تعداد نشریات | 55 |
تعداد شمارهها | 1,838 |
تعداد مقالات | 14,658 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,752,861 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,743,137 |
خاستگاه تفسیرپذیری قرآن کریم و لوازم معرفتی آن | ||
سراج منیر | ||
مقاله 5، دوره 13، شماره 44، فروردین 1401، صفحه 115-137 اصل مقاله (1.11 M) | ||
نوع مقاله: علمی- ترویجی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ajsm.2023.66631.1812 | ||
نویسنده | ||
محمد علی رستمیان* | ||
استادیار فلسفة دین، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
چکیده | ||
این مقاله به بررسی تأثیر تفسیرپذیری قرآن کریم بر فهم معرفت دینی و منشاء آن پرداختهاست. در این رابطه، با روش تحلیلی و مراجعه به آیات و روایات، ویژگیهای قرآن کریم از نظر تفسیرپذیری را بررسی کردهاست. نتایج این تحقیق از دو خاستگاه اصلی برای تفسیرپذیری قرآن کریم، یعنی ابهام روشمند و داشتن ابعاد مختلف معنایی پرده برمیدارد. خاستگاه اول، روشهای خاصی مثل اکتفا به بیان کلیات و روش محکم و متشابه و روشهای مشابه را در بر دارد که قرآن کریم به سبب اهداف خاص، از طریق آن با مردم سخن گفتهاست. این امر موجب شده که زمینههای تفسیر به رأی فراهم شده، افراد غرضورز یا ناآگاه به روش درست تفسیر قرآن کریم، در معرض فهمهای نادرست قرار گیرند. از این نظر، هشدار لازم در متون دینی داده، راه درستِ تفسیر بیان شدهاست. خاستگاه دوم، ابعاد مختلف معنایی قرآن کریم است که شامل دو نوع همعرض و طولی است. این امر زمینه را برای فهمهای درست همعرض و طولی فراهم میکند. فهمهای همعرض یا حاصل رویکردهای مختلف به قرآن کریم است که تفسیرهای مختلف عرفانی، اجتماعی، ادبی و غیره را پدید آوردهاست، یا از طریق جری و تطبیق بر مفاهیم و مصادیق جدید شکل میگیرد. اما فهمهای طولی در دو بُعد معانی ظاهری و باطنی شکل میگیرد. بر طبق روایات، مراتب معانی ظاهری ابعاد مختلفی دارد که از فهم عبارات شروع و تا فهم تفسیری و اشاری ادامه مییابد که آگاهان به شیوة تفسیر و رموز آن، میتوانند آنها را استنباط کنند. مراتب معانی باطنی که از ظاهر لفظ استخراج نمیشود، نهایتی ندارد و برای اولیاءالله و انبیای الهی از طریق تأویل عرفانی و علم لدنی مکشوف میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
قرآن کریم؛ تفسیرپذیری؛ معرفت دینی؛ معارف اسلامی | ||
مراجع | ||
ابنبابویه القمی، أبوجعفر محمدبن علی. (1430 ق). التوحید. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ابنشهرآشوب، محمدبن علی. (1369). متشابه القرآن و مختلفه. قم: بیدار.
ابنعربی، محییالدّین. (بیتا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1422 ق.). تفسیر ابنعربی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابنقتیبه الدینوری، عبدالله. (1406ق.). تأویل مختلف الحدیث. بیروت: دار الکتاب العربی.
اسعدی، محمد. (1383). «تفسیر به رأی از منظر روایات». روششناسی علوم انسانی. د 10. ش 39. صص 102ـ132.
پوررستمی، حامد. (1394). «بررسی روایت "حمال ذو وجوه" بودن قرآن در نهجالبلاغه». علوم حدیت. د 20. ش 75. صص 135ـ149.
حر عاملی، محمدبن حسن. (1409 ق.). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
حسینی استرآبادی، شرفالدّین. (1431 ق.). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
حسینی طهرانی، سید محمدحسین. (1389). نور ملکوت القرآن. مشهد: علامه طباطبائی.
خمینی، روحالله. (1381). تفسیر سورة حمد. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
رازی، فخرالدّین. (1407 ق.). المطالب العالیه. بیروت: دار الکتاب العربی.
رضایی، محمدعلی. (1380). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. رشت: کتاب مبین.
الزرکشی، بدرالدّین محمد. (1391ق.). البرهان فی علوم القرآن. بیروت: دار المعرفة.
شاکر، محمدرضا و احمد محمد. (1389). «متشابهات قرآن و تفسیر صحیح آن نزد شهرآشوب». علوم حدیث. س 15. ش 4. ص 42.
شانظری، جعفر و سید مهران طباطبائی. (1393). «متن متواتر حدیث ثقلین در کتب شیعی». حدیثپژوهی. س 6. ش 12. صص 161ـ188.
صدرای شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1388). سه رسالة فلسفی. تصحیح سید جلالالدّین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
طباطبائی، محمدحسین. (1391 ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
طاهرینسب، غلامحسین. (1388). «پژوهشی در ناسخ و منسوخ». سفینه. د 6. ش 23. صص 28ـ52.
فیض کاشانی، محمد. (1415 ق.). تفسیر صافی. تهران: مکتبة الصدر.
قاضی عبدالجبار، ابوالحسین. (1382 ق.). المغنی فی أبواب التوحید والعدل. القاهره: دار الکتاب المصریة.
کلانتری، علیاکبر. (1388). «نسخ حدیث، امکان و محدودة آن». علوم حدیث. ش 54. صص 38ـ51.
لاریجانی، صادق. (1370). معرفت دینی. تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
لوری، پیر. (1383). تأویلات القرآن از دیدگاه عبدالرزاق کاشانی. تهران: حکمت.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق.). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مطهری، مرتضی. (1374). مجموعهآثار. تهران: صدرا.
معرفت، محمدهادی. (1379). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهید.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1385). التأویل فی مختلف المذاهب والآراء. تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة.
نجارزادگان، فتح الله، محمدی احمدآبادی حسن و شاکر، محمدتقی. (1392). «ظاهر و باطن قرآن و مبادی آگاهی امام از آن». پژوهشنامة معارف قرآنی. س 4. ش 14. صص 39ـ56.
Ibn Arabi, Mohyeddin. (ND). Al-Fotouhat al-Makiyyeh. Beirut: Dar Sader. [In Arabic].
-------------------------- . (2001). Tafsir-e Ibn Arabi. Beirut: Dar Ehya al-Toras al-Arabi. [In Arabic].
Ibn Babwayh al-Qomi, Abu Ja'far Mohammad ibn Ali. (2008). Al-Tawheed. Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing Institute. [In Persian].
Ibn Qutaibeh al-Dinouri, Abdullah. (1985). Ta'vil-o Mokhtalef al-Hadith. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi. [In Arabic].
Ibn Shahr Ashoub, Mohammad ibn Ali. (1990). Motashabeh al-Qur'an va Mokhtalefehi. Qom: Bidar. [In Persian].
Asadi, Mohammad. (2004). "Interpretation of Votes from the Point of View of Hadiths". Methodology of Human Science. Vol. 10. No. 39. Pp. 102-132. [In Persian].
Al-Zarkashi, Badraddin Mohammad. (1971). Al-Borhan fi Oloum al-Qur'an. Beirut: Dar al-Marefah. [In Arabic].
Pourrostami, Hamed. (2014). "Examining the Narrative of the Qur'an Having Different Aspects in Nahj ul-Balaghah". Ulum-i Hadith. Vol. 20. No. 75. Pp. 135-149. [In Persian].
Horr Ameli, Mohammad ibn Hasan. (1988). Vasae'l al-Shi'e. Qom: 'Al al-Bayt Institute. [In Persian].
Hosseini Astrabadi, Sharafuddin. (2009). Ta'vil al-Ayat al-Zaherah fi Fazae'l al-'Etrat al-Taherah. Qom: Al-Nashr al-Islami Institute. [In Persian].
Hosseini Tehrani, Seyyed Mohammad Hossein. (2010). Noor al-Malakoot al-Qur'an. Mashhad: Allameh Tabataba'i. [In Persian].
Khomeini, Rouhollah. (2002). Tafsir-e Sureh Fatehe. Tehran: Institute for Editing and Publishing the Works of Imam Khomeini. [In Persian].
Rezaei, Mohammad Ali. (2001). A Research on the Scientific Miracle of the Qur'an. Rasht: Moibn Book. [In Persian].
Shaker, Mohammad Reza and Ahmad Mohammad. (2010). " Similarities of the Qur'an and its Correct Interpretation by Shahr Ashoub ". Ulum-i Hadith. Vol. 15. No. 4. P. 42. [In Persian].
Shanzari, Jafar and Tabataba'i, Seyyed Mehran. (2013). "The Frequent Text of Hadith Saghalain in Shi'e’s Books". Hadith Studeis. Vol. 6. No. 12. Pp. 161-188. [In Persian].
Tabatabae'i, Mohammad Hossein. (1971). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. Qom: Ismai'lian Publishing Institute. [In Persian].
Razi, Fakhruddin. (1986). Al-Mataleb al-Aliyah. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi. [In Arabic].
Taherinasab, Gholamhossein. (2009). "Study on Nasikh and Mansoukh". Safineh. Vol. 6. No. 23. Pp. 28-52. [In Persian].
Ghazi Abdul Jabbar, Abul Hossein. (1962). Al-Moghni fi Abvab al-Tawheed va al-'Adl. Cairo: Dar al-Ketab al-Mesri. [In Arabic].
Feyz Kashani, Mohammad. (1994). Tafsir-e Safi. Tehran: Sadr School. [In Persian].
Kalantari, Ali Akbar. (2009). "Invalidation of Hadith, its Possibility and Scope". Ulum-i Hadith. No. 54. Pp. 38-51. [In Persian].
Larijani, Sadegh. (1991). Religious Knowledge. Tehran: Book Translation and Publishing Center. [In Persian].
Lory, Piyeri. (2004). Ta'vilat al-Qur'an from the Point of View of Abdul Razzaq Kashani. Tehran: Hekmat. [In Persian].
Majlesi, Mohammad Bagher. (1982). Behar al-Anwar. Beirut: Dar Ehya al-Toras al-Arabi. [In Arabic].
Motahhari, Morteza. (1994). Collection of Works. Tehran: Sadra. [In Persian].
Marefat, Mohammad Hadi. (2000). Tafsir va Mofasseroun. Qom: Tamhid Cultural and Publishing Institute. [In Persian].
------------------------------------ .(2006). Ta'awil fi Mokhtalef al-Mazaheb va 'Ara. Tehran: Al-Majma al-'Alami for Rapprochement between Islamic Religions. [In Persian].
Sadraye Shirazi, Mohammad ibn Ebrahim. (2009). Three Philosophical Treatises. Edited by Seyyed Jalaluddin Ashtiani. Qom: Bostan Ketab. [In Persian].
Najjarzadehgan, Fathullah, Mohammadi Ahmadabadi, Hassan & Shaker Mohammad Taghi. (2012). "The Exterior and Interior of the Qur'an and the Principles of Imam's Knowledge of it". Quranic Knowledge. Vol. 4. No. 14. Pp. 39-56. [In Persian].
. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 36 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 52 |