| تعداد نشریات | 60 |
| تعداد شماره‌ها | 2,040 |
| تعداد مقالات | 16,469 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,651,535 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 24,822,226 |
تبارشناسی مادۀ «کَ ت ْب» در زبانهای سامی با کاربردهای معانی آن در قرآن و عهدین | ||
| پژوهشنامه معارف قرآنی | ||
| مقاله 1، دوره 13، شماره 50، مهر 1401، صفحه 1-30 اصل مقاله (1.71 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/rjqk.2022.68697.2639 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد علی همتی* 1؛ محمد کاظم شاکر2 | ||
| 1استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم | ||
| 2استادگروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مشتقات (کَتْب) از پر بسامدترین واژگانِ قرآن، عهد عتیق و عهد جدید است. این ماده در غالب شاخههای زبانهای سامی با کمترین اختلاف در ساختار و معنا به کار رفته است. حوزهی معنایی مادهی کتب در فرایند زمان توسعه یافته و در زبان عربی علاوه بر حفظ معنای اولی، معنای جدیدی به خود گرفته که در هیچ یک از دیگر شاخههای زبان سامی وجود ندارد. مهمترین مشتق این ماده، واژهی «کتاب» به معنای مصطلح است که در زبانهای سامی رایج و پر کاربرد و در متون مقدس از واژگان محوری و کلیدی است. این پژوهش با روش تاریخی تطبیقی - تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای ابتدا به تبارشناسی و تحلیل مادهی «کَتْب» در مهمترین شاخههای زبان سامی پرداخته و سپس کارکردهای متعدد مشتقات این ماده را در قرآن و عهدین بررسی و وجوه اشتراک و افتراق را مشخص کردهاست. «کَتْب» به معنای «نوشتن» از معانی اصلی این ماده در تمامی شاخههای زبان سامی است که در قرآن و عهدین متبلور یافته است و اوج آن نسبت دادن نوشتن به خداوند با محوریت شریعت و قوانین الهی در هر سه دین ابراهیمی است. کتابت با شواهد عهدینی ابتدا با تراشیدن روی سنگ، لوح و چوب و سپس به نوشتن با مرکب روی طومار و کاغذ، توسعه یافتهاست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کتب؛ نوشتن؛ کتاب؛ عهدین؛ زبان های سامی | ||
| مراجع | ||
|
منابع
قرآن کریم.
عهد عتیق. (1393). جلد اول. کتابهای شریعت. یا. تورات براساس کتاب مقدس اورشلیم. ترجمه پیروز سیار. تهران: هرمس.
عهد عتیق. (1397). جلد دوم؛ کتابهای تاریخ براساس کتاب مقدس اورشلیم. ترجمه: پیروز سیار. تهران. نشر نی.
عهد جدید. بر اساس کتاب مقدس اورشلیم. (1387). ترجمه پیروز سیار. تهران: نشر نی.
آریانپور، کاشانی. منوچهر. (1384). فرهنگ ریشههای هندواروپایی زبان فارسی. چاپ اول. اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
ابن ابى حاتم. عبدالرحمن بن محمد. (1419). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق اسعد محمد الطیب. عربستان سعودى: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن درید، محمد بن الحسن. (1987).. جمهره اللغه. بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن فارس، احمد. (1399). معجم مقاییساللغه. بیروت: دارالفکر.
الذبیانی، النابغه. (1422). دیوان. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
الطحلاوی. جوده محمود.(1932) تاریخ اللغات السامیه. مصر: الطلبه.
بغوى، حسین بن مسعود.(1420). معالم التنزیل فی تقسیر القرآن. تحقیق: عبدالرزاق المهدى. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
بیضاوى، عبدالله بن عمر. (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
تفلیسى، حبیش بن ابراهیم. (1340). وجوه قرآن. تهران: انتشارات حکمت.
جفرى آرتور. (1386). واژه هاى دخیل در قرآن. مترجم: فریدون بدرهاى. تهران: انتشارات توس.
خرنق بنت بدر. (1990). دیوان شعر. شرح:یسری عبد الغنی عبدالله. بیروت: دارالکتب العلمیه.
دهخد، علی اکبر. (1377). لغت نامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رازى، ابوالفتوح. حسین بن على(1408). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن. تحقیق: دکتر محمد جعفر یاحقى- دکتر محمد مهدى ناصح. مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
راغب اصفهانى، حسین (1412). مفردات الفاظ القرآن. دمشق: دار القلم.
سباتینو موسکاتی و دیگران. (1414). مدخل الی اللغات السامیه المقارن. ترجمه مهدی المحزونی و عبد الجبار المطبی. بیروت: عالم الکتب.
طباطبایى، سید محمدحسین. (1417). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن. (1373). مجمع البیان لعلوم القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر.(1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
عبیدبن الأبرص. (1414ق). دیوان الشعر. شرح: اشرف احمد عدره. الطبعه الاولی. بیروت: دار الکتاب العربی.
عنتره بن شداد. (1412). دیوان شعر. شرح خطیب تبریزی. بیروت: دارالکتاب العربی.
فراهیدى، خلیل بن أحمد. (1409). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
فهمی حجازی، محمود (1379). در آمدی تاریخی-تطبیقی در پرتو فرهنگ و زبانهای سامی. ترجمه سید حسین سیدی. تهران: انتشارات آستان قدس رضوی و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
فیروزآبادى، محمدبن یعقوب. (1412). بصائر ذوى التمیینه فى لطائف الکتاب العزیز. القاهره: المجلس الأعلى للشئون الإسلامیه – لجنة إحیاء التراث الإسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1415). تفسیر الصافی. تهران: انتشارات الصدر.
فیومى، أحمد بن محمد. (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: موسسه دار الهجره.
قرشى بنایى، على اکبر. (1412). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قرطبى، محمد بن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
گل محمدی، احمد. (1382) «اسراییل: جامعهای چند پاره نگاهی به شکاف سفاردی – اشکنازی». فصلنامه مطالعات منطقهای. تهران: سال82. شماره 16. پاییز. صص 49-72.
مصطفوى، حسن. (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مکارم شیرازی. ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). پیام قرآن. قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب. چاپ چهارم. ۱۳۷۴ش. ج۶. صص۱۱۰-۱۱۱).
مقاتل بن سلیمان. (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. تحقیق: عبد الله محمود شحاته. بیروت: دار إحیاءالتراث.
موسوی بجنوردی، محمدکاظم. (1367). دائرهالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی.
ولفنسون، اسرائیل. (1929). تاریخ اللغات السامیه. مصر. لجنه التالیف و الترجمه.
هاکس، جیمز. (1377). قاموس کتاب مقدس. تهران: انتشارات اساطیر.
یعقوب، اوجین منَّا المطران. (1975). قاموس کلدانی عربی. بیروت: منشورات مرکز بابل.
یوسف داوود، اقلیمس.(1789). اللمعه الشهیه فی نحو اللغه السریانیه علی کلا مذهبی الغربیین و الشرقیین. موصل: دیر الآباء الدوسکیین. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,034 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 384 |
||