| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,178 |
| تعداد مقالات | 17,641 |
| تعداد مشاهده مقاله | 53,374,991 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,230,930 |
پژوهشی در زمینة چارچوب‌های اقتصاد اثباتی در قرآن کریم (مطالعة موردی: چارچوب گزاره‌های اثباتی پیشرفت مادّی و معنوی) | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 4، دوره 7، شماره 25، شهریور 1395، صفحه 83-108 اصل مقاله (736.45 K) | ||
| نوع مقاله: علمی - ترویجی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2016.7086 | ||
| نویسندگان | ||
| امیر خادم‌علیزاده1؛ حسین غفورزاده* 2 | ||
| 1استادیار دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری فلسفه اقتصاد اسلامی دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران | ||
| چکیده | ||
| بحث تمایز اثباتی و هنجاری در روش‌شناسی علم اقتصاد سابقة زیادی دارد و تلاش‌های برخی اقتصاددانان به این سمت سوق پیدا کرده است که جدایی واقعیّت‌ها و ارزش‌ها را معیار علم و غیرعلم قلمداد کنند. در باب اقتصاد اسلامی نیز این ادّعا مطرح می‌شود که اقتصاد اسلامی مجموعه‌ای از ارزش‌هاست. لذا نمی‌توان آن را علم قلمداد کرد. به همین سبب، کاوش دربارة جنبه‌های اثباتی اقتصادی در منابع دینی ضرورت می‌یابد. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی‌ـ توصیفی، به استخراج نصوص اثباتی اقتصادی (در زمینة پیشرفت مادّی و معنوی) می‌پردازد که مبیّن رابطة علّی و معلولی بین پدیده‌های خارجی است که به صورت «اگر الف، آنگاه ب» می‌باشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در قرآن کریم، گزاره‌های اقتصادی اثباتی وجود دارد و با توجّه به تفاوت مبانی معرفت‌شناسی اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی، برخی از گزاره‌های اثباتی بر اساس کارکرد علل مجرّد قابل توجیه است و با نگرش صرفاً مادّی نمی‌توان آنها را توجیه کرد. همچنین، بر اساس آیات اقتصادی قرآن، علل مادّی نظیر سرمایة مادّی، انفاق و پرهیز از فساد اقتصادی و عوامل غیرمادّی، نظیر استعداد درونی نیروی انسانی جامعه، اجرای احکام شریعت در جامعه، شکر نعمت، ایمان و تقوا، استغفار، استقامت در راه حق، مهاجرت در راه خدا و دعا به عنوان عوامل پیشرفت مادّی و معنوی از منظر قرآن مطرح می‌گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اقتصاد اثباتی؛ اقتصاد هنجاری؛ قرآن کریم؛ پیشرفت | ||
| مراجع | ||
|
انس الزّرقا، محمّد. (1383). «اسلامی کردن علم اقتصاد: مفهوم و روش». مجلّة اقتصاد اسلامی. ترجمة سیّد منصور زرانژاد. ش14. صص 145ـ164. بحرانی، سیّد هاشم. (1416ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. چ1. تهران: بنیاد بعثت. بختیاری، صادق. (1379). «اقتصاد اثباتی، اقتصاد هنجاری و اقتصاد اسلامی». مجلّة نامة مفید. ش23. صص 99ـ108. تفضّلی، فریدون. (1388). تاریخ عقاید اقتصادی. چ10. تهران: نشر نی. تمدّن جهرمی، محمّدحسین. (1389). گفتارهایی در زمینة اقتصاد، علوم اجتماعی و شناخت روش علم. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. چپرا، محمّد عمر. (1384). آیندة علم اقتصاد (چشم‌اندازی اسلامی). ترجمة احمد شعبانی. تهران، دانشگاه امام صادق(ع). حسینی کوهساری، سیّد مفید. (1385). «پیوستگی گزاره‌های دستوری و اثباتی قرآن در حوزة اقتصاد». مجلّة پژوهش‌های قرآنی. ش45. صص 54. صص 48ـ89. خادم‌علیزاده، امیر. (1392). تفسیر موضوعی قرآن کریم با رویکرد اقتصادی. قم: دفتر نشر معارف. خوئی، ابوالقاسم. (1366). البیان. تهران: انتشارات کعبه. خورشید، احمد. (1374). مطالعاتی در اقتصاد اسلامی. ترجمة محمّدجواد مهدوی. چ1. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. رستم‌نژاد، مهدی و سیّد مفید حسینی کوهساری. (1388). «روش‌شناسی مطالعات اقتصاد اسلامی با تأکید بر مطالعات قرآنی». دوفصلنامة تخصّصی قرآن و علم. ش 4. صص 33ـ64. ژید و ریست. (1370). تاریخ عقاید اقتصادی. ترجمة کریم سنجابی. تهران: دانشگاه تهران. سیوطی، جلال‌الدّین. (1404ق.). الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی. شاذلی، سیّد بن قطب. (1412ق.). فی ظلال القرآن. چ 17. بیروت ـ قاهره: دارالشّروق. شوقی، احمد دنیا. (1389). برداشت‌های اقتصادی از قرآن کریم. ترجمة محمّد صفری. تهران: دانشگاه امام صادق(ع). صدر، محمّدباقر. (1357). اقتصاد ما. ترجمة عبدالعلی اسپهبدی. چ2. تهران: انتشارات اسلامی. طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1374). المیزان. ترجمة سیّد محمّدباقر موسوی همدانی. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). قرآن در اسلام. قم: انتشارات جامعة مدرّسین. طبرسی، فضل‌بن حسن. (1360). ترجمة مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چ1. تهران: انتشارات فراهانی. طوسی، محمّدبن حسن. (بی‌تا). التّبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التّراث العربی. فریتز، مک لاپ. (1381). «اقتصاد اثباتی و دستوری». فصلنامة نامة مفید. ترجمة یدالله دادگر و محمّدنقی نظرپور. ش 31. صص153ـ154. فیض کاشانی، ملاّ محسن. (1415ق.). تفسیر الصّافی. چ2. تهران: انتشارات الصدر. قرطبی، محمّدبن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. چ1. تهران: انتشارات ناصرخسرو. قمی، علیّ‌بن ابراهیم. (1367). تفسیر قمی. چ4. قم: دار الکتاب. مصباح یزدی، محمّدتقی. (1389). فلسفة اخلاق. چ1. قم: مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ1. تهران: دار الکتب الإسلامیّة. میرمعزّی، سیّد حسین. (1392). «درآمدی بر علم اقتصاد اسلامی (اقتصاد برکت)». فصلنامة اقتصاد اسلامی. س13. ش50. صص 5ـ30. نصیری، علی. (1386). «رویکرد علمی به قرآن، ضرورت‌ها و چالش‌ها». دوفصلنامة تخصّصی قرآن و علم. ش1. صص 17ـ34. نظری، حسن‌آقا. (1391). نظریّه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی. چ4. قم ـ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت. نمازی، حسین و یدالّه دادگر. (1389). اقتصاد متعارف، اقتصاد اُرتُدکس و اقتصاد اخلاق‌مدار. تهران: شرکت سهامی انتشار. Wade Hands, D. (2012). "The Positive-Normative Dichotomy and Economics". Handbook of The Philosophy of Science. Vol. 13. Philosophy of Econimics. Edited by Uskali Mäki. : Elsevier. Pp. 219-239.
Keynes, John Neville. (1904). The scope and method of political economy. New York: Kelley & Millmon.
Mannan, M.A. (1983). "Islamic Economics as a Social Science: Some Methodological Issues". J. Res. Islamic Econ. Vol. 1. No. 1. Pp. 41-50. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,460 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,187 |
||