| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,040 |
| تعداد مقالات | 16,469 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,650,798 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 24,821,594 |
بررسی و ارزیابی تغییرات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) | ||
| فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای | ||
| مقاله 1، دوره 8، شماره 26، مهر 1402، صفحه 1-41 اصل مقاله (1.47 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/urdp.2023.72952.1537 | ||
| نویسنده | ||
| محمود مشفق* | ||
| دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاست‌های تعادل منطقه‌ای و شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع داده‌ها سرشماری‌های کشور است. نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه‌ای و شهری در تمامی برنامه‌های توسعه اول تا پنجم جمعیت در تمامی سطوح ملی، کالبدی، استانی و شهری همواره به‌سوی مراکز گرایش داشته است. دو نوع تمرکزگرائی جمعیت تشخیص داده شد، یکی تمرکزگرائی سطح ملی با محوریت البرز جنوبی که همواره مستمر، عام و فراگیر بوده است و به‌عنوان نقطه ثقل اسکان جمعیت در سطح ملی عمل کرده است، دوم تمرکزگرائی منطقه‌ای که جریانی ضعیف‌تر، موقعیتی و غیر فراگیر بوده است که به‌عنوان مراکز ثقل منطقه‌ای سکناگزینی جمعیت عمل کرده است. طی دوره زمانی برنامه اول و پنجم توسعه میزان نخست شهری در کشور روبه کاهش نهاده، اما در مقابل شهرهای طبقه دوم جمعیتی (250 -100 هزار)، دارای بالاترین رشدهای جمعیتی و تمامی شهرهای طبقات متوسط جمعیتی (99999-10000) دارای رشد منفی جمعیتی بوده‌اند. به‌طورکلی، نتایج نشان می‌دهد عدم تعادل منطقه‌ای و شهری در کشور تا حدود کمی تعدیل‌شده و مراکز ثقل تمرکزگرائی جمعیت شهری ازنخست شهرها به شهرهای مرتبه دوم تغییر نموده است، ولی همچنان رشد جمعیت شهرهای متوسط زیر 100 هزار نفر منفی است؛ لذا می‌توان گفت توزیع فضائی جمعیت منطقه‌ای و شهری از وضعیت ساختار پیرامون به مرکز شدید به ساختار پیرامون به نیمه پیرامون در حال تغییر است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تمرکززدائی؛ نخست شهری؛ مهاجرت؛ سلسله‌مراتب شهری؛ مناطق کالبدی | ||
| مراجع | ||
|
پاپلی‌یزدی، محمدحسین و رجبی سناجردی، حسین (1386). نظریه‌های شهر و پیرامون. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
جمعه پور، محمود (1397). پارادایم نوین برنامه‌ریزی برای پایداری و مدیریت یکپارچه منطقه کلان‌شهری تهران، سامان‌دهی یا تغییر پایتخت، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، دوره 3، شماره 4.
زبردست، اسفندیار (1385). بررسی تحولات نخست شهری در ایران، مجله هنرهای زیبا، تهران.
سراقی، عیسی، ابوالفتحی، داریوش و ملکی، حسین، (1388). فرایند جهانی‌شدن و تأثیر آن بر روند شهرنشینی در کلان‌شهرهای کشورهای درحال‌توسعه (نمونه موردی: کلان‌شهر تهران)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 13.
شکوئی، حسین (1384). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، تهران، انتشارات سمت.
شیخی، محمد؛ آقا محسنی قشمی، نجمه (1394). ارزیابی سیاست انتقال پایتخت اداری – سیاسی از کلان‌شهر تهران، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، دوره 1، شماره 2.
صالحی، اسماعیل و پور اصغر سنگاچین (1388). تحلیلی بر موانع فراروی آمایش سرزمین در ایران، مجله راهبرد، شماره 1، 182- 149.
صرافی، مظفر (1377). مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، تهران، سازمان برنامه بودجه مرکز مدارک اقتصادی - اجتماعی و انتشارات.
عروضی، علیرضا (1371). خاطرات ابوالحسن ابتهاج، انتشارات علمی.
فرزین وش، اسداله؛ صادقی شاهدانی، مهدی و محمد غفاری فرد (1388). تمرکززدائی مالی و عملکرد اقتصادی آن، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دوره 17، شماره 49، 40- 19.
قاجار خسروی، محمدمهدی (1389). مروری بر تهیه طرح‌های کالبدی منطقه‌ای در ایران، مسکن و محیط روستا، شماره 130، 101-90.
گیلبرتو سرا والی (1394). مقدمه‌ای بر توسعه مکان محور، اقتصاد و سیاست‌ها، ترجمه غلامرضا لطیفی و محمود گودرزی، چاپ اول، انتشارات رامین.
لطیفی غلامرضا (1391). مبانی و اصول برنامه‌ریزی منطقه‌ای، نشر علم، چاپ اول.
لطیفی، غلامرضا (1388). سیر تحول برنامه‌های آمایش سرزمین در برنامه‌های قبل و بعد از انقلاب. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 1(1)، 111-147.
مشفق، محمود؛ حسینی، قربان (1396). مطالعه تطبیقی تجربیات سیاستی کشورهای منتخب آسیائی درزمینه توزیع متوازن جمعیت شهری، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، دوره 2، شماره 3.
وارثی، حمیدرضا، زنگی‌آبادی، علی و یغفوری، حسین (1387). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی، مورد، زاهدان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 11، 156-139.
References
Anh, D. N. (2003). "Internal migration policies in the ESCAP region." Asia-Pacific population journal 18(3): 27-40.
Chen, M., et al. (2013). "Evolution and assessment on China's urbanization 1960–2010: under-urbanization or over-urbanization?" Habitat International 38: 25-33.
Chen, Z., et al. (2009). "Ambivalent sexism and power-related gender-role ideology in marriage." Sex roles 60(11): 765-778.
Cohen, B. (2006). "Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, and key challenges for sustainability." Technology in society 28(1-2): 63-80.
Hosseini, S. H. and M. Hajilou (2019). "Drivers of urban sprawl in urban areas of Iran." Papers in Regional Science 98(2): 1137-1158.
Kim, W. B. (1988). "Population redistribution policy in Korea: A review." Population Research and Policy Review 7(1): 49-77.
Kundu, A. (2018). "Urbanisation and migration: An analysis of trends, patterns and policies in Asia."
Lee, T. (1997). "Industry decentralization and regional specialization in Korean manufacturing." unpublished Brown University Ph. D. thesis.
Lee, Y. and D.-S. Kim (2020). Internal Migration in South Korea. Internal Migration in the Countries of Asia, Springer: 93-111.
Yeung, Y (1986). "Controlling metropolitan growth in Eastern Asia." Geographical Review: 125-137.
Zeng, C., et al. (2015). "Characterization and spatial modeling of urban sprawl in the Wuhan Metropolitan Area, China." International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 34: 10-24.
Gilbert, A. (1993). Third world cities: the changing national settlement system. Urban studies, 30(4-5), 721-740.
United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). World Population Policies 2019: Population Ageing and Urbanization Policies.
Henderson, Vernon. (2002). "Urbanization in developing countries." The world bank research observer 17, no. 1 (2002): 89-112.
Pacione, M. (2011). Introduction: urban growth patterns–trends and policy issues. Chapters books, International Handbook of Urban Policy in Developing World, Vol.3,pp3-36.
References [In Persian]
Papli-Yazdi, M, H; Rajabi Sanajerdi, H (2006). Theories of the city and its surroundings. Tehran: Organization for Studying and Compiling Humanities Books of Universities (Samt), [In Persian].
Jomehpour, M. (2018). A New Paradigm for the Integrated Sustainability and Management of the Tehran Metropolis: Capital City Reorganization or Relocation. Quarterly Journals of Urban and Regional Development Planning, 3(4), 133-158. doi: 10.22054/urdp.2019.44900.1144[In Persian].
Zebardast, E. (2007). Examination of changes in urban primacy in Iran, Journal of Fine Arts: Architecture and Urban Planning,29(29), [In Persian]..
Saraghi, Issa, Dariush, Abolfathi and Hossein, Maleki (2009). "The process of globalization and its impact on the urbanization process in metropolises of developing countries (Case study: Tehran metropolis)", Journal of Applied Research Geographical Sciences, No. 13, pp. 139- 172[In Persian]..
Hossein H(2004). New Perspectives in Urban Geography (Vol.I), Tehran, Samit Publications[In Persian]..
Shaikhi, M., & Aghamohseni fashami, N. (2017). Evaluation of administrative – political capital transferring policy in tehran metropolis. Quarterly Journals of Urban and Regional Development Planning, 1(2), 57-84. doi: 10.22054/urdp.2017.12241[In Persian].
Salehi, Ismail and Pour Asghar Sangachin (1388). An analysis of obstacles to land development in Iran, Strategy Magazine, No. 1, 149-182[In Persian].
Sarafi, M (1377). The fundamentals of regional development planning of Tehran: Organization of the budget and Plan, the Center for Economic-Social Documents and Publications[In Persian].
Arozi, Alireza (1371). Memoirs of Abolhassan Ebtahaj, Scientific Publications[In Persian].
Farzinvash, A., Sadeghi Shahdani, M., & Ghaffary Fard, M. (2009). Fiscal Decentralization and Its Economic Performance. Journal of Economic Research and Policies, 17(49), 19-40 [In Persian].
Qajar K, Mohammad Mi (2009). A review on the preparation of regional physical plans in Iran, Village Housing and Environment, No. 130, 90-101, [In Persian].
Gilberto Serra Valli (2014). An introduction to place-based development, economics and policies, translated by Gholamreza Latifi and Mahmoud Gudarzi, first edition, Ramin Publications[In Persian].
Latifi Gholamreza (1391). Basics and principles of regional planning, Nashr Alam, first edition, [In Persian].
latifi, G. (2009). The History of Spatial Planning Evolution in Development Programs in Iran: Pre and Post Revolution of 1979. Social Development & Welfare Planning, 1(1), 111-147. doi: 10.22054/qjsd.2010.5695, [In Persian].
Moshfegh, M., & Hosseini, G. (2013). Policies of Optimum Distribution of Population and Migration in Iran: Prioritization of Global Experiences from Perspectives of Iranian Experts. Population Policy Research, 1(1), 9-31[In Persian].
Moshfegh, M. (2017). A Comparative Study on Policy Experiences regarding to Even distribution of urban population in Selected Asian Countries. Quarterly Journals of Urban and Regional Development Planning, 2(3), 1-29. doi: 10.22054/urdp.2018.25598.1077[In Persian].
varesi, H. R., zangiabadei, A., & Yaghfoori, H. (2008). A Comparative study of Public Utilities Distribution from a Social Justice Perspective (A Case study: Zahedan). Geography and Development, 6(11), 139-156. doi: 10.22111/gdij.2008.3651[In Persian].
استناد به این مقاله: مشفق، محمود. (1402). بررسی و ارزیابی تغییرات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368)، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 8(26)، 1 -41.
DOI: 10.22054/urdp.2023.72952.1537
Urban and Regional Development Planning is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License... | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 501 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 314 |
||