ «گناهکار» و ...)؛ 3) واژه‌های شبه‌گزاره‌ای با معانی ارزیابی از منظر روان‌شناختی، اخلاقی و از منظر درک، بصری و شنوایی و همچنین، با معنای حالت‌های گوناگون ( жаль /ʐalʲ/ «افسوس»، больно /bolʲnə/ «دردناک است»، видно /vʲidnə/ «دیده می‌شود»، слышно / sɫɨʂnə/ «شنیده می‌شود»، нужно /nuʐnə/ «لازم است» و ...) و 4) اسامی مشتق از افعال ادراکی، وضعیت احساسی، نگرش گزاره‌ای، اعلامی و غیره (слух /sɫux/ «شنیدن»، сообщение /sɐɐpɕːenʲɪɪ̯ə/ «اعلام»، известие /ɪzvʲesʲtʲɪɪ̯ə/ «اِخبار، خبر دادن»، общение /ɐpɕːenʲɪɪ̯ə/ «ارتباط داشتن»، угроза /ʊɡrozə/ «تهدید»، уверенность /ʊvʲerʲɪn(ː)əsʲtʲ/ «اطمینان داشتن»، мысль /mɨslʲ/ «اندیشه» و ...

5. تحلیل داده‌ها

برای جلوگیری از تشتت داده‌ها، مبنای کار ما طبقه‌بندی معنایی نونان (2007)، کریستوفارو (2005) و گیون (2001) است که میرزائی (1392) مقالۀ خود با عنوان «ساخت اطلاع در بند‌های متممی زبان فارسی» را بر اساس آنها نگاشته است.

5ـ1. بند‌های پیرو متممی که وابستۀ اجباری افعال هستند

بند‌های متممی در زبان فارسی به بند‌های متممی مفعولی و بند‌های متممی فاعلی تقسیم می‌شوند. بند‌های متممی مفعولی بر اساس معنای فعل متمم‌پذیر در هفت دسته جای می‌گیرند که عبارت‌اند از: 1) بند‌های متممیِ فعل‌های وجهی؛ 2) بند‌های متممیِ فعل‌های بهره‌کشی؛ 3) بند‌های متممیِ فعل‌های آرزویی؛ 4) بند‌های متممیِ فعل‌های ادراکی؛ 5) بند‌های متممیِ فعل‌های آگاهی (شامل آگاهی واقعیت‌گرا و آگاهی غیر‌واقعیت‌گرا)؛ 6) بند‌های متممیِ فعل‌های نگرش گزاره‌ای و 7) بند‌های متممیِ فعل‌های اعلامی (شامل نقل‌قولی، گزارشی و تعهدی). بند‌های متممیِ فاعلی نیز باتوجه‌به تنوع آنها و با مقایسۀ آنها با بند‌های متممیِ مفعولی ـ بر اساس فعل‌های متمم‌پذیری که در ادامه فهرست شده‌اند ـ در هفت گروه طبقه‌بندی می‌شوند: 1) فعل‌های ایجابی؛ 2) فعل‌های آرزویی؛ 3) فعل‌های آگاهی؛ 4) فعل‌های نگرش گزاره‌ای؛ 5) فعل‌های نقل‌قولی؛ 6) فعل‌های ارزیابی و 7) فعل‌های عرفی» (میرزائی، 1392: 96ـ97).

در زبان روسی بند‌های متممی پیرو می‌توانند وابستۀ اجباری دسته‌ای از افعال باشند که والگینا و همکاران (2002)، اسکابلیکووا (2006) و فامینیخ (2012) این افعال را در پنج گروه جای می‌دهند: 1) افعال ادراکی و نگرش گزاره‌ای (شنیدن، دیدن، احساس کردن و حدس زدن و ...)؛ 2) افعال توصیف‌کنندۀ موقعیت ارادی یا احساسی (برخی از این افعال در شمار افعال آرزویی هستند، مانند آرزو کردن و خواستن. همینطور افعال تصمیم گرفتن، خواستن، آرزو کردن، ترسیدن، متأثر شدن و خوشحال شدن)؛ 3) افعال اعلامی (گفتن، فریاد زدن، خبر دادن، توضیح دادن، تعریف کردن و ...)؛ 4) افعال آگاهی واقعیت‌گرا و غیرواقعیت‌گرا (فکر کردن، درک کردن، قانع شدن، فهمیدن) و 5) افعال اعلامی با بار احساسی (برخی از افعال بهره‌کشی نیز در این گروه از افعال به چشم می‌خورند، همانند امر کردن، سفارش کردن) (شکایت کردن، قسم خوردن، متقاعد کردن، تهدید کردن، پافشاری کردن، امر کردن، سفارش کردن و ...).

با مقایسۀ دسته‌بندی افعالی که در زبان‌های فارسی و روسی بند پیرو متممی می‌پذیرند، به این نتایج می‌رسیم:

الف) این افعال در این دو زبان از نظر نیاز به متمم و وابستۀ اجباری مشترک هستند: 1) افعال ادراکی (دیدن، شنیدن، فهمیدن)؛ 2) افعال اعلامی (گفتن، خبر دادن، گزارش دادن) (که در زبان روسی این افعال گاهی دارای بار احساسی نیز هستند)؛ 3) افعال آگاهی (دانستن، متوجه شدن، به نتیجه رسیدن)؛ 4) افعال آرزویی (خواستن، آرزو کردن)؛ 5) افعال بهره‌کشی (دستور دادن، امر کردن، سفارش کردن) و 6) افعال نگرش گزاره‌ای (احساس کردن، دانستن)؛

ب) برخی از افعالِ توصیف‌کنندۀ موقعیت ارادی یا احساسی (همانند ترسیدن، متأثر شدن و خوشحال شدن) در زبان روسی نیازمند بند پیرو متممی هستند، ولیکن این افعال در زبان فارسی با بند پیرو قیدی علت به کار می‌روند. در مثال (1)، در جملۀ روسی فعل «خوشحال شدن» با بند پیرو متممی مشاهده می‌شود. این مثال نشان می‌دهد که همین فعل در زبان فارسی نیازمند بند پیرو قیدی است و با بند قیدیِ علت تکمیل شده است:

1) Первый раз в жизни он радовался тому, что вы пришли.

first-ACC.M.SG  time-ACC.M.SG  in  life-PREP.F.SG  he-NOM  rejoice-PST.M.NPFV that-DAT.N.SG   SUBR   you-NOM  come-PST.PL.PFV

For the first time in his life he was glad that you came.

(pʲervɨɪ̯ ras v ʐɨzʲnʲɪ on radəvəɫsə tomʊ, ʂto vɨ prʲɪʂlʲɪ)

او برای نخستین بار در زندگیش از اینکه شما آمدید خوشحال شد.

3) برخی از افعال که در زبان فارسی به بند متممی نیاز دارند، در فهرست آن دسته از افعال روسی که با بند پیرو متممی تکمیل می‌شوند، مشاهده نمی‌شوند. از این دسته‌اند: 1) افعال وجهی؛ 2) افعال ایجابی؛ 3) افعال نقل‌قولی؛ 4) افعال ارزیابی و 5) افعال عرفی.

5ـ2. بند‌های پیرو متممی که وابستۀ اجباری صفات کوتاه هستند

به گفتۀ والگینا و همکاران (2002: 471) «صفات کوتاهی که وضعیت احساسی و یا ارادی انسان را توصیف می‌کنند (مانند (уверен /ʊvʲerʲɪn/ «مطمئن»، согласен /sɐɡɫasʲɪn/ «موافق»، прав /praf/ «محق»، счастлив /ɕːaslʲif/ «خوشبخت» و виноват /vʲɪnɐvat/ «گناهکار») به بند متممی نیاز دارند». البته، می‌توان صفات دیگری همچون рад /rat/ «خوشحال»، обижен /ɐbʲiʐɨn/ «دلگیر»، сердит /sʲɪrdʲit/ «عصبانی» و دیگر صفات را نیز به این لیست اضافه کرد.

2) Гарт был рад, что поселился у этого человека.

Gart-NOM   was-M   glad-M   SUBR   stay-PST.M.PFV    with    this-GEN.M    man-GEN.M.SG

Garth was glad to be staying with this man.

(ɡart bɨɫ rat, ʂto pəsʲɪlʲiɫsʲə ʊ ɛtəvə t͡ɕɪɫɐvʲekə.)

گارت خوشحال بود که (از این خوشحال بود که) همسایۀ این آدم شده بود.

3) Я весьма счастлив, что могу обрадовать вас замечательной новостью!

I-NOM    very    happy-M   SUBR    can-1SG    gladden-INF.PFV    you-ACC.PL   great-INS.F.SG   news-INS.F.SG  

I am very happy that I can make you happy with great news.

(ja vʲɪsʲma ɕːaslʲɪf, ʂto mɐɡu ɐbradəvətʲ vas zəmʲɪt͡ɕætʲɪlʲnəɪ̯ novəsʲtʲjʊ!)

بسیار خوشوقتم که می‌توانم شما را با این خبر فوق‌العاده خوشحال کنم.

نگارندگان در بررسی‌های خود در زبان فارسی به این نتیجه رسیدند که اولاً، این صفات در زبان فارسی معمولاً به مدد یک صفت + فعل اسنادی (در زمان حال، گذشته و یا آینده) بیان می‌شوند. نمونه‌های زیر این نکته را روشن می‌سازند:

4) Он виноват в том, что нас забыл.

he-NOM   faulty-M   in   that-PREP.N.SG    SUBR     us-ACC    forget-PST.M.PFV

It's his fault that he forgot us.      

(on vʲɪnɐvat f tom, ʂto nas zabɨl)

او مقصر است، چون ما را فراموش کرده است.

5) Она была сердита за то, что я вышла замуж.

She-NOM    was-F    angry-F    for    that-ACC.N.SG     SUBR      I      go.out-PST.F.PFV      marry-ADV

She was angry that I got married.

(ɐna bɨla sʲɪrdʲitə za to, ʂto ja vɨʂlə zamʊʂ.)

او از اینکه من ازدواج کردم، عصبانی بود.

6) Вы будете правы в том, что хотите помочь всем.

you-NOM.PL     be-FUT.PL   right-PL    in     that-PREP.N.SG    SUBR      want-2PL      help-INF.PFV     everyone-DAT.PL

You will be right to want to help everyone.

(vɨ budʲɪtʲɪ pravɨ ф tom, ʂto xɐtʲitʲɪ pɐmot͡ɕ fsʲem.)

شما محق خواهید بود که می‌خواهید به همه کمک کنید.

ثانیاً، معادل فارسی صفات یادشده نیازی به بند پیرو متممی ندارند و بند پیرو متممی‌ای که در زبان روسی به‌دنبال و در تکمیل صفات کوتاه یادشده می‌آید، در زبان فارسی با گونۀ دیگری از بند‌های پیرو، یعنی در اکثر موارد («مطمئن» و «موافق» استثناء هستند و در زبان فارسی بند پیرو متممی می‌پذیرند) با بند قیدی علت (جمله‌وارۀ قیدی علت در اصطلاح فرشیدورد (1392: 539) و بند علت‌ساز در اصطلاح ماهوتیان (1387: 47)) بیان می‌شود.

البته در زبان فارسی، توجه به معنای بیشتر صفات کوتاهی که در بالا برشمردیم (مقصر، خوشبخت، محق، خوشحال، عصبانی و آزرده‌خاطر) و پرسشی که همگی آنها به آن پاسخ می‌دهند، یعنی «چرا؟» و «به چه علت؟»،گواه این مدعا هستند که این کلمات در زبان فارسی به بند پیرو قیدی علت نیاز دارند.

5ـ3. بند‌های پیرو متممی که وابستۀ اجباری اسامی مشتق از افعال هستند

همان‌گونه که در بخش‌های پیشین ذکر شد، در زبان روسی علاوه‌بر افعال، اسامی مشتق از افعال نیز می‌توانند متمم اجباری بپذیرند و به مدد بند متممی پیرو تکمیل شوند. باید به این نکته توجه داشت که «اگر بند پیرو متممی، وابستۀ اجباریِ اسم مشتق از فعل‌های بیان‌کنندۀ مفهوم صحبت کردن^[45] (می‌توان گفت افعال اعلامی ـ نقل‌قولی و اعلامی ـ گزارشی) (مانند говорить /ɡəvɐrʲitʲ/ «صحبت کردن، گفتن»، объяснять /ɐbɪ̯ɪsʲnʲætʲ/ «توضیح دادن»، беседовать /bʲɪsʲedəvətʲ/ «گفتگو کردن»، ворчать /vɐrt͡ɕætʲ/ «غر و لند کردن»، обсуждать /ɐpsʊʐdatʲ/ «مباحثه کردن» و ...) (Ermolaeva, 2017: 364)، فعل‌های بیان‌کنندۀ مفهوم تفکر^[46] (این فعل‌ها را می‌توان در دستۀ افعال آگاهی ـ واقعیت‌گرا، آگاهی ـ غیرواقعیت‌گرا جای داد) (مانند подумать /pɐdumətʲ/ «اندیشیدن»، понять /pɐnʲætʲ/ «فهمیدن»، сомневаться /səmnʲɪvat͡sːə/ «تردید داشتن»، предложить /prʲɪdɫɐʐɨtʲ/ «پیشنهاد دادن» و ...) (Byakovskaya, 2011: 36) و همچنین، اسامی сообщение /sɐɐpɕːenʲɪɪ̯ə/ «اعلام»، мысль /mɨslʲ/ «اندیشه»، просьба / prozʲbə/ «تقاضا»، мечта /mʲɪt͡ɕta/ «آرزو» باشد، می‌تواند علاوه‌بر سؤالات какой? /kɐkoɪ̯/ «کدام؟ چه؟ (برای مذکر)»، какая? /kɐkajə/ «کدام؟ چه؟ (برای مؤنث)»، какое? /kɐkojɪ/ «کدام؟ چه؟ (برای خنثی)»، какие? /kɐkʲijɪ/ «کدام؟ چه؟ (برای جمع)»، با سؤال‌های حالت‌های دستوری فرعی (غیر از سؤالات حالت دستوری فاعلی) نیز مورد پرسش قرار گیرد» (Skoblikova, 2006: 45).

7) В голове у меня пронеслась мысль о моём внешнем виде, но было уже поздно.

in    head-PREP.F.SG      with     me-GEN    flash-PST.F.PFV    thought-F.SG    about    my-PREP.M.SG     external-PREP.M.SG     appearance-PREP.M.SG    but     was-N    yet    late-ADV

The thought of my appearance flashed through my head, but it was too late.

(v ɡəɫɐvʲe ʊ mʲɪnʲa prənʲɪslasʲ mɨslʲ ɐ mɐjom vnʲeʂnʲɪm vʲidʲɪ, no bɨɫə uʐə poznə.)

اگرچه دستور‌های سنتی زبان فارسی بند‌های متمم اسم و بند‌های افزودۀ اسم را یکی دانسته‌اند، ولیکن محققانی همچون صادقی (1350)، غلامعلی‌زاده (1386) و طبیب‌زاده (1393) در پژوهش‌های خویش میان این دو تفاوت قائل شده‌اند و به ذکر این نکته پرداخته‌اند که برخی از اسامی نیز می‌توانند متمم بپذیرند که این متمم در شکل بند پیرو متممی در جملۀ مرکب وابسته ظاهر می‌گردد.

بنا به گفتۀ طبیب‌زاده (1393)، «صادقی نخستین دستورنویس ایرانی است که به خصوصیات نحوی آن دسته از اسم‌هایی پرداخته است که از ریشۀ فعلی ساخته شده‌اند». او در ادامه تصریح می‌کند که «مصدر‌ها و اسم مصدر‌ها، برخلاف سایر اسم‌ها، برخی از خصوصیات فعل را در خود حفظ می‌کنند. مثلاً، بعضی از آنها بدون اینکه جمله‌ای تشکیل دهند می‌توانند فاعل، مفعول و برخی دیگر از وابسته‌های خاص فعل را بگیرند» (طبیب‌زاده، 1393: 121).

صادقی (1350) در مقالۀ خود تحت‌عنوان «مصدر و اسم مصدر در فارسی معاصر» این نکته را یادآور می‌شود که «مصدر و اسم مصدر می‌توانند جملۀ تکمیلی بگیرند» (صادقی، 1350: 309). طبیب‌زاده (1393) متذکر می‌شود که «بدیهی است که جملۀ وابستۀ اسم در نزد صادقی، همان چیزی است که ما آن را بند متممی برای اسم‌های مشتق از فعل نامیده‌ایم» (طبیب‌زاده، 1393: 121).

غلامعلی‌زاده (1386) نیز در کتاب «ساخت زبان فارسی» پس از تقسیم‌بندی بند‌های پیرو موصولی به محدودکننده[47] و غیرمحدود‌کننده[48]، از بند‌های پیرو متممی سخن به میان می‌آورد و می‌نویسد: «این جمله‌واره‌ها که پس از برخی اسامی معنا ظاهر می‌شوند، توصیف‌کنندۀ هستۀ خود نیستند، بلکه متمم آن هستند. وی به‌عنوان نمونه‌ای از اسامی معنا که جمله‌وارۀ متممی پس از آن‌ها ظاهر می‌شود، از موارد زیر یاد کرده است: داستان، واقعیت، حقیقت، نظر، نظریه، فرض، فرضیه، اندیشه، فکر، پیشنهاد، شایعه، بیان، گفته، پیام، اعلامیه، اخطاریه، خبر، سیاست و غیره» (به‌نقل از طبیب‌زاده، 1393: 122). طبیب‌زاده (1393: 124) در این زمینه تصریح می‌کند که «اسم‌هایی را که در ظرفیت خود دارای یک بند متممی هستند اسم گزاره‌ای^[49] می‌نامیم. این اسم‌ها که عمدتاً اسم معنا و مشتق از فعل هستند، عبارت‌اند از مصدر‌ها، اسم مصدر‌ها و حاصل مصدر‌ها». در جملۀ (8) «واقعیت» اسم گزاره‌ای است که بند متممی گرفته است و همین کلمه در جملۀ (9) یک اسم معمولی است که با بند موصولی توصیف شده است:

8) با این واقعیت که جنگ ویرانگر است، موافقم.

9) با این واقعیت که بر کسی پوشیده نیست، موافقم.

به‌این‌ترتیب، از آنچه که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که در زبان فارسی، همانند زبان روسی برخی از اسامی ذکرشده در بالا، می‌توانند بند پیرو متممی بپذیرند.

5ـ4. بند‌های پیرو متممی که وابستۀ اجباری کلمات (قیود) شبه گزاره‌ای هستند

«در زبان روسی، به واژه‌ای که به‌تنهایی یا به کمک واژه‌ای دیگر بتواند نقش گزاره را ایفا نماید، شبه‌گزاره می‌گویند. در زبان روسی، شبه‌گزاره می‌تواند قید یا اسم باشد» (لسانی، 1384: 157). واژه‌های شبه‌گزاره معمولاً نهاد جمله را به حالت بهی^[50] هدایت می‌کنند و فعلی که پس از این واژه‌ها در جمله به کار می‌رود، به‌صورت مصدر بیان می‌شود.

تیخونوف (2002) واژه‌های شبه‌گزاره را این‌گونه معرفی می‌کند: «شبه‌گزاره واژۀ غیرقابل‌تغییری است که حالت و وضعیت انسان را بیان می‌کند و در ترکیب با فعل ربطی به کار می‌رود» (Tikhonov, 2002: 405).

ازآنجاکه اکثر واژه‌های شبه‌گزاره در زبان روسی قیود هستند و حتی به عقیدۀ برخی زبان‌شناسان روس همچون لکانت[51] (2004: 265) «تنها قیود می‌توانند شبه‌گزاره باشند»، لسانی (1384: 125) در مقالۀ خود پس از بررسی قید در زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسان، این نکته را تصریح می‌کند که «آن نقشی را که قید به‌عنوان واژۀ شبه‌گزاره در زبان روسی می‌تواند به عهده داشته باشد، در زبان فارسی به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند ایفا کند و به‌عبارت‌دیگر، در زبان فارسی اصطلاحی به نام شبه‌گزاره، که نقش معادل را ایفا کند، وجود ندارد».

لسانی (1384) در مقالۀ خود واژه‌های شبه‌گزاره را در چهار گروه جای می‌دهد و طرز بیان واژۀ شبه‌گزاره را در زبان فارسی در هر گروه به‌صورت مجزا بررسی می‌کند. ملاک کار ما در این مقاله تقسیم‌بندی جامع والگینا و همکاران (2000) است و البته به بررسی تمامی گروه‌های این واژه‌ها نخواهیم پرداخت، بلکه تنها واژه‌های شبه‌گزاره‌ای که در زبان روسی بند پیرو متممی می‌پذیرند را بررسی خواهیم کرد. این واژه‌ها به گفتۀ والگینا و همکاران (2002: 471) عبارت‌اند از «کلمات شبه‌گزاره با معنای ارزیابی از منظر روان‌شناختی و از منظر درک، بصری و شنوایی و همچنین، با معانی ضرورت و امکان انجام عمل». اینک به بررسی بند پیرو متممی که پس از هر دسته از این واژه‌ها به کار می‌رود می‌پردازیم:

1) کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر روان‌شناختی (досадно /dɐsadnə/ «ناراضی است»، совестно /sovʲɪsnə/ «خجالت‌زده است»، весело /vʲesʲɪɫə/ «خوشحال است»، жалко /ʐaɫkə/ «دردناک است»، обидно /ɐbʲidnə/ «غمگین است»، страшно /straʂnə/ «وحشت‌زده است»، скучно /skuʂnə/ «بی‌حوصله است» و ...)

10) Ему так совестно, что хоть сквозь землю провалиться.

him-DAT   so    ashamed-PRED.ADV    SUBR      even    through       earth-ACC.F.SG     fall-INF.PFV

He is so ashamed that he wants to vanish into thin air.

(ɪ̯ɪmu tak sovʲɪsnə, ʂto xotʲ skvosʲ zʲemlʲʊ prəvɐlʲit͡sːə.)

آنقدر خجالت‌زده است که می‌خواهد مانند آب در زمین فرو رود.

11) Засыпая, я думал о том, как жалко, что ангела повесили над печкой.

fall.asleep-ADVPTCP    I-NOM    think-PST.M.NPFV  about   that-PREP.N.SG   how   miserably-PRED.ADV    SUBR      angel-ACC.M.SG      hang.over-PST.PL.PFV      above      stove-INS.F.SG

Falling asleep, I thought about how sorry it was that the angel was hung above the stove.

(zəsɨpajə, ja duməɫ ɐ tom, kak ʐaɫkə, ʂto anɡʲɪɫə pɐvʲesʲɪlʲɪ nət pʲet͡ɕkəɪ̯.)

من درحالی‌که داشتم می‌خوابیدم به این فکر می‌کردم که چه دردناک است که فرشته را بالای شومینه آویزان کرده‌اند.

بررسی آن دسته از جملات مرکب ناهمپایۀ روسی با بند پیرو متممی که در آنها از کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر روان‌شناختی استفاده شده است، نشان داد که این کلمات در زبان فارسی با کمک افعال ارزیابی بیان می‌شوند. این افعال در زبان فارسی نیز به متمم اجباری نیاز دارند و به مدد بند پیرو متممی تکمیل می‌شوند. افعال ارزیابی در زبان فارسی عبارت‌اند از: عجیب است، شرم‌آور است، سخت است، خنده‌دار است، دردآور است و غیره (ر.ک. میرزائی، 1392).

2) کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر درک بصری و شنوایی (видно /vʲidnə/ «دیده می‌شود»، слышно / sɫɨʂnə/ «شنیده می‌شود»،)

12) Тотчас стало слышно (что?), как ветер шумит в кроне деревьев.

Immediately    become-PST.N.PFV      audible-PRED.ADV   (what?)    how     wind-NOM.M.SG       noise-PRS.3SG.NPFV     in     crown-PREP.F.SG      tree-GEN.PL     

Immediately it became audible how the wind was noising in the crown of the trees.

(tot͡ɕːɪs staɫə sɫɨʂnə (ʂto?), kak vʲetʲɪr ʂʊmʲit f kronʲɪ dʲɪrʲevʲɪ̯ɪf.)

ناگهان شنیده شد که باد در تاج درختان غوغا به پا کرده است.

13) В бинокль было видно, как серый дым застилал виноградники и деревья.

through    binoculars-ACC.M.SG      was-N       visibly-PRED.ADV    how     gray-NOM.M.SG     smoke-NOM.M.SG     cover-PST.M.NPFV     vineyard-ACC.M.PL    and    tree-ACC.N.PL

Through binoculars, gray smoke could be seen covering the vineyards and trees.

(v bʲɪnoklʲ bɨɫə vʲidnə, kak sʲerɨɪ̯ dom zəsʲtʲɪɫaɫ vʲɪnɐɡradʲnʲɪkʲɪ i dʲɪrʲevʲɪ̯ə.)

از طریق دوربین شکاری دیده می‌شد که دود خاکستری تاکستان‌ها و درختان را پوشانده است.

با مقایسۀ این جملات مرکب و دیگر جملات مشابه در زبان‌های روسی و فارسی درمی‌یابیم که کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر درک بصری و شنوایی در زبان روسی، در زبان فارسی به مدد افعال ادراکی «شنیدن» و «دیدن» بیان می‌شوند. به‌بیان‌دیگر، معانی این دسته از کلمات شبه‌گزاره‌ای روسی، در زبان فارسی با دو فعل یاد‌شده و بند پیرو متممی ـ که وابستۀ اجباری این دو فعل به شمار می‌آید ـ بیان می‌شوند.

3) کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ضرورت و امکان انجام عمل (можно /moʐnə/ «مجاز است»، нужно /nuʐnə/ «لازم است»، необходимо /nʲɪəpxɐdʲimə/ «ضروری است»، возможно /vɐzmoʐnə/ «ممکن است»، угодно /ʊɡodnə/ «مطلوب است»، нельзя /nʲɪlʲzʲa/ «غیرمجاز است» و ...)

14) Теперь мне нужно, чтобы вы усвоили ещё одну важную деталь.

now    me-DAT    necessarily-PRED.ADV    SUBR      you-PL     learn-PST.PL.PFV    still      one-ACC.F.SG    important-ACC.F.SG      detail-ACC.F.SG

Now I need you to learn one more important detail.

(tʲɪpʲerʲ mnʲe nuʐnə, ʂtobɨ vɨ ʊsvoɪlʲɪ ɪ̯ɪɕːɵ ɐdnu vaʐnʲʊɪ̯ʊ dʲɪtalʲ.)

اکنون به این نیاز دارم که شما یکی دیگر از جزئیات مهم را فرا بگیرید.

15) Нам завтра можно будет с гордостью праздновать победу!

us-DAT    tomorrow    possibly-PRED.ADV    be-FUT.3SG    with    pride-INS.F.SG     celebrate-INF.NPFV    victory-ACC.F.SG

(nam zaftrə moʐnə budʲɪt z ɡordəsʲtʲɪ̯ʊ praznəvətʲ pɐbʲedʊ!)

فردا می‌توانیم با افتخار پیروزی را جشن بگیریم!

آنچه از مقایسۀ این جملات در زبان‌های روسی و فارسی (از آوردن مثال‌های بیشتر خودداری می‌کنیم، زیرا ذکر آنها در این مقال نمی‌گنجد) برمی‌آید این است که کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ضرورت و امکان انجام عمل در زبان روسی که می‌توانند بند متممی اجباری بپذیرند، در زبان فارسی به کمک افعال وجهی و افعال ایجابی (درخواستی و بهره‌کشی) بیان می‌شوند. این افعال در زبان فارسی دارای متمم اجباری یا بند پیرو متممی نیز هستند. میرزائی (1392) در مقالۀ خود این افعال را در بند‌های متممی فارسی به‌تفصیل مورد بررسی قرار داده است. بر اساس مقالۀ مذکور، تعدادی از افعال وجهی عبارت‌اند از: توانستن، اجازه دادن، رخصت دادن، امکان دادن، موفق شدن و اجازه داشتن. افعال ایجابی نیز عبارت‌اند از: لازم است، ضروری است، واجب است و نیاز است.

6. بحث و نتیجه‌گیری

در این مقاله به بررسی و مقایسۀ بند‌های پیرو متممی در زبان‌های روسی و فارسی پرداختیم. اغلب این بند‌ها در زبان فارسی وابستۀ اجباری فعل هستند و اگرچه در زبان روسی نیز شباهت‌هایی در افعالی که بند پیرو متممی می‌پذیرند با زبان فارسی وجود دارد، ولیکن تفاوت‌های بسیاری در این ساختار‌ها میان این دو زبان وجود دارد که عدم اطلاع کافی از آنها مشکلاتی برای زبان‌آموزان و اساتید به همراه خواهد داشت. در این پژوهش به نتایج زیر در باب شباهت‌ها و تفاوت‌های بند‌های پیرو موصولی در دو زبان روسی و فارسی دست یافتیم:

1) بند‌های پیرو متممی در زبان فارسی وابستۀ اجباری افعال هستند و در مواردی نیز می‌توانند وابستۀ اجباری اسامی معنا یا مشتق از افعال باشند، ولیکن این بند‌ها در زبان روسی می‌توانند وابستۀ اجباری افعال، صفات کوتاه با معنای وضعیت ارادی یا احساسی انسان، کلمات شبه‌گزاره و اسامی مشتق از افعال باشند.

2) ) تعدادی از افعال در هر دو زبان از نظر نیاز به متمم اجباری مشترک هستند که عبارت‌اند از: الف) افعال ادراکی (دیدن، شنیدن، فهمیدن)؛ ب) افعال اعلامی (گفتن، خبر دادن، گزارش دادن) (که در زبان روسی این افعال گاهی دارای بار احساسی نیز هستند)؛ پ) افعال آگاهی (دانستن، متوجه شدن، به نتیجه رسیدن)؛ ت) افعال آرزویی (خواستن، آرزو کردن)؛ ث) افعال بهره‌کشی (دستور دادن، امر کردن، سفارش کردن) و ج) افعال نگرش گزاره‌ای (احساس کردن، دانستن).

3) برخی از افعال توصیف‌کنندۀ موقعیت ارادی یا احساسی (همانند ترسیدن، متأثر شدن و خوشحال شدن) در زبان روسی نیازمند به بند پیرو متممی هستند، ولیکن این افعال در زبان فارسی با بند پیرو قیدی علت به کار می‌روند. گفتنی است که صفات کوتاه بیان‌کنندۀ موقعیت ارادی و یا احساسی انسان نیز ـ که در زبان روسی به بند پیرو متممی نیاز دارند ـ در زبان فارسی با بند پیرو قیدی علت تکمیل می‌شوند.

4) برخی از دسته‌های افعال که در زبان فارسی به بند متممی نیاز دارند در فهرست آن دسته از افعال روسی که با بند پیرو متممی تکمیل می‌شوند، مشاهده نمی‌شوند. از این دسته‌اند الف) افعال وجهی؛ ب) افعال ایجابی؛ پ) افعال نقل‌قولی؛ ت) افعال ارزیابی؛ ث) افعال عرفی که در بند‌های (6) (افعال ارزیابی)، (8) (افعال وجهی و ایجابی)، (9) (افعال نقل‌قولی) و (10) (افعال عرفی) به آنها خواهیم پرداخت.

5) معادل فارسی صفات کوتاهی که در زبان روسی نیاز به بند پیرو متممی دارند، در زبان فارسی نیازی به بند پیرو متممی ندارند و آن بند پیرو متممی که در زبان روسی به‌دنبال و در تکمیل صفات کوتاه یادشده می‌آید، در زبان فارسی با گونۀ دیگری از بند‌های پیرو، یعنی در اکثر موارد با بند قیدی علت بیان می‌شود.

6) جملات مرکب ناهمپایۀ روسی با بند پیرو متممی که در آنها از کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر روان‌شناختی استفاده شده است، در زبان فارسی با کمک افعال ارزیابی بیان می‌شوند. این افعال در زبان فارسی نیز به متمم اجباری نیاز دارند و به مدد بند پیرو متممی تکمیل می‌شوند. افعال ارزیابی در زبان فارسی عبارت‌اند از: خنده‌دار است، عجیب است، شرم‌آور است، سخت است، خنده‌دار است، درد‌آور است و غیره.

7) کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ارزیابی از منظر درک بصری و شنوایی در زبان روسی، به مدد افعال ادراکی «شنیدن» و «دیدن» در زبان فارسی بیان می‌شوند. به‌بیان‌دیگر، معانی این دسته از کلمات شبه‌گزاره‌ای روسی، در زبان فارسی با دو فعل یادشده و بند پیرو متممی ـ که وابستۀ اجباری این دو فعل به شمار می‌آید ـ بیان می‌شوند.

8) کلمات شبه‌گزاره‌ای با معنای ضرورت و امکان انجام عمل در زبان روسی که می‌توانند بند متممی اجباری بپذیرند، در زبان فارسی به کمک افعال وجهی و افعال ایجابی (درخواستی و بهره‌کشی) بیان می‌شوند. این افعال نیز در زبان فارسی دارای متمم اجباری یا بند پیرو متممی هستند. تعدادی از افعال وجهی عبارت‌اند از: توانستن، اجازه دادن، رخصت دادن، امکان دادن، موفق شدن، اجازه داشتن و افعال ایجابی عبارت‌اند از: لازم است، ضروری است، واجب است و نیاز است.

9) افعال نقل‌قولی (گفته شده است، آمده است، شایعه شده است، روایت شده است، پیچیده است) ـ که در دسته‌بندی افعالی که در زبان روسی بند متممی می‌پذیرند مشاهده نشدند ـ با کمک شکل مجهول افعال اعلامی که می‌تواند صفت فعلی مجهول باشد (گفتن: گفته شده است، روایت کردن: روایت شده است و غیره) و بند متممی نیز بپذیرد، بیان می‌شوند.

10) افعال عرفی زبان فارسی (مرسوم است، رایج است، رسم است)، که نیازمند بند پیرو متممی هستند و در دسته‌بندی افعالِ نیازمند بند متممی زبان روسی به چشم نمی‌خورند، در زبان روسی با صفات فعلی مجهول بیان می‌شوند که می‌توانند بند پیرو متممی بپذیرند:

16) В России так принято, что под новый год все расчитываются с долгами

In Russia, it is so customary that on New Year's Eve everyone pays off their debts.

(v rɐsʲi tak prʲinʲɪtə, ʂto pəd novɨɪ̯ ɡot fsʲe rɐɕːitɨvəɪ̯ʊt͡sə z dɐɫɡamʲɪ)

در روسیه این‌گونه مرسوم است که در شب سال نو همه افراد بدهی‌های خود را پرداخت می‌کنند.

1. subordinate complex sentences
2. subordinate clause
3. main clause
4. deep structure

[5]. attributive clause

[6]. adverbial clause

[7]. objective clause

8. Ahadi, S.
9. combination of words
10. lexicon
11. expressive
12. perceptive
13. Skoblikova, E.
14. Fominyh, B.
15. Mishlanov, V.
16. Lipovaya, O.
17. Pometelina, S.
18. Kobozeva, I., & Popova, D.
19. Litvinova, T.
20. Noonan, M.
21. Cristofaro, S.
22. Givon, T.
23. subject complement clause
24. object complement clause
25. prepositional complement clause
26. genitive object complement clause
27. Cheremisina, M.
28. Gavrilova, G.
29. Sheiko, E. V.
30. pure object clause, conjunctive
31. predicate
32. objective-attributive clause
33. conjunctive word
34. objective-incentive clause
35. objective-unreal clause
36. objective-interrogative clause
37. objective-exclamatory clause
38. сategory of state/ impersonal-predicative words

[39]. verbs of perception

[40]. verbs denoting a volitional or emotional state

[41]. verbs of information

[42]. propositional attitude verbs

[43]. emotional verbs

[44]. short adjectives with the meaning of emotional and volitional state

1. verbs of speech
2. verbs of thought
3. restrictive
4. non-restrictive
5. predicative nouns
6. dative
7. Lekant, P. A.